Έχει παρατηρηθεί, πως όταν ένα παιδί παρουσιάζει επιθετική και καταστροφική συμπεριφορά γίνεται αμέσως αντιληπτό από τους γονείς του, τους δασκάλους του και τους συνομηλίκους του, καθώς διαταράσσει το ήρεμο κλίμα τόσο στη σχολική όσο και στην οικογενειακή ζωή. Αντίθετα, το παιδί που είναι ντροπαλό και μοναχικό, επειδή συνήθως δεν δημιουργεί πρόβλημα στους γύρω του, περνά απαρατήρητο μέσα στην τάξη και δύσκολα προκαλεί ανησυχία στους γονείς του. Η συμπεριφορά ενός τέτοιου παιδιού χαρακτηρίζεται συνήθως από εσωστρέφεια, συστολή και απροθυμία για ανάπτυξη κοινωνικών επαφών.

Ενώ ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών παρουσιάζονται ως δειλά και αγχώδη όταν βρίσκονται με άγνωστα πρόσωπα – ιδιαίτερα κατά τη νηπιακή και την πρώτη εφηβική ηλικία – θα πρέπει, προκειμένου να χαρακτηρισθεί αυτή η συμπεριφορά ως φυσιολογική ή μη, να διερευνηθούν 3 παράγοντες:

• Μήπως η εικόνα αυτή οφείλεται σε ένα στάδιο φυσικής ντροπαλότητας που διανύει το παιδί;

• Πρόκειται για γενικευμένη ή επιλεκτική συστολή; Δηλαδή, το παιδί την εκδηλώνει σε όλα τα περιβάλλοντα και με τον ίδιο τρόπο ή παρουσιάζεται σε ιδιαίτερες συνθήκες με ιδιαίτερες εκφάνσεις;

• Τι κόστος μπορεί να έχει η εκδήλωση μιας τέτοιας συμπεριφοράς στη ζωή του ατόμου; (Όταν, για παράδειγμα, ένα άτομο εξαιτίας της ντροπαλότητας και συστολής αποσύρεται από τις διάφορες δραστηριότητες και καταπνίγει την ανάγκη του για αυτοεπιβεβαίωση, ένα σημαντικό μέρος του δυναμικού του τίθεται σε αδράνεια, με αποτέλεσμα να μην αποδίδει στο maximun των δυνατοτήτων του).

Τα ερευνητικά δεδομένα που διαθέτουμε μας πληροφορούν ότι η ντροπαλότητα δεν είναι εγγενής, δηλαδή το παιδί δεν γεννιέται με αυτό το χαρακτηριστικό, αλλά μαθαίνεται. Προκειμένου λοιπόν να εξετάσουμε την εκδήλωση της ντροπαλότητας, θα πρέπει να καταρχήν να αναφερθούμε στις γενεσιουργές της αιτίες. Σε πολλές περιπτώσεις, η εκδήλωση ντροπαλότητας και συστολής από το παιδί αποτελεί μια μορφή άμυνας σε καταστάσεις τις οποίες το ίδιο αντιλαμβάνεται ως απειλητικές. Για παράδειγμα, ένα παιδί δίχως εμπιστοσύνη στις κοινωνικές του δεξιότητες χαρακτηρίζεται από ένα χαμηλό αίσθημα αυτοπεποίθησης και βιώνει τις διάφορες διαπροσωπικές σχέσεις ως απειλή, ιδιαίτερα όταν αυτές αφορούν άγνωστα πρόσωπα. Ως μορφή άμυνας σε μια τέτοια κατάσταση, το παιδί καταφεύγει στην κοινωνική απομόνωση και, προσπαθώντας να περάσει απαρατήρητο, δίνει την εντύπωση άβουλου ατόμου.

Το γεγονός ότι πολλά παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τις κοινωνικές τους δεξιότητες, φαίνεται ότι σχετίζεται με τον τρόπο εκπαίδευσής τους στις δεξιότητες αυτές. Συγκεκριμένα, γονείς που δυσκολεύονται οι ίδιοι να χειριστούν διάφορες κοινωνικές καταστάσεις, προσφέρουν στα παιδιά τους ακατάλληλα πρότυπα συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα τα παιδιά, ταυτιζόμενα μαζί τους, να εκδηλώνουν ανάλογη συμπεριφορά. Άλλες φορές πάλι, το χαμηλό αίσθημα αυτοπεποίθησης που νιώθουν πολλά ντροπαλά παιδιά, έχει ως βάση είτε την υπερβολική πειθαρχία και την απαιτητική στάση των γονέων, είτε την υπερπροστατευτική τους συμπεριφορά. Πιο αναλυτικά, όταν οι απαιτήσεις των γονέων είναι υπερβολικές, το παιδί νιώθει ανίκανο ή απρόθυμο να ανταποκριθεί σε αυτές. Στην περίπτωση αυτή είναι πιθανό, η αρνητική στάση να γενικευθεί και σε άλλες κοινωνικές καταστάσεις, όπου το παιδί θεωρεί ότι καλείται να αντιμετωπίσει ανάλογες απαιτήσεις. Επιπλέον, το χαμηλό αίσθημα αυτοπεποίθησης, και κατ΄ επέκταση η δειλία, καλλιεργείται στο παιδί όταν οι υπερπροστατευτικοί γονείς δείχνουν έλλειψη εμπιστοσύνης κάθε φορά που αυτό επιχειρεί να διευρύνει τις κοινωνικές του επαφές εκτός σπιτιού.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, θα λέγαμε καταρχήν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσει ένας γονέας την ντροπαλότητα του παιδιού είναι να αποφύγει την έκφραση αποδοκιμασίας και θυμού κάθε φορά που αυτή εκδηλώνεται. Αντίθετα, ο γονέας θα πρέπει να κατανοήσει τη δυσκολία του παιδιού και να ενισχύσει κάθε προσπάθεια ‘ανοίγματός’ του, μέσα από τον έπαινο και την ενθάρρυνση. Επίσης, σημαντικό είναι να γνωρίζει ο γονέας ότι η επαφή με νέα πρόσωπα πρέπει να γίνει σταδιακά: προτιμότερο είναι η προσπάθεια να ξεκινήσει από το σπίτι – το οποίο είναι γνώριμος χώρος για το παιδί – και στη συνέχεια να επεκταθεί σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες. Τέλος, όταν η ντροπαλότητα εκφράζεται υπερβολικά και δεν υποχωρεί παρ΄ όλες τις προσπάθειες, θα πρέπει να ζητηθεί η βοήθεια του ειδικού, προκειμένου να διερευνηθεί αν τα αίτια της είναι περισσότερο περίπλοκα και δυσδιάκριτα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ