Tι είναι η μνήμη;

 

To γνωστικό σύστημα με το οποίο ο άνθρωπος είναι από τη γέννησή του προικισμένος διαθέτει μια εκπληκτική αρχιτεκτονική, που του επιτρέπει να προσλαμβάνει και να επεξεργάζεται τα δεδομένα από το περιβάλλον του και επομένως να κατανοεί, να σκέπτεται και να μαθαίνει. Ένα βασικό δομικό στοιχείο της νόησης είναι η μνήμη, μια σύνθετη και ατελώς μελετημένη ακόμη διαδικασία που αφορά τη συγκράτηση δεδομένων της εμπειρίας ή της μάθησης: Η μνήμη εγγράφει (κωδικοποιεί), διατηρεί (αποθηκεύει) και ανακαλεί (αναπλάθει) τις πληροφορίες που προσλαμβάνουμε μέσα από τις αισθήσεις μας.

 

Για κάθε τι που κάνουμε είμαστε αναγκασμένοι να θυμηθούμε μια σωρεία μικρών και μεγάλων πραγμάτων, που αφορούν τη ζωή μας ως παρελθόν, παρόν και μέλλον. Βέβαια, το να θυμηθούμε το όνομα ενός παλιού συμμαθητή ή την ημερομηνία γέννησης της κόρης μας, το να μάθουμε ποδήλατο και το να γράψουμε έκθεση ή να κάνουμε μαθηματικούς υπολογισμούς απαιτούν διαφορετικά είδη μνήμης, τα οποία τις περισσότερες φορές, όταν πρόκειται για σύνθετες διαδικασίες (πχ, οδήγηση αυτοκινήτου, γράψιμο έκθεσης) συνεργάζονται λειτουργικά.

 

 

Τι είναι η εργαζόμενη μνήμη;

 

Για πολλά χρόνια, γινόταν (και συνεχίζει να γίνεται) λόγος για τη διάκριση μεταξύ βραχύχρονης και μακρόχρονης μνήμης: Η βραχύχρονη μνήμη δέχεται τις πληροφορίες που το άτομο προσλαμβάνει μέσα από τις αισθήσεις του (κυρίως οπτικά ή ακουστικά) και τις συγκρατεί στον περιορισμένο χώρο της για λίγα δευτερόλεπτα. Ορισμένες από τις πληροφορίες αυτές, επιλεκτικά, μεταφέρονται έπειτα στη μακρόχρονη μνήμη, όπου και κωδικοποιούνται και παραμένουν πλέον για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι Βaddeley and Hitch (1974, 1992) αναθεώρησαν όμως αυτό το μοντέλο, εισάγοντας την έννοια της εργαζόμενης μνήμης, που προσδίδει μια έννοια δυναμική στην μέχρι τότε παθητική αντίληψη της βραχύχρονης μνήμης.

 

Η εργαζόμενη μνήμη θα μπορούσε μεταφορικά να περιγραφεί ως ο χώρος εργασίας, ο χώρος στον οποίο απλώνουμε και συνδυάζουμε τα παλιά και νέα δεδομένα μας, όταν καταπιανόμαστε με κάθε τύπου επίλυση προβλήματος στη σχολική ή καθημερινή μας ζωή. Όταν οδηγούμε, από τη στιγμή που, όντας σταματημένοι στο φανάρι, διαπιστώνουμε ότι άναψε πράσινο μέχρι τη στιγμή που ελέγχουμε το δρόμο και πατάμε γκάζι για να φύγουμε, λειτουργεί η εργαζόμενη μνήμη. Ένας μαθητής στα πρώτα σχολικά του βήματα θέτει επίσης σε λειτουργία την εργαζόμενη μνήμη του, κάθε φορά που επιχειρεί να διαβάσει και (κυρίως) να γράψει μια λέξη, κάθε φορά που επιχειρεί να αντιγράψει από τον πίνακα και, αργότερα, κάθε φορά που προσπαθεί να πει τον πολλαπλασιασμό ή να οργανώσει τις ιδέες του σε Έκθεση.

 

 

Σε τι βοηθά η εργαζόμενη μνήμη στο σχολείο;

 

Μια καλή εργαζόμενη μνήμη (προϊόν φύσης ή συστηματικής διδασκαλίας και εξάσκησης) είναι απαραίτητη για να αναπτυχθούν μαθησιακές ικανότητες όπως:

 

Ακρόαση:		το παιδί πρέπει να θυμάται ό,τι ακούει (πχ,. Λέξεις, οδηγίες)
Ομιλία:		το παιδί πρέπει να θυμάται τι θέλει να πει, με ποια χρονική αλληλουχία, τι έχει ήδη πει από αυτά που θέλει και πώς (με ποιους κανόνες συντακτικού) πρέπει να δομήσει ό,τι θέλει να πει, ώστε να προκύψει το νόημα που επιθυμεί.
Ανάγνωση:		α) η ακουστική μνήμη θα επιτρέψει στο παιδί να αναγνωρίσει και να αναπαράγει     τις αντιστοιχίες γράμματος – ήχου, να “δέσει” τις συλλαβές σε λέξη (χωρίς να     χρειαστεί να επαναλάβει πολλές φορές την ανάγνωση των συλλαβών για να κατανοήσει περί ποιας λέξης πρόκειται) και θα το βοηθήσει να «ακούσει» και να διορθώσει τα φωνολογικά λάθη στο γραπτό του. β) η οπτική μνήμη θα βοηθήσει στην άμεση αναγνώριση των γραμμάτων και των  λέξεων που το παιδί συναντά συχνά, έτσι ώστε θα επιταχύνει το ρυθμό ανάγνωσης.
Γραφή:		ξεκινώντας από τη μνήμη των κινήσεων που απαιτούνται για το σχηματισμό των γραμμάτων, το παιδί πρέπει ακόμη να θυμάται το σχήμα και τη φορά των γραμμάτων, τη σειρά τους μέσα στη λέξη, το τονικό σημάδι, την ορθογραφία των λέξεων, τη γραμματική που θα του επιτρέψει να γράψει σωστά τις καταλήξεις, τη σύνταξη που θα το βοηθήσει να γράψει στη σωστή σειρά όλες τις λέξεις της πρότασης και τη στίξη.
Κατανόηση:		το παιδί πρέπει να συγκρατήσει ονόματα και χρονολογίες, τη σωστή ακολουθία των γεγονότων και των ιδεών, και όλα όσα απαιτούνται για την κατανόηση ενός κειμένου πχ. ιστορίας.

 

Με δυο λόγια, η εργαζόμενη μνήμη ελέγχει το σύνολο της μάθησης, καθώς κάθε καινούρια δεξιότητα, ώσπου να αυτοματοποιηθεί, στηρίζεται εξολοκλήρου στη μνήμη που θα συντονίσει τις επιμέρους υποδεξιότητες που προαπαιτούνται.

 

 

Παιχνίδια καλλιέργειας της Ακουστικής Μνήμης

 

Και τα 2 παιχνίδια είναι ομαδικά και αφορούν άτομα ηλικίας 7 ετών έως …υπερήλικες, ενώ δεν απαιτούν καθόλου υλικά, πέραν της καλής σας διάθεσης για παιχνίδι και επικοινωνία.

 

 

1. Η βαλίτσα

 

Οι παίκτες διοργανώνουν ένα μεγάλο ταξίδι, με μια μόνο μεγάλη βαλίτσα. Κάθε παίκτης επιλέγει ένα επιπλέον αντικείμενο για πακετάρισμα, πρέπει ωστόσο να θυμάται όλα τα αντικείμενα που έχουν ήδη τοποθετήσει στη βαλίτσα οι συμπαίκτες του. Εάν ξεχάσει ένα από τα περιεχόμενα στη βαλίτσα, βγαίνει από το παιχνίδι. Νικητής είναι αυτός που θα καταφέρει να θυμάται τα περισσότερα αντικείμενα.

 

Πιο αναλυτικά:

 

• O πρώτος παίκτης επιλέγει το πρώτο αντικείμενο για τη βαλίτσα και το δηλώνει στους υπόλοιπους. Για παράδειγμα: “Ετοιμάζω τη βαλίτσα μου για το ταξίδι και βάζω μέσα ένα αρκουδάκι».

 

• Oι επόμενοι παίκτες επαναλαμβάνουν, καθένας στη σειρά του, τα λόγια του προηγούμενου, προσθέτοντας ένα επιπλέον αντικείμενο στη βαλίτσα. Για παράδειγμα: “Ετοιμάζω τη βαλίτσα μου για το ταξίδι και βάζω μέσα ένα αρκουδάκι και ένα σαπούνι…κλπ.».

 

• Ο κάθε παίκτης πρέπει να ακούει προσεκτικά τα λόγια των υπολοίπων, γιατί εάν ξεχάσει ένα από τα αντικείμενα, βγαίνει από το παιχνίδι.

 

Ενδεχόμενες Παραλλαγές:

 

• Οι παίκτες πακετάρουν αντικείμενα που εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο σκοπό (πχ. εκδρομή για πικ νικ). Τα αντικείμενα πρέπει να σχετίζονται με το συγκεκριμένο σκοπό και να είναι μετακινήσιμα, ειδάλλως οι υπόλοιποι παίκτες μπορούν να τα απορρίψουν και ο παίκτης να βγει έτσι από το παιχνίδι.

 

• Οι παίκτες πακετάρουν αντικείμενα στη «βαλίτσα της Άλφα-βήτα», η οποία δημιουργεί δεσμεύσεις ως προς τον αρκτικό φθόγγο του ονόματος του αντικείμενου: το όνομα κάθε νέου αντικειμένου αρχίζει από το επόμενο γράμμα της αλφαβήτας. Έτσι, αν ο ένας πακετάρει “Αβγά”, για παράδειγμα, ο επόμενος θα μπορούσε να πακετάρει… “Bερίκοκα”.

 

 

2. Η λίστα με τις λέξεις

 

• Φτιάξτε μία λίστα 10 απλών λέξεων και αριθμήστε τες από το 1 ως το 10.

 

• Ο «αρχηγός» διαβάζει τη λίστα των 10 λέξεων, μαζί με τους αριθμούς. Για παράδειγμα, «ένα, ποδήλατο, δύο, τραπέζι, τρία…».Οι υπόλοιποι συμπαίκτες ακούνε προσεκτικά.

 

• Ο «αρχηγός» λέει έναν αριθμό από το 1 ως το 10. Ο πρώτος παίκτης που θα πει τη λέξη που αντιστοιχεί στον αριθμό αυτό, είναι ο νικητής του πρώτου γύρου. (Εναλλακτικά, όλοι οι παίκτες γράφουν σε ένα χαρτί τη λέξη, και όσοι έχουν γράψει τη σωστή λέξη κερδίζουν έναν πόντο).

 

• Μετά το τέλος του πρώτου γύρου ο αρχηγός επιλέγει και λέει έναν άλλο αριθμό, οι παίκτες βρίσκουν τη λέξη που του αντιστοιχεί, κ.ο.κ.

 

Ενδεχόμενες Παραλλαγές:

 

• Ο αρχηγός επιλέγει τους αριθμούς με τη σειρά (γεγονός που διευκολύνει την ανάκληση. Επομένως, ίσως είναι καλύτερα να ξεκινήσετε έτσι και στη δεύτερη παρτίδα να επιλέγετε τυχαία αριθμούς).

 

• Οι λέξεις της λίστας α) αφορούν ένα συγκεκριμένο θέμα β) είναι πολυσύλλαβες και δύσκολες γ) είναι λέξεις ξένης γλώσσας.

 

 

Καλή σας διασκέδαση!

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ