Π.Υ.Σ.Μ.Α. – Πρόγραμμα Υποστήριξης Σχολικής Μελέτης & Απόδοσης

Παρέμβαση 12 εβδομάδων για παιδιά σχολικής ηλικίας

[Διαβάστε εδώ την εμπειρία παιδιών & γονέων που ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα Π.Υ.Σ.Μ.Α. ]

(πατήστε για να κατεβάσετε το τρίπτυχο φυλλάδιο για το Π.Υ.Σ.Μ.Α.)

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. είναι πρόγραμμα ενεργητικής αυτορρυθμιζόμενης μάθησης

(self-regulated learning), Στόχος τους προγράμματος είναι προαγωγή δεξιοτήτων ανεξάρτητης & αποτελεσματικής μάθησης και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο. Προτείνεται ως πλαίσιο υποστήριξης της σχολικής μελέτης και απόδοσης σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες.

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. απευθύνεται σε παιδιά Β’ δημοτικού έως και Α’ Λυκείου

Δεν είναι ‘φροντιστηριακό’ πρόγραμμα ενίσχυσης επιμέρους γνωστικών, γλωσσικών και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων. Αποφεύγει τη στείρα, πιεστική για το παιδί & την οικογένεια ασκησιακή εκπαίδευση. Δεν είναι ‘άκαμπτο’ σχήμα, δεν προσπαθεί να ταιριάξει το παιδί στο πρόγραμμα αλλά το πρόγραμμα στο παιδί. Είναι ευέλικτο και προσαρμόζεται στο παιδί και τις ανάγκες του, έτσι όπως το ίδιο και η οικογένεια τις αντιλαμβάνονται και τις βιώνουν. Η στόχευση και το περιεχόμενο του προγράμματος σχεδιάζονται συνεργατικά από τους γονείς, το θεραπευτή και το ίδιο το παιδί (εφόσον η ηλικία και οι ευρύτερες γνωστικές και γλωσσικές δεξιότητές του το επιτρέπουν), με βάση τα δεδομένα της αξιολόγησης. Αποφεύγονται, ως μη λειτουργικά, άκαμπτα πρωτόκολλα παρέμβασης με καθολική ισχύ.

Οι μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να επιλέξουν εάν στο πρόγραμμα θα συμμετέχουν ή όχι οι γονείς τους. Για τους μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης προτείνεται η συμμετοχή και των γονέων στο πρόγραμμα. Απαραίτητη κρίνεται η συμμετοχή των γονέων για παιδιά σχολικής ηλικίας Β Δημοτικού έως και Δ Δημοτικού.   

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. ολοκληρώνεται σε χρονικό διάστημα 12 εβδομάδων

Στις 12 εβδομάδες του προγράμματος γίνονται 15 ωριαίες συναντήσεις, η κατανομή των οποίων αποφασίζεται μετά το σχεδιασμό της στόχευσης. Η ολοκλήρωσή του σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα περιορίζει σημαντικά το κόστος του ως προγράμματος υποστήριξης της σχολικής μελέτης και απόδοσης. Το συνολικό όφελος της παρέμβασης δεν διακόπτεται με το πέρας των συναντήσεων, αντιθέτως, ενισχύεται συνήθως σημαντικά μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, σύμφωνα με μαρτυρίες των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών.

Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, προτείνεται συνήθως η διατήρηση μιας μηνιαίας συνάντησης (Follow up) έως το τέλος της σχολικης χρονιάς, προκειμένου να ενδυναμώνεται σταθερά το παιδί, να ανανεώνει το κίνητρό του, να καταγράφεται η αλλαγή στη σχολική μελέτη και απόδοση και να επαναπροσδιορίζονται οι προς επίτευξη στόχοι.

Παιδιά που σύμφωνα με τα δεδομένα της διερευνητικής διαδικασίας εκδηλώνουν μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεται, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος να συνεχίσουν με πρόγραμμα άμεσης ενίσχυσης επιμέρους γνωστικών, γλωσσικών και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων.

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. βασίζεται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο

Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο προτείνεται ως σχήμα διερεύνησης και παρέμβασης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Διεθνές Σύστημα Ταξινόμησης ICF – Π.Ο.Υ., 2001). Υιοθετεί ολιστική θεώρηση της επικοινωνιακής και ακαδημαϊκής λειτουργικότητας, χωρίς να εστιάζει σε κατακερματισμένες δεξιότητες του παιδιού. Πέραν των γνωστικών, γλωσσικών και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων του παιδιού, λαμβάνει υπόψη ατομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά τη διαδικασία της σχολικής μελέτης και απόδοσης. Κι αυτό γιατί η εμπειρία της μαθησιακής δυσκολίας αφορά στις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών, αλλά και στην ψυχοκοινωνική προσαρμογή τους, καθώς και στην ευρύτερη δραστηριότητα και συμμετοχή τους σε οικογένεια, σχολείο και κοινωνική ζωή.

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. υποστηρίζεται από τη Βραχεία θεραπεία Εστίασης στη Λύση

Πρόκειται για εμπειρικά τεκμηριωμένη θεραπευτική προσέγγιση, η οποία αναδεικνύει κίνητρα, γνώσεις, ικανότητες και δυνάμεις που το παιδί και η οικογένεια που το υποστηρίζει ήδη διαθέτουν και επομένως εύκολα ενεργοποιούν. Στοχεύει στην επίτευξη αλλαγών στη συμπεριφορά, που θα βελτιώσουν την επικοινωνιακή και ακαδημαϊκή λειτουργικότητα του παιδιού και θα επιλύσουν αποτελεσματικά τις προσωπικές του δυσκολίες. Η αξιοποίηση των ψυχοθεραπευτικών πρακτικών της θεραπείας με εστίαση στη λύση επιφέρει αλλαγές στα στοιχεία του συστήματος της οικογένειας, οι οποίες ενεργοποιούν σειρά αλλαγών σε άλλα στοιχεία και στις μεταξύ τους συσχετίσεις, ενέχοντας δυναμική αλλαγής  του συστήματος. Η θεραπευτική διαδικασία, η δομή των επιμέρους συνεδριών και πολλές από τις κλινικές πρακτικές που συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα (σε επίπεδο διερεύνησης και παρέμβασης) σχεδιάστηκαν στη βάση των αρχών της Βραχείας Θεραπείας με εστίαση στη Λύση.  

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. αξιοποιεί νέα ερευνητικά δεδομένα θεωρίας της μάθησης

Είναι ερευνητικά τεκμηριωμένο ότι η μάθηση βελτιώνεται σε περιβάλλοντα όπου

α) η γνώση είναι καλά οργανωμένη, κοντά στο επίπεδο που ήδη τα καταφέρνει ο μαθητής

β) ο μαθητής εμπλέκεται ενεργά στη μάθηση, αναλαμβάνει πρωτοβουλία, αισθάνεται  ασφαλής, αναζητά, προσπαθεί και ανακαλύπτει νόημα σε ό,τι διδάσκεται, αξιοποιεί λειτουργικές στάσεις, προηγούμενες εμπειρίες και προσωπικά ενδιαφέροντα, ώστε να διαμορφώσει στρατηγικές διαχείρισης που θα τον διευκολύνουν να προσεγγίζει τα γνωστικά αντικείμενα και τις μαθησιακές διαδικασίες με ποικίλους τρόπους

γ) γύρω από τον μαθητή υπάρχει ένα υποστηρικτικό σύστημα (οικογενειακό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό) που του επιτρέπει να αισθάνεται ασφαλής ώστε να είναι αυτόνομος και να αναπτύσσει πρωτοβουλία, και σταθερά τον αναδεικνύει τις ικανότητες και επιτυχίες του και τον ενδυναμώνει, ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει άμεσα και αποτελεσματικά στις απαιτήσεις της σχολικής φοίτησης και μελέτης.

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικών μελετών καταδεικνύει επιμέρους παραμέτρους υποστήριξης της μελέτης και απόδοσης παιδιών σχολικής ηλικίας.

Οι παράμετροι αυτές, που μεμονωμένα ή/και στις μεταξύ τους αλληλοσυσχετίσεις λειτουργούν θετικά, συνιστούν τους επιμέρους στόχους του προγράμματος, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται αλλαγές σε πεδία, όπως:

Για το παιδί

• ενίσχυση της θετικής αντίληψης για την αξία της μάθησης
• ενδυνάμωση κινήτρων για σχολική μάθηση
• ενίσχυση της εσωτερικής έδρας ελέγχου (ανάληψη ευθύνης)
• αίσθηση υψηλής αυτοαποελεσματικότητας
• ενίσχυση θετικής αυτοαντίληψης και αυτοεκτίμησης
• μείωση αρνητικών συναισθημάτων που προκύπτουν δευτερογενώς από την εμπειρία της δυσκολίας (άγχος, ανησυχία, φόβος, θυμός)
• οργάνωση της μελέτης (δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος μάθησης)
• ενίσχυση των επιτελικών λειτουργιών (δεξιότητες σχεδιασμού, οργάνωσης, εκτέλεσης έργου, παρακολούθησης/ελέγχου διαδικασίας και αποτελέσματος, ανατροφοδότησης και αυτορρύθμισης)    
• ενίσχυση μεταγνωστικών δεξιοτήτων (εξοικείωση του παιδιού με γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές)
• ενίσχυση επιμέρους γνωστικών, γλωσσικών και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων
• ενίσχυση της ευρύτερης διαχειριστικής ικανότητας (επίλυση προβλημάτων)
• ενίσχυση της αυτονομίας
• ενίσχυση της εκπαιδευτικής και κοινωνικής δραστηριότητας & συμμετοχής στο σχολείο (σχολική τάξη & διάλειμμα)

Για την οικογένεια (και εμμέσως για το ίδιο το παιδί)

• εφαρμογή από τους γονείς στρατηγικών (στάσεων και συμπεριφορών) που βελτιώνουν τις σχέσεις στην οικογένεια και ενισχύουν την ακαδημαϊκή κοινωνικοποίηση και απόδοση του παιδιού
• μείωση της γονεϊκής ανησυχίας και η αύξηση της διαχειριστικής γνώσης των γονέων / ατόμων που υποστηρίζουν την σχολική μελέτη σε θέματα που αφορούν τις μαθησιακές δυσκολίες

Το Π.Υ.Σ.Μ.Α. σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται στο Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

στο Βόλο και τη Λάρισα, σε πραγματικές συνθήκες κλινικής πρακτικής σε πλαίσιο παροχής υπηρεσιών λογοθεραπείας και μαθησιακής υποστήριξης. Αξιοποιεί τα δεδομένα της πολύτιμης πολυετούς εμπειρίας των θεραπευτών του Κέντρου στον τομέα της υποστήριξης παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες και χαμηλή σχολική επίδοση, τα οποία εμπλουτίζει και προάγει με σύγχρονα επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα της Λογοθεραπείας, της Ψυχοθεραπείας και της Εκπαίδευσης.  Η συστηματική εφαρμογή του στο Κέντρο τα τελευταία χρόνια παρέχει ενθαρρυντικές ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος σε παιδιά σχολικής ηλικίας (πβ. σχόλια παιδιών & γονέων για την εμπειρία τους στο πρόγραμμα, όπως καταγράφεται στη γραπτή ανατροφοδότηση που τους ζητείται μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος). Το τρέχον διάστημα συλλέγονται με συστηματικό τρόπο ερευνητικά δεδομένα τεκμηρίωσης της κλινικής αποτελεσματικότητας του προγράμματος.