Στρατηγικές Μάθησης : Μαθαίνω πώς να μαθαίνω !

Η αποκατάσταση των μαθησιακών δυσκολιών βασίστηκε αρχικά στο συμπεριφορισμό και στην αντίληψη ότι ο έλεγχος των ερεθισμάτων καθιστά εφικτή την αλλαγή στη μαθησιακή επίδοση του παιδιού. Έτσι, για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ) οι θεραπευτές σχεδίαζαν και στη συνέχεια εφάρμοζαν προγράμματα παρέμβασης που αφορούσαν τη διδασκαλία σαφώς ιεραρχημένων δεξιοτήτων, σε αλληλουχία ίδια για όλα τα παιδιά.

Αυτού του τύπου η συμπεριφορική προσέγγιση, αν και επιβιώνει, έχει αμφισβητηθεί και κλονιστεί σθεναρά, από νεότερες γνωστικές προσεγγίσεις, οι οποίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην ερμηνεία του τρόπου μάθησης των παιδιών , εξασφαλίζοντας έναν περισσότερο ενεργητικό ρόλο για τον μαθητή.

Τα νέα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να επιβεβαιώνουν την επιτυχία των γνωστικών προσεγγίσεων στην αποκατάσταση των μαθησιακών δυσκολιών, και να απαιτούν τη διαφοροποίηση του έως πρόσφατα παγιωμένου εκπαιδευτικού και θεραπευτικού έργου. Έτσι, οι εκπαιδευτικοί που εμπλέκονται στη μάθηση και οι θεραπευτές που αναλαμβάνουν την αποκατάσταση των προβλημάτων που εκδηλώνουν παιδιά με Μ.Δ., είναι σήμερα επιφορτισμένοι με το καθήκον να οργανώσουν την εργασία τους σε δύο επίπεδα: σε επίπεδο γνωστικό και μεταγνωστικό.Στο γνωστικό επίπεδο, ο εκπαιδευτικός ή ο θεραπευτής εκθέτει στο παιδί το νέο γνωστικό αντικείμενο και εργάζεται συστηματικά για την αφομοίωσή του. Στο μεταγνωστικό επίπεδο, το παιδί μυείται σε τεχνικές οργάνωσης και επεξεργασίας των γνώσεων που έχει ήδη κατακτήσει. Μαθαίνει δηλαδή στρατηγικές, οι οποίες, με βάση ένα δεδομένο κάθε φορά σημείο εκκίνησης, θα το βοηθήσουν να επιλέξει τις σωστές κινήσεις που οφείλει να ακολουθήσει για την επίτευξη του εκάστοτε μαθησιακού στόχου. Με άλλα λόγια, μαθαίνει πώς να μαθαίνει.

Μεταγνωστική ικανότητα είναι η ικανότητα που έχει ένα άτομο να κατανοεί και να επεξεργάζεται τις διαδικασίες της σκέψης του. Πρόκειται για ικανότητα που καλλιεργείται στη βάση των υπολοίπων ικανοτήτων που διαθέτει το άτομο και αναπτύσσεται σημαντικά μέσα από την αυξανόμενη εμπειρία του. Τα παιδιά με Μ.Δ. ωστόσο, παρουσιάζουν σημαντικά μεταγνωστικά ελλείμματα σε στρατηγικές μάθησης. Χρησιμοποιούν δηλαδή, λιγότερες στρατηγικές και μάλιστα λιγότερο συχνά από τα υπόλοιπα παιδιά. Τα ελλείμματα αυτά είχαν αρχικά αποδοθεί σε παθητικότητα στη μάθηση από την πλευρά των παιδιών αυτών. Ωστόσο, νεότερες έρευνες κατέδειξαν ότι τα παιδιά με Μ.Δ. δεν είναι παθητικοί μαθητές. Αντίθετα, χαρακτηρίζονται μαθητές ενεργητικοί αλλά αναποτελεσματικοί, καθώς δυσκολεύονται να αξιολογήσουν, να οργανώσουν λογικά και να συντονίσουν το πλήθος των εισερχόμενων πληροφοριών, αλλά και τις πολλαπλές νοητικές διεργασίες που συμβαίνουν ταυτόχρονα ή σε αλληλουχία κατά την εκτέλεση μαθησιακού έργου. Επιπλέον, ακόμη και εάν γνωρίζουν στρατηγικές, δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ευελιξία, που θα εξασφαλίσει τη σωστή επιλογή και την ταχεία αλλά αποτελεσματική εναλλαγή μεταξύ διαφορετικών στρατηγικών.

Οι προσπάθειες που έχουν καταβληθεί τα τελευταία 15 χρόνια προκειμένου να αξιοποιηθούν τα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τη μεταγνώση στη διδασκαλία παιδιών με Μ.Δ., έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη πολυάριθμων μεθόδων διδασκαλίας στρατηγικών μάθησης, που στόχο έχουν τη στήριξη μαθητών με Μ.Δ. Πέραν των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που προσδιορίζουν κάθε μέθοδο, όλες έχουν σχεδιαστεί για να διδάξουν στο μαθητή πώς να προσλαμβάνει, να κατακτά, να οργανώνει, να επεξεργάζεται, να ανακαλεί και να γενικεύει τις γνώσεις και τις δεξιότητές του.

Για την κατάκτηση των στρατηγικών αυτών από τα παιδιά με Μ.Δ. δεν αρκεί βέβαια μία απλή παρουσίασή τους. Απαιτείται διεξοδική επεξήγηση και συστηματική συγκεκριμένη διδασκαλία τους, ενώ δεν πρέπει να παραβλέπεται και το στοιχείο των κινήτρων που συνήθως δεν διαθέτουν τα παιδιά με Μ.Δ.

Η έννοια της μεταγνώσης και η μελέτη των μεταγνωστικών διαδικασιών μάς επέτρεψε να αντιληφθούμε τα παιδιά με Μ.Δ. ως άτομα που, πέραν των ελλειμμάτων σε συγκεκριμένες δεξιότητες, έχουν επίσης δυσκολία στην εφαρμογή επαρκών και κατάλληλων στρατηγικών, που θα αξιοποιούν τις όποιες δεξιότητες στο βαθμό που τις διαθέτουν και θα συντονίζουν αποτελεσματικά τη χρήση τους ανάλογα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.

Οι μέθοδοι αυτές δίνουν τη δυνατότητα στο μαθητή να διδαχθεί τρόπους μάθησης. Είναι από τη φύση τους ευέλικτες για να χρησιμοποιηθούν σε κάθε είδους γνωστικό αντικείμενο, μπορούν επομένως να στηρίξουν το μαθητή με Μ.Δ., αλλά και κάθε μαθητή, στο σύνολο της εκπαίδευσής του. Με την πάροδο του χρόνου, το παιδί που μυείται και εξοικειώνεται με τη χρήση στρατηγικών μάθησης αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητά τους, προκειμένου να ανταπεξέλθει στον σταδιακά αυξανόμενο όγκο πληροφοριών και δεξιοτήτων που απαιτεί η εκπαίδευση, γεγονός που, επιπλέον, του εξασφαλίζει ένα καλό κίνητρο στην εκμάθηση νέων στρατηγικών. Και το σημαντικότερο: το παιδί αυτονομείται στη μελέτη του, καθίσταται επομένως ικανό να χειριστεί μόνο του και με επάρκεια κάθε τύπου μαθησιακή διαδικασία.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ