Α) Μαρτυρίες Αφασικών

Αφασία ή Δυσφασία (οι όροι χρησιμοποιούνται εναλλακτικά) είναι η επίκτητη διαταραχή που προκύπτει ως προϊόν βλάβης του εγκεφάλου, έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλικό τραύμα, όγκο ή άλλη νευρολογική πάθηση. Εάν δεν συντρέχουν παράλληλες βλάβες και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, τα αφασικά άτομα δεν χάνουν τη λογική τους, έχουν πλήρη συναίσθηση της κατάστασής τους, αντιμετωπίζουν ωστόσο δυσκολίες στην επικοινωνία, οι οποίες ποικίλλουν σημαντικά και αφορούν (μεμονωμένα ή σε συνδυασμό) δυσκολίες στην κατανόηση της επικοινωνίας, την προφορική έκφραση, την ανάγνωση και τη γραφή. Τα περισσότερα αφασικά άτομα έχουν και κάποιο βαθμό σωματικής παράλυσης, δίχως να αποκλείονται εντούτοις περιπτώσεις χωρίς κινητικά προβλήματα.

Ο λογοπεδικός είναι αυτός που αναλαμβάνει να εκτιμήσει τις επικοινωνιακές ανάγκες και τις δυνατότητες του αφασικού και να παρέμβει θεραπευτικά προκειμένου να τις αποκαταστήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Επιπλέον και σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες (όπως ιατρούς, φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, κλινικούς ψυχολόγους, νοσοκόμους), ο λογοπεδικός εξηγεί, συμβουλεύει και στηρίζει συναισθηματικά το άτομο με αφασία και την οικογένειά του. Κι αυτό γιατί η εμπειρία της αφασίας είναι συνήθως ιδιαίτερα επώδυνη συναισθηματικά τόσο για το άτομο όσο και για το άμεσο περιβάλλον του με το οποίο συνήθως οι σχέσεις του ασθενούς διαταράσσονται, λόγω της επικοινωνιακής του ανεπάρκειας.

Αξίζει τον κόπο, να ακούσει κανείς άτομα με αφασία, όπως περιέγραψαν ή κατέγραψαν την εμπειρία τους:

• SusanHampshire, στην αυτοβιογραφία της ‘Susan’sStory’ (1981)

Μου ήταν εύκολο να αφηγούμαι τι είδα στο πάρκο, να διαλέγω τα σωστά παπούτσια, να τακτοποιώ τα βιβλία μου με βάση στο μέγεθός τους, αλλά μου ήταν σχεδόν αδύνατον να πω την άλφα-βήτα ή να συνθέσω τα γράμματα στις λέξεις. Όταν μου ζητούταν να γράψω, είχα μία περίεργη αίσθηση, σαν να υπήρχε ένα μακρύ κομμάτι σκοινί μέσα στο κεφάλι μου. Η μητέρα μου έλεγε: “Η ΓΑΤΑ γράφεται Γ.Α.Τ.Α., Susan. Πώς γράφεται λοιπόν η ΓΑΤΑ;” “Δεν ξέρω! Δεν ξέρω πώς γράφεται!” απαντούσα και, ειλικρινά, δεν έλεγα ψέματα! Το σκοινί μέσα στο κεφάλι μου με εμπόδιζε να απαντήσω. Ένιωθα ότι εάν μπορούσα να τραβήξω την άκρη από το σκοινί, θα απάλλασσα τον εγκέφαλο μου από αυτό το καταπιεστικό κουβάρι και θα του επέτρεπα να λειτουργήσει. Όμως το μυαλό μου παρέμενε κενό –με εξαίρεση το σκοινί.

• DouglasRitchie, στο ημερολόγιο ανάρρωσής του, ένα χρόνο μετά το εγκεφαλικό (1960)

Η ομιλία μου; Είχα 2-3 μεμονωμένες λέξεις, αλλά δεν μπορούσα να τις χρησιμοποιήσω. Στο Κέντρο Αποκατάστασης σπάνια μιλούσα σε κάποιον. Δεν είχα τίποτε να πω και ντρεπόμουν, επειδή δεν μπορούσα να πω κάτι. Όλο τον ελεύθερο χρόνο μου διάβαζα. Στο ασθενοφόρο με το οποίο μετακινούμουν καθημερινά για καναδυό ώρες παρέα με άλλους 4-5 ανθρώπους, και όπου ντρεπόμουν λιγότερο, προσπάθησα κάποιες φορές να χρησιμοποιήσω διάφορες λέξεις. Τη μία εβδομάδα ήταν θρίαμβος, την άλλη καταστροφή.

Το γράψιμό μου ήταν περισσότερο απογοητευτικό. Δύο φορές επιχείρησα να γράψω (τη μια, ένα μήνυμα: “τσιγάρα” και την άλλη, ένα σημείωμα: “καλή τύχη, Κλιφ!”). Έκανα πολλά λάθη κι έτσι άρχισα να χρησιμοποιώ ως δικαιολογία ότι δεν μπορώ να γράψω με το αριστερό μου χέρι (το δεξί έτσι κι αλλιώς, δεν το κουνούσα). Στα γενέθλια της μητέρας μου, το Μάιο, πέρασα τουλάχιστον μία ώρα μπροστά σε ένα λευκό χαρτί, έχοντας την ανάγκη να της γράψω μια ευχή. Τελικά την έγραψε η γυναίκα μου.

• WalterScott, σ το ημερολόγιό του (5.1.1826)

Περπάτησα έως τις 12 με τον Skene και τον ColonelRussel και έπειτα κάθισα να συνεχίσω το έργο μου. Με τρόμο διαπίστωσα ότι δεν μπορούσα ούτε να γράψω ούτε να διαβάσω. Οι λέξεις που έγραφα έμοιαζαν τυχαία τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη. Κανείς δεν έβγαζε κανένα νόημα. Παράλληλα, αισθανόμουν απόλυτη αδυναμία. Δεν καταλάβαινα καθόλου τι μου συνέβαινε. Έχασα τις αισθήσεις μου. Ξυπνώντας, το μυαλό μου ήταν πιο καθαρό.

Αφήγηση του WalterScott στον S.G.Lockhart ( 22.4.1830)

H Άννα θα σας αφηγηθεί ένα περίεργο περιστατικό που μου συνέβη την περασμένη Δευτέρα. Κράτησε 5 περίπου λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων έχασα την ικανότητα της άρθρωσης, ή μάλλον μου ήταν αδύνατο να αρθρώσω αυτά που ήθελα να πω. Βεβαίως επανήλθα, μου έμεινε ωστόσο μία περίεργη αίσθηση.

Β) Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε

Είναι σαφές ότι η Αφασία επηρεάζει γενικά την ικανότητα του ατόμου για επικοινωνία. Τα κύρια χαρακτηριστικά της Αφασίας είναι η δυσκολία του ατόμου να μιλήσει, να κατανοήσει αυτά που του λένε οι άλλοι, ενώ μπορεί να υπάρχουν επιπρόσθετες δυσκολίες στη γραφή και την ανάγνωση. Το προφίλ των δυσκολιών συνήθως ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Μπορεί, λόγου χάρη, ένα αφασικό άτομο να παρουσιάζει σημαντική δυσκολία στην έκφρασή του, μικρότερου βαθμού δυσκολία στην ικανότητά του να κατανοεί τα λόγια των άλλων, αλλά να διατηρεί αμείωτες τις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης. Αντίστροφα, κάποιο άλλο άτομο μπορεί να παρουσιάζει αφασικά συμπτώματα διαφορετικού τύπου και έντασης. Τα προβλήματα είναι εντονότερα όταν κάποιος είναι κουρασμένος ή αδιάθετος.

Δυσκολία στην έκφραση σημαίνει:

ότι πολύ συχνά το άτομο δεν βρίσκει τις λέξεις να εκφραστεί. Κάποιος αφασικός περιέγραψε την εμπειρία σαν να είναι ‘…κλειδωμένος μέσα στο ίδιο του το κεφάλι…’. Κάποιος άλλος είπε, ‘…μπορούσα να παίζω τάβλι όπως πριν αλλά δεν μπορούσα να πω «ντόρτια». Σκεφτόμουν κανονικά, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τις σκέψεις μου λόγια…’.

Δυσκολία στην κατανόηση σημαίνει:

ότι υπάρχουν δυσκολίες στο να παρακολουθήσει κάποιος ραδιόφωνο, να μιλήσει στο τηλέφωνο, να παρακολουθήσει τηλεόραση, ή να συμμετάσχει σε κάποια συζήτηση. Εάν δε συνυπάρχει και αναγνωστική δυσκολία τα γράμματα και τα βιβλία είναι κι αυτά μεγάλος μπελάς. Κάποιο άτομο με αφασία είπε ‘…μου μιλούσαν και μερικές φορές δεν είχα ιδέα τι μου έλεγαν… ήταν περίεργο, γιατί… ενώ ήθελα να συμμετέχω στις συζητήσεις των άλλων δεν μπορούσα. Το μόνο που μπορούσα ήταν να τους κοιτάω…’

Για τον περισσότερο κόσμο η ομιλία είναι κάτι φυσικό και η απώλειά της κάτι αδιανόητο. Ένα άτομο που έχασε ξαφνικά την ικανότητα της ομιλίας έχει δυσκολίες να εκφράσει την προσωπικότητα του. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο λαθεμένο συμπέρασμα ότι το άτομο πάσχει από κάποια διανοητική καθυστέρηση ή βρίσκεται σε κατάσταση πλήρους σύγχυσης. Αντίθετα όμως με τις εντυπώσεις που ίσως να δημιουργούνται σε πολλούς, τα αφασικά άτομα δεν έχουν χάσει τη λογική τους και έχουν πλήρη συναίσθηση της κατάστασής τους.

Οι δυσκολίες που το άτομο αντιμετωπίζει στην επικοινωνία του με άλλα πρόσωπα, συχνά προκαλούν έλλειψη υπομονής και ανοχής από τους γύρω του. Μερικές φορές μάλιστα το άτομο με αφασία μοιραία αντιμετωπίζεται ως μεθυσμένος.

Συνεπώς, η Αφασία μπορεί να απομονώσει τον αφασικό σε βαθμό που δεν μπορούμε να το φανταστούμε. Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα -άλλων χωρών- το ένα τρίτο των Αφασικών στερούνται κοινωνικής ζωής.

Οι άνθρωποι που βρίσκονται στο στενό οικογενειακό περιβάλλον ενός αφασικού, είναι αυτοί που παίζουν σημαντικό ρόλο στην όλη πορεία του. Κι όμως οι άνθρωποι αυτοί συχνά δυσκολεύονται να χειριστούν τα προβλήματα επικοινωνίας, και άλλα που πιθανόν προκύπτουν ως αποτέλεσμα της εμπειρίας της αφασίας. Χρειάζονται συμβουλές και καθοδήγηση για το πώς μπορούν να βοηθήσουν το άτομο με αφασία να επικοινωνήσει καλύτερα με το περιβάλλον του και να επανακτήσει προοδευτικά το χαμένο του λόγο:

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ