Τ α ξ ί δ ι   σ τ η …  Ν ι γ η ρ ί α :

Η αίσθηση της επικοινωνιακής ανεπάρκειας

Τα άτομα με βαριές διαταραχές στο λόγο και την επικοινωνία υποφέρουν, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, από μοναξιά, και στις περισσότερες, από απουσία νοήματος στη ζωή τους. Γι’ αυτό το λόγο και η παροχή βοήθειας, από το άμεσο ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Ένα άτομο φύσει αποκλεισμένο, μερικώς ή ολικώς, από την επικοινωνία, δεν βιώνει πραγματική ασφάλεια, και καταναλώνει γι΄ αυτό τεράστια ενέργεια, προσπαθώντας να την εξασφαλίσει. Στο ενδιάμεσο διάστημα, ωστόσο, δεν είναι σε θέση να απολαύσει ορισμένα από τα πλέον απλούστερα, για τους υπόλοιπους, πράγματα στη ζωή.

Είναι δύσκολο για ανθρώπους δίχως διαταραχές στο λόγο και την επικοινωνία να συλλάβουν το εύρος των πρακτικών προβλημάτων και των συναισθηματικών αποχρώσεων που βιώνουν τα άτομα με επικοινωνιακή ανεπάρκεια.

Ας υποθέσουμε, ότι είμαστε προσκεκλημένοι ως ομιλητές σε ένα τριήμερο επαγγελματικό συνέδριο στη Νιγηρία. Δεν γνωρίζουμε, προφανώς, την τοπική διάλεκτο, έχουμε επομένως άμεσο και ενδεχομένως σημαντικό (θα εξαρτηθεί από τη στάση των Νιγηριανών) πρόβλημα επικοινωνίας. Έχουμε ακούσει, ότι πέραν του γλωσσικού και ο εξωγλωσσικός κώδικας επικοινωνίας μας διαφέρει από αυτό των Νιγηριανών. Γνωρίζουμε ήδη, ότι οι Νιγηριανοί κουνούν το κεφάλι τους πάνω-κάτω, όταν θέλουν να πουν «όχι» και αριστερά-δεξιά, όταν θέλουν να πουν «ναι». Εντελώς αντίθετα δηλαδή από τα οικεία σε εμάς νεύματα. Αρχίζει να μας γεννάται η υποψία ότι, εφόσον υπάρχει μία, θα υπάρχουν πιθανότατα και άλλες κοινωνικές συμβάσεις, τις οποίες δεν γνωρίζουμε, αλλά αναμένουμε να είναι ποιοτικά διαφορετικές από τις δικές μας. Η ανησυχία μετατρέπεται σε αγωνιώδη ανασφάλεια: στη Νιγηρία, ανήκουμε στην ομάδα των επικοινωνιακά –επομένως και κοινωνικά- μειονεκτούντων.

Η προσγείωση στην πρωτεύουσα της Νιγηρίας, μας φέρνει αντιμέτωπους με τα επικοινωνιακά και κοινωνικά μας προβλήματα: χρειαζόμαστε μια σειρά από πληροφορίες που μας αφορούν άμεσα, και τις οποίες οφείλουμε να συλλέξουμε ρωτώντας αυτούς που κατέχουν τη γλώσσα που εμείς στερούμαστε. Πρέπει να μάθουμε πού είναι το ξενοδοχείο μας και πώς θα φτάσουμε σε αυτό, πού βρίσκεται ο συνεδριακός χώρος, ποιες οι αίθουσες του συνεδρίου και πώς θα φτάσουμε σε αυτές, πού Θα βρούμε κάτι για φαγητό και τι ακριβώς θα πρέπει να παραγγείλουμε, κλπ. Εάν υποθέσουμε ότι, με κάποιον τρόπο, εξασφαλίζουμε απαντήσεις κατανοητές, αισθανόμαστε αμέσως ανακούφιση. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, που τα άτομα με βαριές επικοινωνιακές διαταραχές αισθάνονται ασφάλεια σε πλαίσια με υψηλό βαθμό προβλεψιμότητας, όπου μπορούν να συσχετίσουν με βεβαιότητα συγκεκριμένες δραστηριότητες, μέρη ή ανθρώπους.

Έχοντας μάθει για τα «πού», στο ταξίδι μας στη Νιγηρία, ξεκινά μια νέα σειρά ερωτήσεων, που αφορούν τα «πότε»: Πότε ξεκινούν οι ομιλίες, πόσο διαρκούν, πότε είναι η δική μας ομιλία, πότε θα γίνει διάλειμμα, πότε είναι το γεύμα των συνέδρων, πότε το ραντεβού για την ξενάγηση στην πόλη. Συλλέγοντας και αυτές τις πληροφορίες, αυξάνεται η προβλεψιμότητα, ενισχύεται επομένως η αίσθηση της ασφάλειας, καθώς αποκτούμε έλεγχο πάνω στο πρόγραμμα.

Εξακολουθεί να μας απασχολεί βέβαια το θέμα των κοινωνικών συναλλαγών μας με τους Νιγηριανούς. Έχουμε φυσικά την απαίτηση, οι γηγενείς με τους οποίους θα έρθουμε σε επαφή να μας φέρονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παρά τις ιδιαίτερες δυσκολίες μας, ενδεχομένως και εξαιτίας αυτών ακριβώς των δυσκολιών. Αναμένουμε έτσι, να δουν με συμπάθεια τις επικοινωνιακές μας αδυναμίες, να είναι ευγενικοί μαζί μας και -ει δυνατόν- χαρούμενοι, κάθε φορά που εμείς επιθυμούμε να έρθουμε σε επαφή μαζί τους. Επιπλέον, να εκδηλώνουν και οι ίδιοι την επιθυμία να επικοινωνήσουν μαζί μας, να προσπαθούν με κάθε τρόπο να κατανοήσουν το ατελές γλωσσικό μας ιδίωμα, να μεταφράσουν σωστά τις ακατάληπτες γι΄ αυτούς χειρονομίες μας και να είναι πάντα διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν, προς στιγμήν, τις προσωπικές τους ασχολίες προκειμένου να μας εξυπηρετήσουν. Τέλος, ευελπιστούμε, μιας και βρίσκονται σε θέση ισχύος, ότι θα έχουν την ευχέρεια να αλλάζουν, κατά περίσταση, τον γλωσσικό τους κώδικα, προς κάτι περισσότερο εύληπτο για εμάς –στην καλύτερη περίπτωση, να γνωρίζουν και να ομιλούν άπταιστα ελληνικά (!).

Και όλα τα αυτά, τα θεωρούμε απλά … θέμα «καλής» συμπεριφοράς. Συμπεριφοράς τέτοιας που οφείλουμε και εμείς να επιδεικνύουμε απέναντι στα άτομα με βαριές επικοινωνιακές διαταραχές. Εάν οι Νιγηριανοί επιδείξουν την αναμενόμενη –κατά την κρίση μας- ευγένεια, θα μας παράσχουν τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία στη χώρα τους. Με τη δική μας ευγένεια, εμείς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ανάλογη αυτονομία απέναντι στα άτομα με δυσκολίες στην επικοινωνία.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ