Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί της προσχολικής ηλικίας να αναπτύξει λεξιλόγιο;

Στη βόλτα σας, σχολιάστε στο παιδί αντικείμενα και συμβάντα. Πάρκα και παιδικές χαρές προσφέρουν πλήθος ευκαιριών για σχολιασμό συμβάντων και χρήση κυρίως ρημάτων (το παιδί μπορεί να κουνηθεί στην κούνια, να ανεβεί στην τραμπάλα, να πιαστεί κατεβαίνοντας την τσουλήθρα). Περιγράψτε κινήσεις όπως τρέξιμο, πήδημα, πέσιμο την στιγμή που πραγματοποιούνται. Προσπαθήστε να τραβήξετε την προσοχή του παιδιού σε μεγάλα και μικρά, χαμηλά και ψηλά, μακριά και κοντινά αντικείμενα στο περιβάλλον.

Όταν ντύνετε το παιδί, ονομάστε τα ρούχα του καθώς του τα φοράτε. Ονομάστε και τα δικά σας ρούχα, σε αντιδιαστολή με τα δικά του (η μπλούζα του Γιάννη, η μπλούζα της μαμάς), ή την ώρα που σας παρατηρεί να ντύνεστε (τώρα θα βάλω τα παπούτσια…).

Όταν μαγειρεύετε, τραβήξτε την προσοχή του σε ό,τι κάνετε, την ώρα που το κάνετε. Μην ξεχνάτε να ονομάζετε διαφορετικά είδη φαγητών όπως επίσης να δείχνετε στο παιδί πως π.χ. το βούτυρο ή η σοκολάτα λιώνει όταν ζεσταίνεται. Αφού αποσπάσετε την προσοχή του παιδιού σε διάφορες παρόμοιες πράξεις, ζητήστε του να σας βοηθήσει στη μαγειρική δίνοντάς του οδηγίες. Μιλήστε του για υλικά και τρόπους μαγειρέματος.

Παίξτε με το παιδί χρησιμοποιώντας πλαστελίνη, δίνοντάς της διάφορα σχήματα. Περιγράψτε τι κάνετε όταν την απλώνετε, τη στρίβετε, την τεντώνετε, την πλάθετε, την κόβετε, τη μαζεύετε κλπ.

Όποιο και να είναι το φύλο του παιδιού σας, παίξτε με κούκλες. Μιλήστε για τα μέρη του σώματος, και για απλές καθημερινές δραστηριότητες (θα λούσω τα μαλλιά της κούκλας, θα τα χτενίσω και μετά θα τα στεγνώσω)

Κατά τη διάρκεια του γεύματος, περιγράψτε το φαγητό που τρώτε και ονομάστε καθαρά τι περιέχει ελκύοντας την προσοχή στα διάφορα συστατικά του φαγητού που παρουσιάζονται μπροστά στο παιδί. Όταν προσφέρετε στο παιδί επιλογή φαγητών, σαλάτας, ποτών κ.λ.π. ονομάστε και ταυτόχρονα δείξτε τις εναλλακτικές επιλογές (θέλεις λίγο γάλα; ενώ ταυτόχρονα του δείχνετε το γάλα). Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να ακούσει τα ονόματα φαγητών πολλές φορές.

Μιλήστε για το κοφτερό μαχαίρι που κόβει, την καυτή κατσαρόλα που καίει και για ό,τι άλλο βλέπετε γύρω σας και χρησιμοποιείτε, εσείς ή το παιδί στην καθημερινότητά σας. Γενικά, συνοδεύστε με λόγο ό,τι έως τώρα κάνατε σιωπηλά.

(Για πολύ μικρά παιδιά) Τοποθετήστε μια επιλογή αντικειμένων πάνω στο τραπέζι ή κάτω στο πάτωμα. Διαλέξτε ένα από αυτά και μιμηθείτε τη χρήση του με παντομίμα π.χ σαπούνι. Ζητήστε από το παιδί να σχολιάσει τι κάνετε ή σχολιάστε το ο ίδιος (πλένω τα χέρια μου με το σαπούνι). Αλλάξτε ρόλους με το παιδί για να το κρατήσετε σε ενδιαφέρον. Με μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιείστε απλά, παντομίμα χωρίς την παρουσία πραγματικών αντικειμένων.

Τοποθετήστε διάφορα αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων γύρω-γύρω σε κάποιο δωμάτιο. Ζητήστε από το παιδί να τα βρει. Μπορείτε να τα ζητάτε ονομάζοντας τα ίδια τα αντικείμενα ή περιγράφοντας την χρήση τους (βρες κάτι με το οποίο μαγειρεύουμε). Στην πορεία αλλάξτε ρόλους. Τώρα το παιδί ζητάει από εσάς να του βρείτε κάποια αντικείμενα ή εικόνες που έχει κρύψει γύρω στο δωμάτιο.

Επιπλέον παιχνίδια ανάπτυξης λεξιλογίου

(για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία)

Εξοικείωση με τα ουσιαστικά

Συγκεντρώστε καθημερινά αντικείμενα από τα κουκλόσπιτα των μικρών σας (καρέκλα, κούπα, πιρούνι, ψυγείο…). Εξίσου καλά λειτουργούν και εικόνες των αντικειμένων, κομμένες από περιοδικά. Παίξτε το «Βρες το όνομα!»: «Βρες το όνομα από αυτό, πάνω στο οποίο κάθομαι». Αν το παιδί σας δεν είναι εξοικειωμένο με τόσο σύνθετο συντακτικά λόγο, απλοποιείστε τις δομές: «Σ’αυτό/εκεί κάθομαι». Το παιδί ονομάζει το αντικείμενο και κερδίζει έναν πόντο. Στη συνέχεια οι ερωτήσεις μπορούν να αντιστραφούν: «Τι κάνω σε μια καρέκλα;». Και στις δύο περιπτώσεις, το παιδί πρέπει να απαντά με πλήρη πρόταση και όχι μονολεκτικά (: Κάθομαι σε μία καρέκλα).

Εάν θέλουμε να ενισχύσουμε ταυτόχρονα τη μνήμη του παιδιού, τοποθετούμε μια σειρά αντικειμένων/εικόνων μπροστά στο παιδί. Απομακρύνουμε έπειτα ένα αντικείμενο και το παιδί εντοπίζει και ονομάζει το αντικείμενο/εικόνα που απομακρύνθηκε. Ή, αφήνουμε το παιδί να δει για λίγα δευτερόλεπτα τη σειρά και ζητούμε στη συνέχεια να ονομάσει τα αντικείμενα/εικόνες της.

Δουλέψτε με κατηγορίες αντικειμένων: Διαλέξτε ένα θέμα την εβδομάδα, για παράδειγμα το ρουχισμό, μαζέψτε εικόνες από περιοδικά και συζητήστε για τα ρούχα που φοράμε μια ηλιόλουστη/ βροχερή/χειμωνιάτικη μέρα. Συνδέστε το ίδιο θέμα και με τη γνώση των εποχών. Σ’ ένα τετράδιο/ντοσιέ φτιάξτε τις σελίδες του χειμώνα, της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Εκεί θα καταχωρήσετε εικόνες των ρούχων/αξεσουάρ αλλά και λέξεις σχετικές με κάθε εποχή (πχ. αδιάβροχο, δροσερό, αντηλιακό…). Ανάλογα με την ηλικία και τις γνώσεις του, το παιδί θα «διαβάζει» τις εικόνες ή τις λέξεις. Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορείτε να φτιάξετε κι άλλα βιβλία, για αντικείμενα και δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

Εξοικείωση με τα ρήματα

Συγκεντρώστε από περιοδικά και παλιά βιβλία εικόνες δράσης, όπως για παράδειγμα ένα κοριτσάκι να τρώει (να πίνει, να τρέχει, να κοιμάται, να κλαίει κ.λπ.). Ψάξτε, μαζί με το παιδί, και βρείτε όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις δηλώνουν την ίδια ή παρεμφερή ενέργεια με αυτή που δείχνει η εικόνα (πχ. τρώω, μασάω, καταπίνω, γευματίζω, δειπνώ, κ.λπ.).

Κολλήστε τις εικόνες σε χαρτονάκια, απλώστε τα ανάποδα στο πάτωμα ή το τραπέζι και ανοίξτε εναλλάξ μία μία τις κάρτες, ονομάζοντας την ενέργεια που απεικονίζουν. Για κάθε σωστή απάντηση κερδίζετε έναν πόντο.

Αντί για εικόνες μπορείτε βέβαια απλώς να παίξετε τη γνωστή παντομίμα, με έννοιες δράσης τις οποίες το παιδί πότε θα αναπαριστά και πότε θα μαντεύει.

Εξοικείωση με τα επίθετα

Ενθαρρύνετε το παιδί να χρησιμοποιεί όλες του τις αισθήσεις. Συγκεντρώστε εικόνες που δείχνουν πχ. καλοκαιρινές διακοπές, μια λαϊκή αγορά, ή ό,τι άλλο συγκινεί εσάς και το παιδί σας. Φανταστείτε ότι είστε μέσα στην εικόνα. Τι βλέπετε, τι ακούτε, τι μυρίζετε, τι νιώθετε (ζέστη, κρύο, τον ήλιο, τον αέρα…), τι γεύεστε (πχ. παγωτό, το αλάτι της θάλασσας, μια ρόγα σταφύλι…).

Κάντε το ίδιο στην πραγματική καθημερινή ζωή, στην παραλία, στη λαϊκή ή όπου αλλού.

Σχεδιάστε ή κολλήστε σε χαρτονάκια εικόνες που δηλώνουν έννοιες όπως χαρούμενος, λυπημένος, ψηλός, κοντός, κ.λπ. Απλώστε τες στο πάτωμα ανάποδα, ανοίξτε τες και ονομάστε τες. Μοιράστε τες, έτσι ώστε να έχετε τα αντίθετα ζεύγη και παίξτε ξερή, ονομάζοντας ταυτόχρονα τις αντίστοιχες έννοιες.

Εξοικείωση με τα επιρρήματα

Μαζευτείτε όλη η οικογένεια και παίξτε το παιχνίδι της κουτσής πρότασης. Ξεκινήστε εσείς με μια πρόταση όπως: «Περπατώ στο δρόμο αργά». Ο επόμενος, επαναλαμβάνει την πρόταση, αλλάζοντας όμως το επίρρημα: «Περπατώ στο δρόμο βιαστικά». Το ίδιο κάνουν και όλοι οι επόμενοι, χρησιμοποιώντας επιρρήματα όπως: γρήγορα, ευθεία, στραβά, ίσια, προσεκτικά, ανάποδα κ.λπ. Όταν εξαντληθεί η φαντασία σας, αλλάξτε απλώς πρόταση.

Χρησιμοποιήστε τα αντικείμενα του κουκλόσπιτου, αναπροσδιορίζοντας κάθε φορά τις μεταξύ τους σχέσεις (: Ο σκύλος είναι πάνω στο τραπέζι, η κούκλα είναι ανάμεσα στο τραπέζι και το κρεβάτι, το πιρούνι είναι μέσα στην κατσαρόλα). Τοποθετήστε αρχικά εσείς τα αντικείμενα, και ζητήστε από το παιδί να ονομάσει (σε πλήρη πρόταση) τη σχέση τους. Αν δυσκολεύεται, πέστε εσείς την πρόταση, καθώς τοποθετείτε τα αντικείμενα (Τώρα βάζω το σκύλο κάτω από την καρέκλα) και ζητήστε του να την επαναλάβει σε πλήρη πρόταση (Πού είναι ο σκύλος; – Ο σκύλος είναι κάτω από την καρέκλα).

Χρησιμοποιήστε τα ίδια αντικείμενα, δίνοντας όμως αυτή τη φορά οδηγίες στο παιδί για να τα τοποθετεί το ίδιο. Μπορείτε να ενισχύσετε και τη μνήμη του παιδιού κατ’ αυτόν τον τρόπο, εάν του επιτρέπετε να τοποθετήσει τα αντικείμενα μόνον εφόσον έχετε ολοκληρώσει την οδηγία.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ