Κάθε ελληνόφωνος ομιλητής που έρχεται σε επαφή με γλώσσες του βορρά, εντυπωσιάζεται από το πλήθος των λέξεων που ο λαοί αυτοί διαθέτουν για να μιλήσουν για το χιόνι. Παρά το μεγαλείον της ελληνικής σημασιολογίας, διαπιστώνουμε ότι η γλώσσα μας στερείται λέξεων που ανήκουν σε συγκεκριμένα σημασιολογικά πεδία. Μετρήστε για παράδειγμα τις λέξεις που διαθέτουμε για να μιλήσουμε για τους ανέμους ή τη θάλασσα και θα εντυπωσιαστείτε από τον πλούτο τους. Αντίθετα, αναζητήστε λέξεις για να μιλήσετε για το χιόνι.

Όλα τα γλωσσικά συστήματα οργανώνονται και εξελίσσονται στις ίδιες βασικές αρχές, δύο εκ των οποίων είναι η αρχή της οικονομίας και η αρχή της λειτουργικότητας. Ένα γλωσσικό σύστημα πρέπει να είναι οικονομικό και άρα εύχρηστο (σκεφτείτε την οικονομία του να σχηματίζεις όλες τις λέξεις της γλώσσας σου από 24 μόνο γράμματα!). Πρέπει επίσης να είναι λειτουργικό, να εξυπηρετεί δηλαδή επαρκώς τις ανάγκες των χρηστών του. Λέξεις που παύουν να είναι λειτουργικές, χάνονται στην πορεία των χρόνων, ενώ παράλληλα γεννιούνται νέες για να καλύψουν νέες ανάγκες που προκύπτουν. Επιπλέον, σημασίες εύχρηστες για μια κοινωνική ή εθνική ομάδα δεν αφορούν καθόλου ή χρησιμοποιούνται ελάχιστα από μια άλλη ομάδα με διαφορετικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες.

Εκεί ακριβώς έγκειται η διαφορετικότητα της δικής μας γλώσσας σε σχέση με τη γλώσσα των Δανών, για παράδειγμα, όσον αφορά το σημασιολογικό εύρος των εκφράσεων που χρησιμοποιούμε για το χιόνι.

Και για του λόγου το αληθές, απολαύστε τα παρακάτω αποσπάσματα από το βραβευμένο με το βραβείο SilverDagger (1994) βιβλίο του Δανού συγγραφέα PeterHoeg, FrokenSmillasFornemmelseforsne (Munksgaard/Rosinante, Kobenhaun 1992) και αναλογιστείτε:

εμείς πώς θα το λέγαμε;.

“(…) Κάποια μέρα του Οκτωβρίου η θερμοκρασία έπεσε 30 βαθμούς μέσα σε 4 ώρες και η θάλασσα έγινε ασάλευτη σαν καθρέφτης. Σύννεφα και θάλασσα ενώνονται τώρα σε μια κουρτίνα από βαρύ γκρίζο μετάξι. Το νερό γίνεται πηχτό και μια ιδέα κοκκινωπό, σαν λικέρ από βατόμουρα. Μια γαλάζια ομίχλη παγερού καπνού αποσπάται από την επιφάνεια της θάλασσας και γλιστράει πάνω από τον υδάτινο καθρέφτη.

Έπειτα το νερό πήζει. Και η παγωνιά ανασύρει από τη σκοτεινή θάλασσα ένα ροδώνα, ένα άσπρο χαλί από ανθούς πάγου, που σχηματίστηκαν από αλάτι και παγωμένες νεροσταγόνες. Τέτοια λουλούδια μπορεί να ζήσουν 4 ώρες, μπορεί και 2 μέρες.

Σ΄ αυτή τη φάση, η δομή των παγοκρυστάλλων βασίζεται στον αριθμό 6. Γύρω από ένα εξάγωνο, σαν κελί κερήθρας από στερεοποιημένο νερό, 6 βραχίονες απλώνονται προς 6 καινούρια κελιά, που με τη σειρά τους -αν τα φωτογραφήσεις με έγχρωμο φίλτρο και τα δεις σε ισχυρή μεγέθυνση- αναλύονται σε καινούρια εξάγωνα.

Έπειτα, σχηματίζονται διαδοχικά “παγοτρίμματα”, “παγοπουρές”, “παγοτηγανίτες”, που ενώνονται σε ογκόπαγους. (…) Πέρα μακριά, είναι το χίκου, ο μόνιμος πάγος, η ήπειρος της παγωμένης θάλασσας (…) Στο φιορδ που δημιουργήθηκε από το σύστημα των τοπικών ρευμάτων επιπλέουν παντού χίκουακ και πούκταακ, παγόπλακες. Οι πιο επικίνδυνες είναι οι μπλε και οι μαύρες, που σχηματίστηκαν αποκλειστικά από το λιώσιμο άλλων πάγων. Κάθονται στη θάλασσα βαριά και βαθιά, κι εξαιτίας της διαφάνειάς τους έχουν πάρει το χρώμα του νερού γύρω τους. Πιο ευδιάκριτοι είναι ο άσπρος πάγος των παγετώνων και ο γκριζωπός θαλάσσιος πάγος που χρωματίζεται από σωματίδια του αέρα.

Η επιφάνεια των ογκόπαγων είναι ένα ρημαγμένο τοπίο από ίβουνικ, πάγους που το ρεύμα και οι συγκρούσεις ανάμεσα στις πλάκες σπρώχνουν προς τα πάνω, από μάνιιλακ, εξογκώματα πάγου, από απούχινικ, χιόνι που ο άνεμος συμπίεσε σε στέρεα οχυρά.

Ο ίδιος άνεμος που έσπειρε στον πάγο αγκιούππινικ, τις ρυτίδες χιονιού που ακολουθείς με το έλκηθρο, όταν απλώνεται πάνω στον πάγο η ομίχλη.

(…) ψάχνει για κίλλακ, ανοίγματα στον πάγο (…)

(…) Από μια άποψη, ο πάγος είναι ένα ανοιχτό βιβλίο. Κουβαλάει την ιστορία του γραμμένη στην επιφάνειά του. Οι πτυχώσεις, οι γρόμποι, τα τετράγωνα δόντια σχηματίζονται όταν ο πάγος λιώνει και ξαναπαγώνει. Ο μωσαϊκός πάγος είναι ένα μίγμα από διάφορες παγετώδεις περιόδους, οι μαύροι όγκοι του σίκουσσακ είναι αρχαίος πάγος που σχηματίστηκε σε προστατευμένα φιορδ, αποσπάστηκε με τον καιρό και παρασύρθηκε στη θάλασσα. Από τα σύννεφα, κάτω από τα οποία έσκυψε ο ήλιος, κατεβαίνει τώρα, με τις τελευταίες ηλιαχτίδες, ένα αραχνοΰφαντο πέπλο από κάνικ, χιόνι που αργοπέφτει”.              

Αλήθεια, εμείς πώς θα το λέγαμε;

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ