Ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει ψυχολόγους, γλωσσολόγους και άλλους διανοητές του αιώνα μας, είναι η σχέση γλώσσας και σκέψης. Πολλοί ίσως σκεφθούν ότι δεν πρόκειται παρά για ένα ακόμη θεωρητικό ζήτημα. Εμείς τους προτείνουμε να το ξανασκεφθούν: εάν πράγματι αυτά τα δύο –γλώσσα και σκέψη- σχετίζονται μεταξύ τους, τότε αυτό σημαίνει ότι η σωστά δομημένη, πλούσια, ευρηματική, ευέλικτη γλώσσα στηρίζει και καλλιεργεί αντίστοιχη υψηλού επιπέδου σκέψη. Αυτή η λειτουργία θα μπορούσε να είναι και αμφίδρομη. Δηλαδή: υψηλό νοητικό επίπεδο προσφέρει το έδαφος για την καλλιέργεια σωστής γλώσσας. Έτσι σωστή σκέψη εκφράζεται με γλώσσα ορθή, μεστή, απαλλαγμένη από συντακτικά, σημασιολογικά αλλά και γραμματικά και άλλα ολισθήματα.

Θα έχετε ίσως παρατηρήσει, ότι σκεπτόμαστε συχνά χρησιμοποιώντας έναν εσωτερικό λόγο και εκφράζουμε τη σκέψη μας μέσω του φωνούμενου λόγου. Πώς όμως η γλώσσα θα μπορούσε να επηρεάζει τη σκέψη; Η απάντηση στην ερώτηση αυτή έρχεται από δια-πολιτισμικές μελέτες και έρευνες. Στην κινέζικη γλώσσα για παράδειγμα υπάρχουν 14 μόνο λέξεις για τους αριθμούς: μηδέν, ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, επτά, οκτώ, εννέα, δέκα, εκατό, χίλια, δέκα χιλιάδες. Συνδυάζοντας τις 14 αυτές λέξεις λοιπόν, τα κινεζάκια φτιάχνουν οποιοδήποτε αριθμό. Στην αγγλική όμως γλώσσα, όπως και στην Ελληνική, υπάρχουν επιπρόσθετες λέξεις για τους αριθμούς μετά το δέκα. Έτσι, ενώ το εγγλεζάκι χρειάζεται να μάθει την ειδική λέξη για το 11 («έντεκα»), το κινεζάκι έχει σαφώς πιο εύκολη δουλειά, αφού χρησιμοποιεί λέξεις ήδη γνωστές για να εκφράσει τον αριθμό 11 «δέκα και ένα». Παρατηρήθηκε λοιπόν σε έρευνα που έγινε, ότι τα εγγλεζάκια αντιμετωπίζουν αυξημένη δυσκολία σε σχέση με τα κινεζάκια στο να μάθουν να μετρούν μετά το δέκα.

Η σκέψη όμως, επηρεάζει τη γλώσσα; Εδώ αρκεί πιστεύω να αναφέρουμε το παράδειγμα της επικράτησης του αρσενικού γένους σε διάφορες εκφάνσεις της γλώσσας μας, επειδή στον πολιτισμό μας το ανδρικό φύλο συνήθισε να εκλαμβάνεται ως το ισχυρό. Ακόμη και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, όπως ιδιαίτερα κλιματολογικά φαινόμενα, διευρύνουν τη σκέψη των ανθρώπων που τα βιώνουν και αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στο λόγο. Οι Εσκιμώοι για παράδειγμα έχουν εφεύρει δεκάδες λέξεις για να περιγράψουν τα είδη χιονιού τα οποία έχουν σαφώς διακρίνει στη σκέψη τους, καθώς το χιόνι είναι τόσο γνώριμο σ’ αυτούς.

Όποια κι αν είναι η αλήθεια, αυτό που δείχνει η εμπειρία είναι ότι τα παιδιά που μεγάλωσαν με γονείς που προσπάθησαν για την καλλιέργεια της γλώσσας τους και τους προσέφεραν πλούσιες γλωσσικές εμπειρίες παρουσιάζουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, λιγότερες μαθησιακές δυσκολίες αλλά και μια ευρύτερη ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών. Κι αυτά είναι συνήθως παιδιά που άκουσαν εμπλουτισμένο λόγο ως νήπια, που τους καλλιεργήθηκε από νωρίς μια καλή σχέση με τον γραπτό λόγο, με ενδιαφέροντα βιβλία, παιδιά που γνωρίζουν τον τρόπο να αντλήσουν πληροφορίες από μια εγκυκλοπαίδεια και που δεν χρησιμοποιούν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μόνο για videogames.

Κάποιος ερευνητής αναφέρει: «Η διαφορά ανάμεσα στη σκέψη χωρίς γλώσσα και στη σκέψη με γλώσσα είναι ανάλογη με τη διαφορά που υπάρχει στην εκτέλεση μαθηματικών υπολογισμών με χαρτί και μολύβι από τη μια μεριά και με ηλεκτρονικό υπολογιστή από την άλλη!»

Συμπέρασμα : Δώστε μεγάλο βάρος στην ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού, εντοπίστε όσο το δυνατόν νωρίτερα πιθανές αποκλίσεις και συζητήστε τις άμεσα με τον παιδίατρο, το νηπιαγωγό ή το δάσκαλο. Προάγετε την νόηση του παιδιού χρησιμοποιώντας ως πρόσβαση τον λόγο. Βοηθήστε όσο μπορείτε, να γίνει το παιδί σας άξιος χειριστής του λόγου. Στηρίξτε την καλλιέργεια της γλωσσικής ανάπτυξης στα παιδιά σας, συντελώντας έτσι έμμεσα και στην ανάπτυξη ολοκληρωμένης, ορθής και υψηλού επιπέδου σκέψης.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ