Ως επικοινωνία ορίζεται η διαδικασία με την οποία τα άτομα ανταλλάσσουν πληροφορίες, ιδέες και συναισθήματα. Κάθε μορφή επικοινωνίας προϋποθέτει την ύπαρξη ενός πομπού που κωδικοποιεί και σχηματίζει ένα μήνυμα και ενός δέκτη ή λήπτη που λαμβάνει και αποκωδικοποιεί το μήνυμα. Προκειμένου το μήνυμα να φτάσει από τον πομπό στον λήπτη, απαιτείται η χρήση ενός καναλιού ή μέσου. Αυτό μπορεί να είναι: η ομιλία, ο γραπτός λόγος, η ζωγραφική, οι κινήσεις του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου και οι χειρονομίες.

Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους προηγήθηκε, χρονικά, η επικοινωνία με χειρονομίες. Στη συνέχεια, ο προϊστορικός άνθρωπος στράφηκε στον ήχο και την ομιλία, καθαρά λόγω οικολογικών και όχι νοητικών παραγόντων. Η χρήση της ομιλίας πλεονεκτούσε έναντι των χειρονομιών, καθώς μπορούσε να μεταφέρει πληροφορίες σε μακρινές αποστάσεις και σε πολλούς λήπτες ταυτόχρονα. Σημαντικό ήταν επίσης, ότι η ομιλία επέτρεπε την επικοινωνία και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ακόμη περισσότερο, επέτρεπε στον άνθρωπο να χρησιμοποιεί τα χέρια του χωρίς να διακόπτει την επικοινωνία!

Μπορούμε, ακόμη και σήμερα, να ανακαλύψουμε ομάδες ανθρώπων στις οποίες η χρήση των νευμάτων προτιμάται έναντι της ομιλίας. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις διάφορων θρησκευτικών τελετών λατρείας, όπως αυτές των χορευτών Hindu. Οι Hindu έχουν δημιουργήσει ένα μεγάλο σύστημα νευμάτων, με το οποίο διηγούνται ιστορίες θεών τους κατά την διάρκεια θρησκευτικών χορών. Ανάλογη είναι και η περίπτωση των αθλητικών αγώνων, στους οποίους αθλητές και παράγοντες χρησιμοποιούν διάφορα νεύματα προκειμένου να επικοινωνήσουν. Αλλά και πολλοί επαγγελματίες αναπτύσσουν μεταξύ τους κώδικες συνεννόησης, που διευκολύνουν την επαφή των εργαζομένων στον ίδιο επαγγελματικό χώρο.

Από την άλλη, τα νεύματα, οι κινήσεις των χεριών και οι διάφοροι μορφασμοί του προσώπου αποτελούν για όλους μας σήμερα ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της επικοινωνίας, αυτό που ονομάζουμε μη λεκτική επικοινωνία. Τα εξω-λεκτικά αυτά στοιχεία συνοδεύουν την προφορική ομιλία, δίνοντας έμφαση και χρώμα στον προφορικό λόγο. Χωρίς αμφιβολία, θα υπήρξαν φορές που νιώσαμε ότι κάποιος ήταν συνεργάσιμος, μέχρι που ξαφνικά… κάτι πήγε στραβά! Για παράδειγμα, ενώ πρώτα πιθανόν σας φώναζε με το μικρό σας όνομα, στη συνέχεια, θέλοντας να γίνει περισσότερο τυπικός, ξαναγύρισε στον πληθυντικό ευγενείας. Το χαμόγελό του μεταβλήθηκε σε συνοφρύωμα. Οι άκρες των χειλιών του γύρισαν προς τα κάτω. Στο μέτωπό του ίσως φάνηκαν ρυτίδες και, αν αφήναμε τα πράγματα να γίνουν περισσότερο απειλητικά …, θα διακρίναμε ίσως ένα άγριο βλέμμα κάτω από τα ζαρωμένα φρύδια. Όσο για τα χέρια, θα τοποθετούνταν μάλλον σε στάση αμυντική (σταυρωμένα χέρια) ή περισσότερο επιθετική (χέρια σφιγμένα ή σε γροθιές).

Ας μην συγχέουμε όμως αυτές τις χειρονομίες, τα νεύματα και τους μορφασμούς του προσώπου με την Νοηματική Γλώσσα, η οποία χρησιμοποιείται από διάφορες φυλές aboriginal, τους μοναχούς του τάγματος των Βενεδικτίνων και από τους Κωφούς ανθρώπους. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη των Νοηματικών γλωσσών έγινε μέσα στις κοινότητες των Κωφών ανθρώπων, για τους οποίους και είναι το μοναδικό αυθόρμητο μέσο επικοινωνίας. Οι Κωφοί έχουν αναπτύξει ένα μέσο επικοινωνίας τόσο περίπλοκο και ικανό να εκφράσει τις ανάγκες τους, όσο και η προφορική ομιλία που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι που ακούνε. Μάλιστα, ολοένα και περισσότερο η Νοηματική γλώσσα αναγνωρίζεται ως γλώσσα ισότιμη της προφορικής –αν και σήμερα, στην Ελλάδα διαπιστώνεται μια πολυφωνία όσον αφορά τους τρόπους εκπαίδευσης των κωφών παιδιών και οι γονείς συνεχίζουν να βιώνουν το δίλημμα της επιλογής μεταξύ προφορικής ομιλίας και νοηματικής.

Όλοι εμείς οι ακούοντες λοιπόν, πέρα από τα επικοινωνιακά νεύματα που ούτως ή άλλως χρησιμοποιούμε αυθόρμητα καθώς μιλούμε, ας δείξουμε και κάποιο ενδιαφέρον για την γλώσσα των Κωφών συμπολιτών μας. Κι αν ίσως μάθαμε να χαμογελούμε και να λέμε σε μια ξένη γλώσσα ‘Καλημέρα’, για να επικοινωνούμε καλύτερα με τους τουρίστες που επισκέπτονται την χώρα μας κάθε καλοκαίρι, μήπως ήρθε η ώρα να μάθουμε να το λέμε και σε μια πιο δικιά μας γλώσσα, την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, η οποία θα μας βοηθήσει να επικοινωνήσουμε επιπλέον με όλους τους Κωφούς συνανθρώπους μας με τους οποίους καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή και συμβιώνουμε;

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ