Εφόσον, σε συγκεκριμένα όντα του ζωικού βασιλείου διαπιστώνεται οργανική προδιάθεση για ορισμένα είδη συμπεριφορών, ενδέχεται να υπάρχει μια βιολογική βάση – ερμηνεία πίσω από τις συμπεριφορές αυτές. Έτσι πιθανόν ερμηνεύεται το γεγονός ότι, για παράδειγμα, τα ψάρια έχουν σώμα λείο και ολισθηρό, ενώ φέρουν επίσης πτερύγια και μια πολύ δυνατή ουρά. Το σώμα τους είναι έτσι πλασμένο, ώστε να κινούνται γρήγορα στο υγρό περιβάλλον του βυθού. Το ίδιο συμβαίνει και με τα θηλαστικά ζώα της θάλασσας, το δελφίνι και την φάλαινα, μολονότι τα είδη αυτά φαίνεται να έχουν διαφορετική προέλευση από τα ψάρια και έχουν ακολουθήσει την δική τους, ιδιαίτερη πορεία εξέλιξης, φυλογενετικά.

Ωστόσο, ας είμαστε κάπως πιο προσεκτικοί όταν επικαλούμαστε την βιολογία για να ερμηνεύσουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές οργανισμών, καθώς πολλές είναι οι συμπεριφορές εκείνες που δεν ερμηνεύονται απλώς…βιολογικά. Δεν διαπιστώνεται, για παράδειγμα, καμία απολύτως συσχέτιση μεταξύ της κατοικίας των πουλιών, των φωλιών δηλαδή που χτίζουν για να ζήσουν (συμπεριφορά), με τα χαρακτηριστικά του σώματός τους (βιολογία). Ένα ακόμη παράδειγμα ίσως αποτελεί το είδος εκείνο της αράχνης με τα μακριά πόδια (ghostspider) που όμως σχηματίζει ιστούς με πυκνή ύφανση, στους οποίους φαίνεται να δυσκολεύεται να μετακινηθεί. Αντίθετα, ένα άλλο είδος αράχνης με κοντά πόδια (orbspider) σχηματίζει μακριούς ιστούς με αραιή ύφανση και καταβάλλει εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια και ενέργεια για να μεταβεί από την μία άκρη του ιστού στην άλλη. Συμπεριφορές που φαίνεται μάλλον να μην επιδέχονται τη βιολογική βάση ερμηνείας!

Παρατηρώντας, περισσότερο προσεκτικά και από άποψη κατασκευής, τα όργανα που χρησιμοποιούνται στην άρθρωση και την ομιλία από τον άνθρωπο, ίσως να αναγνωρίσουμε και εκεί κάποιες… βιολογικές καταβολές, βάσεις ή ερμηνείες της λεκτικής συμπεριφοράς του ανθρώπου:

Τα ανθρώπινα δόντια, για παράδειγμα, είναι κάπως ασυνήθιστα, διαφορετικά – συγκρινόμενα με αυτά άλλων όντων του ζωικού βασιλείου. Συγκρινόμενα μεταξύ τους, έχουν παρόμοιο ύψος και, όλα μαζί στη σειρά, σχηματίζουν ένα είδος τοίχου, ένα εμπόδιο. Αναπτύσσονται μάλιστα κάθετα σε σχέση με τη γνάθο και όχι με πλάγια έξω κλίση, ενώ τα δόντια της άνω και κάτω γνάθου συναντώνται. Εκπληκτική σίγουρα αυτή η τάξη και η ομοιομορφία των δοντιών του ανθρώπου που δείχνουν να επιτελούν και άλλες σημαντικές λειτουργίες πέραν της μάσησης! Πράγματι, ομοιόμορφα σε μέγεθος δόντια, κατανεμημένα σε ίσες αποστάσεις και κοντά το ένα στο άλλο, βοηθούν ιδιαίτερα στην άρθρωση πληθώρας ήχων ομιλίας, όπως είναι τα σύμφωνα της γλώσσας μας (‘σ’, ‘ζ’, ‘τσ’, ‘τζ’, ‘φ’ και ‘β’).

Τα ανθρώπινα χείλη έχουν μύες ιδιαίτερα αναπτυγμένους και σε πιο περίπλοκη διάταξη σε σχέση με τα χείλη άλλων ζώων. Επίσης το ανθρώπινο στόμα είναι σχετικά μικρό και μπορεί να ανοίξει και να κλείσει γρήγορα. Τα δύο αυτά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος διευκολύνουν την φωνητική πραγμάτωση χειλικών εκρηκτικών ή στιγμιαίων φωνημάτων (συμφώνων) όπως είναι τα ‘π’ και ‘μπ’, τα οποία απαιτούν ερμητικό κλείσιμο των χειλιών ακολουθούμενο από απότομο άνοιγμα του στόματος και εκτόνωση της πίεσης του αέρα εκπνοής.

Η ανθρώπινη γλώσσα διαθέτει αυξημένη μάζα, ισχυρούς μύες και ικανοποιητική ευκινησία, αντίθετα με τις μακριές, λεπτές γλώσσες των χιμπατζήδων. Τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά της γλώσσας του ανθρώπου προσφέρουν δυνατότητα αλλαγής των διαστάσεων και του σχήματος της στοματικής κοιλότητας, γεγονός που απαιτείται για την ακριβή άρθρωση των φωνηέντων.

Ο ανθρώπινος λάρυγγας, που φιλοξενεί τις απαραίτητες για την φώνηση φωνητικές χορδές, είναι απλούστερος σε δομή από τον λάρυγγα άλλων ανθρωποειδών. Ωστόσο αυτό θεωρείται πλεονέκτημα, μάλλον, παρά μειονέκτημα για την ομιλία, καθώς επιτρέπει την ελεύθερη, ανεμπόδιστη μετακίνηση αέρα εκπνοής προς τα όργανα της άρθρωσης της στοματικής και της ρινικής κοιλότητας.

Τέλος, μολονότι οι ανθρώπινοι πνεύμονες δεν φαίνεται να παρουσιάζουν εξειδικευμένη μορφολογία όσον αφορά την δομική τους σύσταση, η λειτουργία της αναπνοής την οποία επιτελούν, είναι έτσι προσαρμοσμένη, ώστε να εξυπηρετεί, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την ομιλία. Για παράδειγμα, ο ρυθμός και η ταχύτητα της αναπνοής κατά την ομιλία μεταβάλλεται και αναπροσαρμόζεται συνεχώς ανάλογα με τις απαιτήσεις της επικοινωνιακής συνδιαλλαγής, χωρίς ωστόσο να προκαλεί ενόχληση ή δυσφορία.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν σήμερα δεδομένα, στη βάση των οποίων στηρίζεται και λειτουργεί το ανθρώπινο ον. Ωστόσο, εάν αναλογιστούμε την ιστορική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους μέσα από μια πορεία αιώνων, προκύπτουν προβληματισμοί αντίστοιχοι με αυτούς της ‘κότας και του αυγού’. Προϋπήρχαν τα βιολογικά αυτά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς της ομιλίας ή είναι φυλογενετικές προσαρμογές της ανθρώπινης βιολογίας στην επικοινωνιακή συμπεριφορά της ομιλίας, που όμως συντελέστηκαν κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους; Η απάντηση απαιτεί σίγουρα προσεκτική διερεύνηση… Εμείς μένουμε στη διαπίστωση, ότι ένα βρέφος που γεννιέται στον 21^ο πλέον αιώνα, φαίνεται να είναι βιολογικά, γενετικά προγραμματισμένο για ομιλία!

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ