Η ομαλή ανάπτυξη ενός παιδιού προκύπτει ως προϊόν της αρμονικής συνεργασίας και αλληλεπίδρασης συγκεκριμένων αναπτυξιακών παραμέτρων όπως η φυσική, σωματική του ανάπτυξη, η ανάπτυξη της νοημοσύνης και τέλος η κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη. Όταν σε κάποια από τις παραμέτρους αυτές διαπιστώνεται πρόβλημα, όλη η ανάπτυξη διαταράσσεται!

Δυστυχώς, η ενασχόληση και εμπειρία μας, στο χώρο της διάγνωσης και αποκατάστασης προβλημάτων λόγου και μάθησης, συμφωνεί με αποτελέσματα ευρύτερων ερευνών που καταδεικνύουν αρνητικές επιδράσεις των διαταραχών της ομιλίας στην κοινωνική συμπεριφορά και την κοινωνική – συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τα οποία εκδηλώνουν τις διαταραχές αυτές. Επιπλέον, τέτοιου τύπου έρευνες καταδεικνύουν και το κοινωνικό στίγμα που τα παιδιά αυτά φαίνεται να εξακολουθούν να φέρουν, παρά τα υψηλά ποσοστά ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της σύγχρονης κοινωνίας για θέματα ειδικών αναγκών και διαταραχών του λόγου και της μάθησης.

Τα παιδιά με προβλήματα ομιλίας εκτίθενται καθημερινά στις κοινωνικές συναλλαγές τους με άλλα άτομα, καθώς η ομιλία, ο φωνούμενος λόγος, το κύριο μέσον επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους αποκλίνει της νόρμας. Οι διαταραχές της ομιλίας είναι προβλήματα που φαίνονται, δεν κρύβονται, είναι η ‘βιτρίνα’ του κάθε ατόμου και ως εκ τούτου επιδέχονται κριτική – αρνητική στην προκειμένη περίπτωση.

Σκεφτείτε το (σύνηθες) παράδειγμα του παιδιού που μπερδεύει το ‘δ’ με το ‘β’, καθώς μιλά.

Η ομιλία του ακούγεται διαφορετική και, επιπλέον, δημιουργείται συχνά επικοινωνιακή σύγχυση όταν π.χ. αναφέρεται στον ‘δάσος’ ως ‘Βάσος’ ή όταν, θέλοντας να ονομάσει το ‘στρείδι’, λέει ‘στρίβει’ γεγονός που εκθέτει το παιδί στους συνομιλητές του, οι πιο αυστηροί εκ των οποίων είναι φυσικά τα συνομήλικα παιδιά (και όχι οι ενήλικες, οι οποίοι “παραβλέπουν” τέτοιου τύπου λαθάκια, προκειμένου να μην προσβάλλουν το παιδί. Εάν δε, το παιδί αυτό έχει ήδη ξεκινήσει τη σχολική φοίτηση, η δυσκολία του προφορικού λόγου ενδέχεται να μεταφερθεί και στο γραπτό του, εάν το παιδί δεν διακρίνει ακουστικά τους δύο κοντινούς ήχους. Δεν αποκλείεται λοιπόν, ένα αλάνθαστο κατά τα λοιπά γραπτό, να επιστραφεί στο παιδί με κοκκινισμένα β όλα τα λάθος δ και την υπόδειξη “Πρόσεχε περισσότερο!”

Από την άλλη, ένα παιδί που τραυλίζει εκτίθεται κάθε φορά που δυσκολεύεται να εκφραστεί. Αυτό του δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερο άγχος και, κατά συνέπεια, μεγαλύτερο πρόβλημα ροής, περισσότερα κομπιάσματα και μεγαλύτερη τάση κοινωνικής απομόνωσης.

Το παιδί που αδυνατεί να εκφράσει με λόγια την σκέψη του δυσανασχετεί, ματαιώνεται, απογοητεύεται, και, ανάλογα με το μέγεθος του προβλήματος και τον τρόπο που το περιβάλλον αντιδρά σ’ αυτό, δεν αποκλείεται το παιδί να επιλέξει συμπεριφορές των άκρων: απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο, παραίτηση και δυσφορία για επικοινωνία ή επιθετικότητα (μιας και τα παιδιά πολύ γρήγορα μαθαίνουν ότι η καλύτερη άμυνα είναι συχνά η επίθεση). Πρόκειται για συμπεριφορές εξίσου προβληματικές, και πολλαπλά ανησυχητικές, εφόσον υποδηλώνουν μία διεύρυνση της αρχικής γλωσσικής διαταραχής σε διαταραχή της κοινωνικο-συναισθηματικής υγείας του παιδιού, η οποία και απειλεί την ψυχική του ισορροπία.

Το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ένα παιδί εντάσσεται, και ειδικότερα ο μικρόκοσμος των ομηλίκων δεν είναι πάντα τρυφερός. Τα μικρά παιδιά είναι συχνά σκληρά μεταξύ τους. Ανιχνεύουν, εντοπίζουν την απόκλιση και δεν χάνουν αφορμή να την σχολιάσουν, ενίοτε και χλευαστικά. Αποδίδονται τότε, στα παιδιά με διαταραχές της ομιλίας, ιδιότητες ανύπαρκτες, ανυπόστατες όπως: χαζός, αδύναμος, άβουλος, φοβητσιάρης, άτομο που ‘δεν παίρνει στροφές’. Η κοροϊδία εκδηλώνεται με κάθε αφορμή, είτε ‘ανοιχτά’ είτε ‘συνωμοτικά’. Το σίγουρο είναι, ότι τα παιδιά με λιγότερο ή περισσότερο έντονες διαταραχές ομιλίας δεν γίνονται αποδεκτά το ίδιο εύκολα από το κοινωνικό σύνολο των ομηλίκων τους, το οποίο τα αντιμετωπίζει με απορριπτική μάλλον στάση. Τέτοιου τύπου απορριπτική στάση συναντάμε καθημερινά μέσα στα σχολεία (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) από τους συμμαθητές της τάξης.

Κατά συνέπεια, πολλά παιδιά με προβλήματα ομιλίας δεν κάνουν εύκολα φίλους, γεγονός που ενισχύει τη διάθεσή τους για κοινωνική απομόνωση και περιθωριοποίηση. Επιπλέον, ενδέχεται να αναπτύξουν εχθρική στάση απέναντι στα άλλα παιδιά, και να εμφανίσουν δυσκολίες προσαρμογής, επιθετικότητα, κλείσιμο στον εαυτό τους. Σε ακραίες περιπτώσεις, παιδιά με διαταραχές στο λόγο και τη μάθηση τα οποία έχουν βιώσει πολλαπλές ματαιώσεις και έχουν συσσωρεύσει αρνητική εμπειρία, μεγαλώνοντας, αναφέρονται ότι εξελίσσουν την επιθετική τους συμπεριφορά σε παραβατική, προβαίνοντας ακόμη και σε αξιόποινες πράξεις (κλοπές, βιαιοπραγίες, καταστροφές) εκδηλώνοντας έτσι και αυτά την δική τους απόρριψη σε αυτούς που τα απέρριψαν και εξακολουθούν, πιθανότατα, να τα απορρίπτουν.

Η επικοινωνιακή ανεπάρκεια εγκυμονεί κινδύνους, καθώς πλήττει σημαντικά και ανεπανόρθωτα την κοινωνική – συναισθηματική παράμετρο της ανάπτυξης ενός παιδιού. Δεν θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώνουν με δυσφορία και φόβο όσον αφορά τις κοινωνικές τους συναλλαγές. Δεν θέλουμε να εισπράττουν από το κοινωνικό σύνολο μηνύματα κατωτερότητας, που σε καμία περίπτωση δεν αξίζουν. Η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι αυτή που θα προλάβει δυσάρεστες συνέπειες, αυτή που θα βοηθήσει το παιδί να μεγαλώσει σωστά. ‘Κάλλιο το προλαμβάνειν παρά το θεραπεύειν’ είπαν οι πρόγονοί μας και είχαν μάλλον δίκιο!

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ