Υπολογίζεται ότι γύρω στο 15% των παιδιών σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν προβλήματα μάθησης, αν και διαθέτουν φυσιολογική νοημοσύνη και έχουν δεχθεί επαρκή εκπαίδευση. Τα παιδιά αυτά εμφανίζουν μειωμένη απόδοση σε μία ή περισσότερες σχολικές δραστηριότητες, όπως στην ανάγνωση, στη γραφή ή στην αριθμητική. Αναφέρεται ότι 1 στα 5 παιδιά δυσκολεύεται να μάθει να διαβάζει. Αν και τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά τελικά μαθαίνουν να διαβάζουν, πολλά συνεχίζουν να έχουν δυσκολίες και δεν αποκτούν ποτέ φυσιολογική ροή στην ανάγνωση.

Η αναγνωστική ικανότητα στη Γ τάξη είναι προγνωστικός παράγοντας για τη μακροπρόθεσμη σχολική επιτυχία ενός παιδιού. Το 75% των παιδιών με δυσαναγνωσία που δεν διαγιγνώσκονται πριν τη Γ δημοτικού συνεχίζουν να έχουν προβλήματα στη Γ Γυμνασίου και λιγότερο από 2% από αυτά συνεχίζουν σε ανώτερη εκπαίδευση μετά το λύκειο.

• Γιατί ορισμένα παιδιά δυσκολεύονται στην ανάγνωση;

Η ανάγνωση είναι ένα σύνθετο νοητικό έργο, που για να ολοκληρωθεί με επιτυχία απαιτείται η συντονισμένη εκτέλεση πολλών διεργασιών (από την οπτική αναγνώριση των γραπτών συμβόλων στο χαρτί ως την κατανόηση νοήματος του κειμένου).

Δυσκολίες ενδέχεται να προκύψουν σε δύο επίπεδα: είτε κατά την αποκωδικοποίηση των λέξεων και την προφορά με βάση τη γραφή τους είτε κατά τη σημασιολογική επεξεργασία και κατανόηση του κειμένου. Οι πρώτες αφορούν την ικανότητα συνειδητού χειρισμού των φθόγγων (φωνολογική επίγνωση ή ενημερότητα) και εκδηλώνονται κυρίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου (Α’ και Β’ Δημοτικού) . Οι δεύτερες είναι πιο σύνθετες, γιατί σχετίζονται με την αναγνωστική ικανότητα, τη λεξιλογική και πραγματολογική επάρκεια και την ικανότητα επεξεργασίας γλωσσικών πληροφοριών στην εργαζόμενη μνήμη, αφορούν μαθητές κάθε ηλικίας αλλά εντοπίζονται ευκολότερα στις μεγαλύτερες σχολικές τάξεις (Γ’ Δημοτικού και εξής), όπου οι απαιτήσεις σε κατανόηση από ανάγνωση είναι αυξημένες, καθώς η ανάγνωση παύει να είναι αυτοσκοπός και συνιστά πλέον εργαλείο σχολικής μάθησης.

• Πώς πρέπει να διαβάζει ένα παιδί στην Α’ Δημοτικού;

Η κατάκτηση και αυτοματοποίηση του μηχανισμού της ανάγνωσης συνιστά βασική προτεραιότητα στην Α’ Δημοτικού. Η αναγνωστική δεξιότητα εξελίσσεται συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Αρχικά τα παιδιά μαθαίνουν τα γραφήματα (γραπτά σύμβολα) και τα αντιστοιχούν στους φθόγγους (φωνούλες) της ελληνικής γλώσσας. Στόχος στη φάση αυτή είναι οι επιτυχείς γραφοφωνημικές αντιστοιχίσεις (βλέπω κ – διαβάζω ΄κ’). Σχεδόν παράλληλα, αναπτύσσεται και ο βασικός μηχανισμός της ανάγνωσης, η σύνθεση δηλαδή των φθόγγων σε συλλαβή και αργότερα σε λέξη. Έως τα Χριστούγεννα περίπου της Α Δημοτικού, τα περισσότερα παιδιά μπορούν να συλλαβίζουν λέξεις με δομή συλλαβής ΣΦ (‘σύμφωνο-φωνήεν’, όπως ψάρι, νερό, καλάθι, σοκολάτα). Έως το Πάσχα, το αργότερο ως το καλοκαίρι, οι περισσότεροι έχουν αρχίσει να διαβάζουν (άλλος πιο γρήγορα, άλλος πιο αργά, ανάλογα με το ρυθμό κάθε παιδιού) ως σύνολο πλέον τις λέξεις ΣΦ και αρκετές λέξεις με συμφωνικά συμπλέγματα (ΣΣΦ) και ανατρέχουν στο συλλαβισμό μόνο για να αποκωδικοποιήσουν λέξεις ‘δύσκολες’ (πολυσύλλαβες και λέξεις με πολλαπλά συμφωνικά συμπλέγματα).

• Πώς μπορώ να προλάβω τυχόν δυσκολίες στην ανάγνωση;

Ένα παιδί που συλλαβίζει τελειώνοντας την Α’ Δημοτικού, δυσκολεύεται να αυτοματοποιήσει το μηχανισμό της ανάγνωσης. Οι δυσκολίες αυτές σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τη φωνολογική επίγνωση. Hφωνολογική επίγνωση σε προσχολική ηλικία είναι ισχυρός προγνωστικός δείκτης της ευκολίας με την οποία ένα παιδί θα μάθει να διαβάζει καθώς και της μετέπειτα αναγνωστικής του επίδοσης, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια του δημοτικού. Ήδη στο νηπιαγωγείο, ένα παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση να μαθαίνει εύκολα ποιηματάκια με ομοιοκαταληξία, να ‘σπάει’ μικρές και μεγάλες λέξεις σε συλλαβές (κα-λά-θι) και προς το τέλος των νηπίων να μπορεί να απομονώσει ‘φωνούλες’ (‘φωτιά’ αρχίζει από ‘φ’ και τελειώνει σε ‘α’) και να ‘σπάσει’ μικρές λέξεις σε φωνούλες (έ-λ-α, ν-ε-ρ-ό). Σε παιδιά που δυσκολεύονται στη φωνολογική επίγνωση, η έγκαιρη παρέμβαση με ειδικές ασκήσεις στον τομέα αυτό φαίνεται πως διευκολύνει τα αρχικά στάδια της κατάκτησης του γραπτού λόγου (ανάγνωση και γραφή), με σημαντικά αποτελέσματα για τις πρώτες τάξεις.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ