Kειμενική Γραφή

ή πώς να γαλουχήσετε ένα νέο συγγραφέα…

Ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο η Έκθεση, το Σκέφτομαι και Γράφω αλλά και κάθε τύπου γραπτή παραγωγή προσεγγίζεται στα πλαίσια της σχολικής εκπαίδευσης ελάχιστα αντανακλά τις γνωστικές και συμπεριφορικές διαδικασίες που επιλέγει ένας καλός συγγραφέας. Κι αυτό γιατί το παιδί στο σχολείο οφείλει: να αρχίσει αμέσως το γράψιμο του κειμένου (εφόσον τα χρονικά πλαίσια είναι ορισμένα), να γράψει από μόνο του (χωρίς καμία πρόσβαση και αναγωγή σε πηγές) και να γράψει σωστά ευθύς εξαρχής (εφόσον οι μουντζούρες και τα λάθη απαγορεύονται).

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς, ότι σε τέτοια πλαίσια ελάχιστα καλλιεργείται η δεξιότητα του γράφειν, η ανάπτυξη δηλαδή εκείνων των υποδεξιοτήτων που θα καταστήσουν το παιδί ικανό να παράγει επαρκή σημασιολογικά, συγκροτημένο συντακτικά, ακριβή λεξιλογικά και σωστό ορθογραφικά γραπτό λόγο.

Η ανάπτυξη τέτοιων δεξιοτήτων στο παιδί ωφελείται σημαντικά από διαδικασίες ανάλογες με αυτές που ένας έμπειρος συγγραφέας χρησιμοποιεί προκειμένου να παράγει το γραπτό του κείμενο. Μεταξύ άλλων αυτές αφορούν:

Ø Προ-γραφικές δραστηριότητες, όπως σκέψη και προφορική διατύπωσή της, συλλογή ιδεών, καταγραφή σημειώσεων, κατηγοριοποίηση εννοιών, εντοπισμό εννοιολογικών ενοτήτων, οργάνωση σχεδιαγράμματος.

Ø Δραστηριότητες γραφής, όπως πρώτη σύνθεση των ιδεών σε γραπτό λόγο, επαύξηση προτάσεων / ιδεών, επιλογή εναλλακτικών φράσεων / δομών.

Ø Μετα-γραφικές δραστηριότητες, όπως κριτική αποτίμηση ιδεών / λόγου, γλωσσική αλλά και αισθητική επιμέλεια του κειμένου.

Το κλειδί για να γράψει κανείς καλά συνιστά αρχικά η επιθυμία του να γράψει και στη συνέχεια η γνώση των κανόνων της κειμενικής γραφής. Τα παιδιά εκδηλώνουν μεγάλη ανάγκη επικοινωνίας και το γράψιμο αποτελεί πολύ ισχυρό μέσο να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους αυτή – αρκεί να μάθουν να το χειρίζονται λειτουργικά.

Τρία βήματα λοιπόν είναι αυτά που οφείλουμε να διδάξουμε στα παιδιά, προκειμένου να μπορέσουν να κινηθούν με ασφάλεια και επιτυχία στη διαδικασία παραγωγής ενός γραπτού κειμένου:

1) Σε ποιον γράφω και για ποιο σκοπό.

Ο δέκτης και ο σκοπός είναι παράγοντες που προσδιορίζουν το περιεχόμενο, τη δομή αλλά και τη μορφή κάθε γραπτού μηνύματος.

2) Τι περίπου θα γράψω:

Ο D. Murray αναφέρει ότι ένας επαγγελματίας συγγραφέας αφιερώνει κατά μέσο όρο 84% του συνολικού του χρόνου σε δραστηριότητες προ-γραφής, 2% στην οργάνωση του πρώτου χειρόγραφου / κειμένου και 14% στην επεξεργασία και επιμέλεια του γραπτού του.

Οι πολύ λιγότερο έμπειροι μαθητές μας αντιστρέφουν συνήθως τα ποσοστά, διογκώνοντας δυσανάλογα το 2% της πρώτης γραφής, η οποία – στις περισσότερες των περιπτώσεων – είναι, δυστυχώς, και η τελευταία.

Κατά τη διάρκεια συλλογής του υλικού ωστόσο, το παιδί οφείλει να μάθει τη μέθοδο του «καταιγισμού ιδεών». Αυτό σημαίνει, να μάθει να αντλεί από κάθε γνωστικό και θυμικό πεδίο έννοιες συναφείς με το θέμα, τις οποίες θα καταγράφει πρόχειρα, χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά που θα το βοηθήσουν να τις ανακαλέσει εύκολα κατά τη διαδικασία της συγγραφής.

Στη συνέχεια το παιδί πρέπει να οργανώσει τις ιδέες αυτές σχεδιαγραμματικά, να χτίσει δηλαδή τη δομή του κειμένου του. Θα πρέπει λοιπόν να είναι σε θέση να κατηγοριοποιεί έννοιες στη βάση ενός κριτηρίου που θα επιλέξει ή θα επινοήσει, έτσι ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες και το στόχο του κειμένου που επιχειρεί να συντάξει. Στη φάση αυτή, πολλά παιδιά ανακαλύπτουν έκπληκτα ότι πολλές νέες ιδέες γεννώνται ξαφνικά, στην προσπάθειά τους να κατηγοριοποιήσουν τις ήδη συλλεγμένες έννοιες και να «δέσουν» σημασιολογικά τα δεδομένα τους.

3) Πώς ακριβώς θα το γράψω:

Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο, το έργο του παιδιού έχει ήδη περιοριστεί σημαντικά: Γνωρίζει τι μορφή θα έχει το γραπτό του, εφόσον έχει συγκεκριμένο αποδέκτη και εξυπηρετεί συγκεκριμένο στόχο (στάδιο 1) και έχει συλλέξει και οργανώσει τις ιδέες του σε σχεδιάγραμμα εξασφαλίζοντας τη δομή του γραπτού του (στάδιο 2), άρα γνωρίζει τι θα γράψει και με ποια σειρά. Του μένει απλώς να «ντύσει» το σχεδιάγραμμά του με λόγο, να επεξεργαστεί λεξιλογικά, συντακτικά και ορθογραφικά το λόγο που θα χρησιμοποιήσει και να φροντίσει την αισθητική εικόνα του γραπτού του.

Θα εκπλαγείτε διαπιστώνοντας πόσο εύκολο θα του φανεί και πόσο γρήγορα το παιδί θα ολοκληρώσει το τρίτο στάδιο. Επιπλέον, εφόσον δεν υπάρχουν ιδιαίτερες γλωσσικές δυσκολίες, περισσότερο θα εκπλαγείτε με το τελικό κείμενο που το παιδί θα σας παραδώσει και που ελάχιστα θα διαφέρει –ποσοτικά αλλά και ποιοτικά- από αυτό ενός εκκολαπτόμενου ταλαντούχου συγγραφέα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ