Ένα παιδί φαίνεται να είναι θλιμμένο, κάποιο άλλο δεν δείχνει ενδιαφέρον για καμία δραστηριότητα, ένα άλλο εκδηλώνει ανία και απάθεια. Η έκφραση τέτοιων συμπεριφορών προβληματίζει ορισμένες φορές τους γονείς, καθώς αναρωτιούνται αν πρόκειται για ένα απλό ξέσπασμα δυσφορίας ή για ένα κλινικό σύνδρομο, όπως είναι η κατάθλιψη.

Ο καθορισμός σαφών κριτηρίων για τη διάγνωση της κατάθλιψης στην παιδική ηλικία εμποδίζεται, καθώς το παιδί, συγκριτικά με τον ενήλικα, έχει μεγάλες δυσκολίες στο να αντιληφθεί τη δυσφορική του διάθεση και να την εκφράσει λεκτικά. Παρόλα αυτά, είναι κοινά αποδεκτό ότι η κατάθλιψη προκαλείται από μία πραγματική ή συμβολική απώλεια που, ανάλογα με τη μορφή της, διακρίνεται στην κατάθλιψη σαν σύμπτωμα, την κατάθλιψη σαν σύνδρομο και την κατάθλιψη σαν πάθηση:

• Όλοι οι άνθρωποι και σε όλες τις ηλικίες – ακόμη και στη νηπιακή- μπορεί να περάσουν μια περίοδο κατά την οποία νιώθουν θλίψη και απελπισία. Τα συναισθήματα αυτά εμφανίζονται κυρίως εξαιτίας κάποιου ναρκισσιστικού πλήγματος, απώλειας ή απογοήτευσης που βίωσε το άτομο. Στην περίπτωση αυτή, και όταν η δυσφορία δεν συνοδεύεται από άλλου τύπου αντιδράσεις, κάνουμε λόγο για την κατάθλιψη ως σύμπτωμα.

• Το καταθλιπτικό σύνδρομο, σε αντίθεση με την κατάθλιψη ως σύμπτωμα, συνοδεύεται και από άλλες αντιδράσεις όπως, η έλλειψη ενδιαφέροντος για διάφορες δραστηριότητες, το αίσθημα της κούρασης και η δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής. Το σύνδρομο αυτό συναντάται κυρίως σε παιδιά που πάσχουν από κάποια σοβαρή, χρόνια ασθένεια όπως είναι η αναπηρία ή ο καρκίνος.

• Η τρίτη μορφή κατάθλιψης, η κατάθλιψη σαν πάθηση, παρουσιάζει μια κλινική εικόνα η οποία, πέρα από την άσχημη διάθεση, περιλαμβάνει προβλήματα στον ύπνο, την ψυχοκινητική δραστηριότητα και την όρεξη. Πιο συγκεκριμένα, όπως και οι ενήλικες έτσι και τα παιδιά με κατάθλιψη, υποφέρουν από αϋπνία ή, αντίθετα, παρουσιάζουν υπερυπνία, έχουν αυξημένη όρεξη και παίρνουν βάρος ή, αντίθετα, παρουσιάζουν ανορεξία και νιώθουν ένα αίσθημα κόπωσης που είναι δυσανάλογο με την ένταση της σωματικής τους δραστηριότητας.

Η κατάθλιψη στη νηπιακή και προσχολική ηλικία δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Παρότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας παρουσιάζουν συχνά μια εικόνα που χαρακτηρίζεται από κλάματα, δυσφορία, ανορεξία, παράπονα για σωματικά ενοχλήματα και έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα αυτά δεν επαρκούν για να δοθεί η διάγνωση της κατάθλιψης, διότι δεν διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η κατάθλιψη στην ηλικία αυτή, όταν εμφανίζεται, αφορά κατά κύριο λόγο παιδιά τα οποία έχουν υποστεί σοβαρή απώλεια ή τραύμα και μεγαλώνουν σε περιβάλλον στερημένο από ερεθίσματα ή μητρική φροντίδα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των διαφόρων ερευνών, δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με σαφήνεια κατά πόσο η κατάθλιψη είναι γενετικά κληρονομούμενη ή αποτέλεσμα επίδρασης διαφόρων ψυχοκοινωνικών παραγόντων. Όσον αφορά τις υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί για την επίδραση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων, αυτές υποστηρίζουν ότι, όταν η μητέρα δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού, αλλά, αντίθετα, προκαλεί με τη στάση της δυσάρεστες και στερητικές εμπειρίες, δημιουργείται στο παιδί μια αρνητική αίσθηση εαυτού. Εάν οι εμπειρίες αυτές είναι επαναλαμβανόμενες, συνιστούν τότε τον καταθλιπτικό πυρήνα της προσωπικότητας.

Η θεραπεία της κατάθλιψης στην παιδική ηλικία στοχεύει στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης του ατόμου. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, αναγκαία είναι η παρέμβαση τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον. Όπως σε όλα τα προβλήματα που αφορούν στα παιδιά, έτσι και εδώ, η κινητοποίηση των γονέων παίζει αποφασιστικό ρόλο. Για το λόγο αυτό, το πρώτο βήμα που θα πρέπει οι γονείς να κάνουν εφόσον παρατηρήσουν ανησυχητικά θλιμμένη ή απαθή συμπεριφορά στο παιδί τους είναι να αναζητήσουν τη γνώμη ενός ειδικού, ο οποίος θα μπορέσει να προσδιορίσει εάν όντως συντρέχουν λόγοι ανησυχίας. Στην περίπτωση αυτή, με την καθοδήγηση του ειδικού, θα πρέπει να συντονίσουν τη δράση τους ώστε να προσφέρουν αποτελεσματική βοήθεια στο παιδί που την έχει ανάγκη.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ