Η Nοητική Yστέρηση αναφέρεται σε μια παθολογική κατάσταση που εκδηλώνεται στην περίοδο ανάπτυξης, δηλαδή την περίοδο που αρχίζει από τη σύλληψη και φτάνει ως το 16ο έτος της ηλικίας. Το παιδί με Νοητική Υστέρηση χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα χαμηλότερη από το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας (Σήμερα οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένες σταθμισμένες δοκιμασίες-τεστ ικανοτήτων, προκειμένου να προσδιορίσουν το επίπεδο νοητικών ικανοτήτων του παιδιού). Παράλληλα, το παιδί αυτό διαθέτει μειωμένη ικανότητα προσαρμογής, η οποία αντικατοπτρίζεται συνήθως στην ωρίμανση κινητικών και αντιληπτικών ικανοτήτων, δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης, στην μάθηση και στην κοινωνική ένταξη.

Τα αίτια εμφάνισης της Νοητικής Υστέρησης μπορεί να είναι:

α) κληρονομικά (όπως οι κληρονομικές διαταραχές του μεταβολισμού).

β) συγγενή (αυτά που ασκούν βλαπτική επίδραση στη διάρκεια της κύησης)

γ) επίκτητα (όπως οι λοιμώξεις κατά τον τοκετό, οι λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος κ.λπ.).

Προκειμένου να παρέμβουμε θεραπευτικά στα άτομα με Νοητική Υστέρηση λαμβάνουμε υπόψη

1. το νοητικό δυναμικό τους (όπως αυτό ορίζεται από την εκτίμηση του ψυχολόγου). Διακρίνουμε εδώ τις εξής κατηγορίες:

α) οριακή νοημοσύνη,

β) ελαφρά νοητική υστέρηση

γ) μέτρια νοητική υστέρηση

δ) βαριά νοητική υστέρηση

2. τους στόχους εργασίας που η Ομάδα ειδικών κρίνει άμεσους, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε παιδιού.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ατόμων με Νοητική Υστέρηση

Α) Τα άτομα με οριακή νοημοσύνη ή και με ελαφρά νoητική υστέρηση.

• Πλησιάζουν ως προς το βάρος και την κινητική συνέργεια τα άλλα παιδιά.
• Ορισμένα από αυτά υποφέρουν από εγκεφαλική βλάβη.
• Ενδέχεται να παρουσιάζουν οργανικά προβλήματα, όπως ανωμαλία στην όραση και στην ακοή (μικρή συχνότητα).
• Έχουν περιορισμένη ικανότητα στην αφηρημένη σκέψη και στην ικανότητα να χρησιμοποιούν τις εμπειρίες τους για γενίκευση. Έτσι, μένουν προσκολλημένα στην ίδια σκέψη και αδυνατούν να αναγνωρίσουν επιμέρους κοινά στοιχεία ανάμεσα σε διαφορετικές περιπτώσεις.
• Παρουσιάζουν δυσκολίες στην αντιληπτική τους ικανότητα: στην αναγνώριση της μορφής των αντικειμένων, στον προσανατολισμό τους στο χώρο (πάνω-κάτω, κοντά-μακριά, αριστερά-δεξιά), και στο χρόνο (χθες, πέρυσι κ.λπ.). Ανάλογες δυσκολίες παρουσιάζουν και στη γλωσσική τους ανάπτυξη (μειωμένη ικανότητα για γλωσσική επικοινωνία, περιορισμένο λεξιλόγιο κ.λ.π.).
• Αδυνατούν να ταξινομήσουν αντικείμενα, εικόνες, να βρουν ομοιότητες, διαφορές κ.λπ.
• Διαθέτουν φτωχή οργάνωση σκέψης, περιορισμένη συγκέντρωση προσοχής, μικρό εύρος μνήμης και αδυναμία να χρησιμοποιήσουν λειτουργικά τη φαντασία τους.

Β) Τα άτομα με μέτρια και βαριά νοητική υστέρηση παρουσιάζουν πολλά προβλήματα:

• στην κινητική τους εξέλιξη
• στην αισθητηριακή τους εξέλιξη (δεν έχουν επαρκώς αναπτυγμένες τις αισθήσεις ούτε την αντιληπτικότητά τους
• στην γλωσσική τους εξέλιξη
• στην αυτονομία τους, ως άτομα αλλά και ως μέλη της οικογένειας και της ευρύτερης κοινωνίας.

Επειδή τα περιθώρια παρέμβασης και αποκατάστασης (στις σοβαρές κυρίως περιπτώσεις) είναι πολλές φορές περιορισμένα, διερωτούνται ορισμένοι, αν αξίζει τον κόπο να δουλεύουμε με αυτά τα παιδιά. Η απάντηση, φυσικά, είναι: «ΝΑΙ».

Πολλές έρευνες καταδεικνύουν σαφώς ότι, για παράδειγμα, παιδιά με βαριά νοητική υστέρηση κατάφεραν μετά από εκπαίδευση να φάνε χωρίς τη βοήθεια ενήλικα, ή να μάθουν 100 και πλέον λέξεις, επιτυγχάνοντας έτσι να επικοινωνήσουν λειτουργικά σε πολλές καταστάσεις της καθημερινής ζωής.

Στόχος λοιπόν του λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή και της υπόλοιπης επιστημονικής ομάδας που ασχολείται με το παιδί είναι η ανάπτυξη των δεξιοτήτων εκείνων που είναι απαραίτητες για την καθημερινή ζωή του παιδιού. Οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε άτομα αυτόνομα και ανεξάρτητα, τόσο στην οικογένεια αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Η αυτονομία και η ανεξαρτησία θα κάνουν δυνατή την ένταξη των ατόμων αυτών στα ευρύτερα σύνολα όπου ανήκουν. Και φυσικά, όσο πιο έγκαιρη είναι η συντονισμένη παρέμβαση της Ομάδας ειδικών από τη μια και των γονιών από την άλλη, τόσο πιο άμεσα και περισσότερο επιθυμητά θα είναι τα αποτελέσματα και επομένως τόσο γρηγορότερη η λειτουργική ένταξη του ατόμου με Νοητική Υστέρηση στην ομάδα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ