Σκεφτήκατε ποτέ, κατά πόσο τα ‘στραβά’ δοντάκια του παιδιού σας έχουν συμβάλει ή συνεχίζουν να συμβάλλουν στο χαρακτηριστικό ψεύδισμα της ομιλίας του;

Σκεφτήκατε, μήπως όλες αυτές οι καλοπροαίρετες προσπάθειες που κατά καιρούς καταβάλλετε για να διορθώσετε την ομιλία του είναι μάταιες, εφόσον η ανατομική δομή του στόματος καλλιεργεί και ενισχύει εσφαλμένα μοντέλα άρθρωσης;

Μήπως είναι καιρός να δείτε το πρόβλημα και από μία άλλη οπτική γωνία και, ενδεχομένως, να το αντιμετωπίσετε συνδυαστικά;

Μήπως το μονίμως ντροπαλό και κακόκεφο παιδί σας χρειάζεται απλά ένα πιο όμορφο χαμόγελο και καθαρότερη άρθρωση για να εξισορροπήσει την ψυχική του υγεία, να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να διαμορφώσει, μεγαλώνοντας, ισχυρή, ακέραια προσωπικότητα;

Είναι γεγονός, ότι η άρθρωση και η ομιλία επηρεάζονται από την μορφολογία και την κινητικότητα των ‘οργάνων άρθρωσης’ που ο άνθρωπος διαθέτει, όπως για παράδειγμα τα χείλη, τις γνάθους, την γλώσσα, το ρινικό και στοματικό φάρυγγα καθώς επίσης και από την μορφολογία και την κατάσταση των δοντιών, της μύτης και άλλων κινητών ή ακίνητων ιστών του προσώπου. Κάποια ανωμαλία στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας, ευνόητο είναι ότι ενέχει κίνδυνο διαταραχών στην άρθρωση, που σημαίνει σφάλματα στην εκτέλεση των κινήσεων που απαιτεί η προφορά ενός ή περισσότερων φθόγγων (κυρίως συμφώνων). Έτσι, μπορεί να προκύψει μία από τις ακόλουθες διαδικασίες:

1. Τέλεια έλλειψη του φθόγγου

2. Συνεχής και συστηματική αντικατάσταση ενός φθόγγου με άλλο φθόγγο

3. Συνεχής και συστηματική παραφθορά ενός φθόγγου (η συνηθέστερη διαδικασία στην περίπτωση μυοσκελετικών και γναθοπροσωπικών δυσλειτουργιών).

Τέτοιου είδους σφάλματα άρθρωσης μπορεί να είναι δυσάρεστα μόνο από αισθητικής πλευράς, μπορεί όμως να επηρεάζουν σημαντικά και τη σαφήνεια της ομιλίας. Το πρόβλημα τότε είναι μεγαλύτερο, καθώς υπονομεύει την ικανότητα και -εμμέσως- την διάθεση επικοινωνίας.

Ας δούμε όμως ένα απλό παράδειγμα που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τα όσα περιγράφουμε: Ίσως να γνωρίζουμε την περίπτωση της ‘πρόσθιας χασμοδοντίας’, (ή αλλιώς ‘ανοιχτό δάγκωμα’) μία ανωμαλία σύγκλισης όπου σχηματίζεται κενό ή οπή ανάμεσα στα πρόσθια δόντια της άνω και της κάτω γνάθου (χαρακτηριστική εικόνα παιδιού που χρησιμοποιεί παρατεταμένα πιπίλα ή θηλάζει το δάχτυλό του πέρα από το ‘επιτρεπτό’ χρονικό διάστημα της νηπιακής ηλικίας). Στην περίπτωση αυτή, οι συριστικοί φθόγγοι και τα συμφωνικά συμπλέγματα που σχηματίζονται με τους φθόγγους αυτούς (όπως για παράδειγμα /s-z-ts-ks-st-sk-sx-sf-str/) συχνά πραγματώνονται με την γλώσσα σε μεσοδόντια θέση. Η ακουστική δε ποιότητα των φθόγγων αυτών ποικίλλει, από την απλή παραφθορά τους μέχρι την ολοκληρωτική αντικατάστασή τους από τους οδοντικούς εξακολουθητικούς φθόγγους /θ-δ/. Στην πρώτη περίπτωση, το πρόβλημα αφορά την αισθητική πλευρά της ομιλίας, ενώ στη δεύτερη το πρόβλημα αποκτά διαστάσεις μεγαλύτερες, καθώς δυσχεραίνει σημαντικά την καθαρότητα της ομιλίας του ατόμου και προκαλεί συχνά επικοινωνιακή σύγχυση στο διάλογο με άλλα άτομα. Και στις δύο περιπτώσεις υπονομεύεται η διάθεση του ατόμου για επικοινωνία, εφόσον πολλές επικοινωνιακές απόπειρες αντιμετωπίζονται με κοροϊδευτικά σχόλια ή χλευασμό από τους ομηλίκους, που σπανίως διαθέτουν τη διακριτικότητα των ενηλίκων. Στη δεύτερη μάλιστα περίπτωση, το ίδιο μοτίβο αντικατάστασης φθόγγων μπορεί να έχει μεταφερθεί και παγιωθεί από τον προφορικό στον γραπτό λόγο, οπότε και διαπιστώνεται συνυπάρχον μαθησιακό πρόβλημα ορθογραφίας (το μαθησιακό πρόβλημα είναι μάλιστα κάποιες φορές το πρώτο που ο γονιός αντιλαμβάνεται και, ερχόμενος για το λόγο αυτό στον ειδικό, αποκτά ολική θεώρηση της αλυσίδας του προβλήματος).

Σε μια τέτοια περίπτωση, για να αποκατασταθεί τόσο το μορφολογικό πρόβλημα της σύγκλισης των δοντιών όσο και το συνυπάρχον πρόβλημα άρθρωσης που σχετίζεται άμεσα με αυτό, απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια συνεργασίας ορθοδοντικού – λογοπεδικού.

Η ορθοδοντική είναι η ειδικότητα της οδοντιατρικής, η οποία ασχολείται με τη διάταξη των δοντιών στα οδοντικά τόξα και την καθοδήγηση των γνάθων σε αρμονικές θέσεις μεταξύ τους. Ο απώτερος στόχος είναι φυσικά η αποκατάσταση της καλής λειτουργίας του στόματος (ως προς τις διαδικασίες μάσησης και ομιλίας) και της αισθητικής του προσώπου.

Η λογοθεραπεία, κλάδος των επιστημών του ανθρώπου, ασχολείται με την αποκατάσταση προβλημάτων επικοινωνίας, φωνής, λόγου και ομιλίας-άρθρωσης.

Διαπιστώσεις ως προς το εάν η ορθοδοντική διαταραχή αποτελεί το κύριο ή το δευτερογενές πρόβλημα (αποτέλεσμα δηλαδή λανθασμένων χειρισμών της γλώσσας ή και των χειλιών – υπάρχει και αυτή η πιθανότητα) καθορίζουν τον χρόνο επέμβασης του κάθε ειδικού. Ο λογοπεδικός δηλαδή ενδέχεται να επέμβει πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την ορθοδοντική θεραπεία. Στις ελάχιστες εκείνες περιπτώσεις που η μορφολογική διαταραχή δεν επιδέχεται ορθοδοντική θεραπεία, ο λογοπεδικός θα προσπαθήσει να βρει παραδεκτές αντισταθμιστικές κινήσεις, έτσι ώστε να βοηθήσει το άτομο να αρθρώσει το φθόγγο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ