Η σχολική επιτυχία, ως παράγοντας που θα επηρεάσει όχι μόνο τη μαθησιακή αλλά και την ευρύτερη ψυχοκοινωνική και επαγγελματική (καλώς ή κακώς) εξέλιξη του παιδιού, βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των σύγχρονων κοινωνιών. Η σωστή και επιτυχής λειτουργία των μηχανισμών μάθησης προϋποθέτει τη συνεργασία πολλών παραγόντων, ο πιο σημαντικός από τους οποίους κρίνεται ότι είναι η ίδια η οικογένεια του παιδιού. Οι γονείς και όχι οι δάσκαλοι είναι αυτοί που έχουν τη δύναμη να καθορίσουν τη φύση και το εύρος της επαφής με τη γραφή και την ανάγνωση, ήδη από την προσχολική ηλικία. Αν η προσχολική επαφή με το γραπτό λόγο δεν ευνοηθεί, ερχόμενα στο σχολείο, τα παιδιά ενδέχεται να συναντήσουν δυσκολίες που χρήζουν ειδικής αποκατάστασης, προκειμένου να μπορέσουν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς της τάξη τους.

Γεγονός είναι, ότι όλοι οι γονείς σήμερα αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της γραφής και της ανάγνωσης και όλοι θέλουν φυσικά να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Γονεϊκή βοήθεια δεν σημαίνει όμως διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής ούτε καθημερινή συντροφιά και ενίσχυση στη σχολική μελέτη. Το πρώτο είναι το έργο που αναλαμβάνει ο δάσκαλος στο σχολείο, το δεύτερο είναι απλώς ένα στάδιο στη μαθησιακή εξέλιξη του παιδιού, με στόχο, προοπτικά, το αυτόνομο διάβασμα του παιδιού στο σπίτι. Ο ρόλος του γονιού είναι μεν υποστηρικτικός όσον αφορά τη μάθηση, αλλά περισσότερο έμμεσος και διάχυτος στην καθημερινή εμπειρία της ζωής του με το παιδί.

Καταρχήν η στάση των γονιών με τα γραπτά κείμενα και τα βιβλία, αντικείμενα άμεσα χρήσιμα στην οικειοποίηση του γραπτού λόγου, διαφέρει και επηρεάζει σημαντικά και τη σχέση του παιδιού με τη μάθηση. Οι γονείς που γράφουν και διαβάζουν αποτελούν ισχυρά μοντέλα μύησης στο σύμπαν του γραπτού λόγου. Το παιδί εξοικειώνεται με τη θέα, τη χρήση και τη λειτουργικότητα του βιβλίου στην καθημερινότητα της οικογένειάς του και μαθαίνει να το αγαπά πριν ακόμη το γνωρίσει ως μέσο μάθησης, στα πλαίσια στης σχολικής του ζωής.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσχολική εμπειρία για τα παιδιά είναι η ακρόαση ιστοριών που τους διαβάζουν. Μελέτες αποδεικνύουν –και η καθημερινή εμπειρία επιβεβαιώνει άλλωστε– ότι πριν ακόμη αναπτύξουν προσωπικό λόγο, τα παιδιά ευχαριστιούνται να κοιτάζουν βιβλία με τους μεγαλύτερους, ενώ οι πρώτες ζωγραφικές τους απόπειρες είναι αυτές που θα δώσουν αργότερα τη θέση τους στην «κανονική» γραφή. Νομίζω ότι οι περισσότεροι από εμάς έχουμε υπάρξει μάρτυρες του ενθουσιασμού παιδιών που συμμετέχουν στις δραστηριότητες γραφής και ανάγνωσης των μεγαλύτερων στο σπίτι (γραφή λίστας για ψώνια, ανάγνωση προγράμματος τηλεόρασης από την εφημερίδα, γράψιμο ή ανάγνωση επιστολών και ευχετήριων καρτών κ.λπ.). Και είναι πολλοί οι γονείς που παρέχουν στα παιδιά τους τέτοιου τύπου μαθησιακές ευκαιρίες και τα ενθαρρύνουν να ζωγραφίσουν αρχικά, να ξεφυλλίσουν βιβλία, να ονοματίσουν εικόνες οικείων ζώων και αντικειμένων, να ακούσουν και να αφηγηθούν ιστορίες, να διαβάσουν και να γράψουν αργότερα.

Υπάρχουν όμως και παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτια χωρίς βιβλιοθήκες, με γονείς που ελάχιστα προβληματίζονται σχετικά με την κατοχή, την ποσότητα και την ποιότητα των βιβλίων και εντύπων που υπάρχουν στο σπίτι, με γονείς που δεν διαθέτουν την ετοιμότητα να εντάξουν τα παιδιά σε πρώιμες δραστηριότητες γραφής και ανάγνωσης. Αυτοί οι γονείς δικαιολογούν συνήθως την έλλειψη παιδικών βιβλίων με την αδυναμία του παιδιού να διαβάσει (όταν βρίσκεται σε προσχολική ηλικία λόγω έλλειψης γνώσεων, αργότερα και εάν αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες λόγω έλλειψης διάθεσης).

Άλλοι πάλι λένε πως το παιδί έχει βιβλία, εννοώντας όχι τα βιβλία που ανήκουν στο παιδί, αλλά αυτά που τίθενται στη διάθεσή του. Πρόκειται συχνά για βιβλία που το παιδί κληρονομεί από κάποιο μεγαλύτερο αδελφάκι. Με τα βιβλία αυτά ωστόσο ελάχιστο συναισθηματικό δέσιμο μπορεί να αναπτύξει το παιδί – η κατοχή είναι απαραίτητα συνδεδεμένη με τη συναισθηματική επένδυση και με τη γνώση που έχει το παιδί γι’ αυτήν. Εκτός αυτού, οι «κληρονομημένες» βιβλιοθήκες είναι συνήθως ογκώδεις, γεγονός που αποθαρρύνει αλλά και δυσκολεύει την παιδική επιλογή, η οποία λειτουργεί στη βάση ελάχιστων κριτηρίων.

Οι γονείς οφείλουν να ανοίξουν και να υποδείξουν τα μονοπάτια που οδηγούν στον κόσμο του γραπτού λόγου, στηρίζοντας τα πρώτα δειλά και φοβισμένα βήματα του παιδιού τους στο σύμπαν των συμβόλων. Τα βιβλία αποτελούν για το παιδί σε πρώτη φάση απλά αντικείμενα του κόσμου που το περιστοιχίζει. Βοηθήστε το να τα εξερευνήσει μαζί σας, για να επιθυμήσει στη συνέχεια τη συντροφιά τους. Δώστε σημασία και νόημα στην ενασχόληση του παιδιού με το βιβλίο. Και συγχωρήστε το αν το τσαλακώσει, το λερώσει, το μουτζουρώσει ή το σκίσει. Ένας ενήλικας που σέβεται το βιβλίο έχει, τις περισσότερες φορές, υπάρξει ένα παιδί που το έχει αγαπήσει, γιατί το έχει νιώσει δικό του.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ