Στο κατώφλι του δημοτικού σχολείου

 

Η είσοδος στο Δημοτικό σχολείο αποτελεί στιγμή – σταθμό στην πορεία της ζωής ενός παιδιού και της οικογένειάς του, η οποία συνοδεύει το μικρό, έως τότε, νήπιο στο ‘μεγάλο’ σχολείο για να ξεκινήσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Το 6χρονο νήπιο θεωρείται ότι πληρεί πλέον τις προϋποθέσεις για να αναλάβει ένα νέο ρόλο, το ρόλο του μαθητή. Η φυσική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη έχουν συντελέσει σ’αυτό το επίπεδο ετοιμότητας, καθώς έχουν ωριμάσει το σώμα, τη σκέψη, το συναίσθημα και την κοινωνικότητα του παιδιού.

 

Ο λόγος συνιστά συνήθως δείκτη της γνωστικής και ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Το 6χρονο παιδί αναμένεται ότι είναι επικοινωνιακά επαρκές για να αντεπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις που επιβάλλει η μετάβαση στο δημοτικό σχολείο. Στα έξι του μόλις χρόνια έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το βασικό μέρος της κατάκτησης του προφορικού ή φωνούμενου λόγου και καλείται τώρα πια να μυηθεί στο νέο σύστημα συμβόλων του γραπτού λόγου.

 

Τo εξάχρονο παιδί γνωρίζει λέξεις, άρα διαθέτει ένα πλούσιο σημασιολογικό σύστημα που αναμένουμε να αξιοποιήσει και για τη γραπτή κατανόηση (ανάγνωση) και τη γραπτή έκφραση (γραφή). Κατανοεί και εφαρμόζει σύνθετους γραμματικούς κανόνες καθώς μιλά, χρησιμοποιεί επομένως ένα ισχυρό μορφο-συντακτικό σύστημα που τώρα καλείται να στηρίξει την εκμάθηση της ανάγνωσης και την οργάνωση του γραπτού του κειμένου. Γνωρίζει και χρησιμοποιεί τους ήχους του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας του καθώς και τον τρόπο που αυτοί οι ήχοι (φωνήματα) συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τις λέξεις της γλώσσας του. Σε κάθε έναν από αυτούς τους ήχους θα μάθει σύντομα να αντιστοιχεί ένα γραπτό σύμβολο (γράφημα). Η διαδικασία δεν είναι απλή και εύκολη για το άπειρο ‘πρωτάκι’. Απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση, προσπάθεια, επιμονή, αυτορρύθμιση, εμπιστοσύνη στον εαυτό, καλή διάθεση και συνεργασιμότητα.

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ ενός παιδιού κατά την είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει την πρόοδο και διασφαλίζει την επικοινωνιακή και ακαδημαϊκή λειτουργικότητά του. Το γλωσσικό σύστημα είναι ένα και το αυτό. Φωνούμενος και γραπτός λόγος έχουν κοινά θεμέλια. Ένα καλά θεμελιωμένο σύστημα σημασιών και κανόνων (γραμματικών & συντακτικών) εξασφαλίζει ευχέρεια στην επικοινωνία για το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει ευρύ λεξιλόγιο και μορφο-συντακτικές δομές τέτοιες που θα επιτρέψουν σ’ ένα παιδί της Α’ Δημοτικού να κατανοεί καλύτερα τις οδηγίες του εκπαιδευτικού στη σχολική τάξη, να διατυπώνει συγκροτημένο προσωπικό λόγο, να διευκολύνει την εκμάθηση της ανάγνωσης συνάγοντας νόημα από τα γραπτά σύμβολα που αποκωδικοποιεί και συνθέτει σε συλλαβές και λέξεις, να επιτυγχάνει στο μάθημα της γλώσσας, να συμμετέχει εντέλει δυναμικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η γλωσσική ετοιμότητα αντανακλάται εξίσου σε επίπεδο προφορικής και γραπτής έκφρασης, με τον ίδιο τρόπο που γλωσσικά λάθη έκφρασης σε προφορικό και γραπτό λόγο κρύβουν συνήθως ένα αδύναμο γλωσσικό σύστημα.

 

Η κατάκτηση των μηχανισμών γραφής και ανάγνωσης, πρωταρχικός εκπαιδευτικός στόχος της Α’τάξης, συνιστά συνήθως το κύριο μέλημα δασκάλων και γονιών την πρώτη χρονιά του δημοτικού σχολείου. Το παιδί που αποτυγχάνει ή καθυστερεί εγείρει ανησυχίες, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν είχε διερευνηθεί το επίπεδο γλωσσικής ετοιμότητας και αναδυόμενου γραμματισμού του παιδιού ήδη από την προσχολική ηλικία. Για παράδειγμα, συχνά λάθη γραπτής κωδικοποίησης των παιδιών στις πρώτες απόπειρες γραφής, λάθη που εμμένουν και επαναλαμβάνονται με τρόπο συστηματικό παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διορθώσεις, ενδέχεται να μην οφείλονται σε απροσεξία αλλά να έχουν βαθιές ρίζες σε αντίστοιχα λάθη στην εκφορά του λόγου. Σκεφτείτε το παιδί που συγχέει και αντικαθιστά ήχους στην ομιλία του (πχ. το παιδί που λέει ‘φέλω’ αντί ‘θέλω’), όταν καλείται να αποδώσει γραπτά ό,τι λέει. Ή το παιδί που μπερδεύει ή/και αλλοιώνει τη σειρά των συλλαβών σε μια πολυσύλλαβη λέξη (‘παθάρυθο’ αντί ‘παράθυρο’). Αντιστοιχώντας σε γραφήματα τους ήχους που υπαγορεύει στον εαυτό του, εμπιστευόμενο δηλαδή τον εσφαλμένο τρόπο με τον οποίο προφέρει τη λέξη, μεταφέρει τη φωνολογική σύγχυση που εκδηλώνει στην εκφορά του λόγου και στο τετράδιό του, κάνοντας λάθη γραφής που δεν μπορεί να ελέγξει, παρά τη συστηματική μελέτη της καθημερινής του ορθογραφίας και την καλή συγκέντρωση.   Έτσι, μια δυσκολία που αφορά στην οργάνωση του φωνολογικού συστήματος ή/και στη φωνητική πραγμάτωση των ήχων της γλώσσας (δυσκολία της οργάνωσης του προφορικού λόγου, ανιχνεύσιμη ήδη από την προσχολική ηλικία) μεταφέρεται στο σχολικό τετράδιο και επηρεάζει την εκμάθηση του μηχανισμού ανάγνωσης και γραφής, περιορίζοντας την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας του παιδιού και ως εκ τούτου βάλλοντας σημαντικά την αυτοπεποίθησή του. Αντίστοιχες ανιχνεύσιμες στην προσχολική ηλικία δυσκολίες συνιστούν η ικανότητα οργάνωσης της αφήγησης, η ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας πληροφοριών (εργαζόμενη μνήμη), η ικανότητα αυτορρύθμισης, η ικανότητα διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων και η ευρύτερη επικοινωνιακή λειτουργικότητα του παιδιού

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ και η έγκαιρη αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν στην οργάνωση και εκφορά του λόγου κατά την προσχολική ηλικία έχουν ρόλο καθοριστικό για την ομαλή προσαρμογή και περαιτέρω ακαδημαϊκή πρόοδο του παιδιού στο σχολείο. Επιστημονικά πορίσματα ερευνών δείχνουν σήμερα ότι η σχέση των μαθησιακών προβλημάτων με αυτά του φωνούμενου λόγου και της άρθρωσης είναι πολύ πιο στενή από ό,τι ίσως νομίζουμε. Θα πρέπει επομένως να αντιληφθούμε την εξελικτική πορεία της γλωσσικής ανάπτυξης από τη νηπιακή έως την παιδική-μαθητική αλλά και την εφηβική ηλικία σε ένα ενιαίο, ευρύτερο χρονικά, πλαίσιο και να προλάβουμε αναδυόμενες δυσκολίες που ενδέχεται να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού. Η ενδυνάμωση του γλωσσικού συστήματος από την προσχολική ηλικία αποφέρει καρπούς στην μαθησιακή ικανότητα του παιδιού της Α’ Δημοτικού και έχει τη δύναμη να επηρεάσει σημαντικά την σχολική προσαρμογή και επίδοσή του, κυρίως στα πρώτα σχολικά χρόνια. 

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

 


Αρχική Επιστημονική Ομάδα Συμβουλές Επιστημονικό Έργο Επικοινωνία
Δημήτρης Μαρούσος Θεραπευτής Λόγου & Επικοινωνίας Pgdip CCS, M.Sc.SLT, EFS, ECSF-Mentor, SFBTCert, Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ
Kερασιά Μαρούσου Γλωσσολόγος – Σύμβουλος Μελέτης, Θεραπεύτρια Επικοινωνίας & Μάθησης, PGD SPLD, SFBTcert, Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ


All rights reserved © Πιστοποιείται η κατοχύρωση λογοτύπων και υλικού Ιστοσελίδας ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ


Εγγραφείτε για να λαμβάνετε ενημερώσεις για τις εκπαιδεύσεις

BOΛΟΣ
Διεύθυνση:
Σπυρίδη 2
Βόλος
2421033320
ΛΑΡΙΣΑ
Διεύθυνση:
Ηρώων Πολυτεχνείου - 28ης Οκτωβρίου (Είσοδος απο Χρ. Σμύρνης 7 - 3ος όροφος)
ΛΑΡΙΣΑ
2410231333