Όλοι μας λίγο πολύ έχουμε συναντήσει ή γνωρίζουμε κάποιον άνθρωπο με κάποιο είδος σχιστίας. Ίσως μάλιστα οι όροι ‘λυκόστομα’ ή ‘λαγωχειλία’ να ηχούν περισσότερο γνώριμοι. Οι όροι αυτοί προσδιορίζουν τα δύο διαφορετικά είδη σχιστίας: τη σχιστία υπερώας και τη σχιστία χείλους αντίστοιχα –χωρίς να αποκλείεται η συνύπαρξη και των δύο -στη χειρότερη των περιπτώσεων.

Περίπου 1 βρέφος σε κάθε χίλια παιδιά που γεννιούνται στην Ευρώπη παρουσιάζει αυτή τη μορφολογική ανωμαλία, με τα αγοράκια να είναι και πάλι περισσότερο επιρρεπή -σε ποσοστό 60 %- έναντι των κοριτσιών. Κι ενώ τα ακριβή αίτια για τη δημιουργία μιας σχιστίας δεν μπορούν πάντα να προσδιοριστούν με ακρίβεια, η κληρονομική προδιάθεση έχει αναγνωριστεί πλέον αδιαμφισβήτητα από τους ειδικούς ερευνητές ως αιτιολογικός παράγοντας. Οι τελευταίοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι υπάρχει 40 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γεννηθεί ένα παιδί με σχιστία όταν υπάρχει συγγενής 1ου βαθμού με το ίδιο πρόβλημα.

Η διαμόρφωση μιας σχιστίας συντελείται αρκετά νωρίς κατά την εμβρυακή ανάπτυξη. Καθοριστικό είναι το πρώιμο εκείνο στάδιο της κύησης, όταν ο εγκέφαλος αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Το πρόσωπο σχηματοποιείται τελευταίο. Ιδιαίτερα κρίσιμο αυτό το χρονικό διάστημα -γύρω στις έξι μόλις εβδομάδες εμβρυακής ζωής. Όλων των εμβρύων τα πρόσωπα έχουν στο στάδιο αυτό κάποιες ‘σχιστίες’ οι οποίες προοδευτικά επουλώνονται ακολουθώντας έναν αυστηρά ‘αλάνθαστο’ προγραμματισμό εμβρυακής ανάπτυξης. Σε μερικά όμως έμβρυα -για κάποιους λόγους που μπορεί να έχουν και κληρονομική βάση- τα πράγματα δεν εξελίσσονται τόσο ομαλά. Η προβλεπόμενη επούλωση δεν συντελείται όταν οι συνθήκες το απαιτούν. Τότε προκύπτουν οι σχιστίες, οι οποίες θα παραμένουν μέχρι και μετά τον τοκετό.

Μονόπλευρη ή αμφίπλευρη, η παρουσία σχιστίας επιβάλλει χειρουργική επέμβαση για να καλυφθεί το χάσμα στον ουρανίσκο ή τα χείλη. Σήμερα, ευτυχώς, στη χώρα μας παιδιά με σχιστίες χειρουργούνται και μάλιστα σχετικά νωρίς –ίσως και στον πρώτο χρόνο της ζωής του βρέφους. Αυτό φυσικά σημαίνει, ότι μορφολογικά το πρόβλημα αποκαθίσταται –ίσως να χρειαστούν και κάποιες διορθωτικές εγχειρίσεις στο μέλλον. Δεν συμβαίνει όμως πάντα το ίδιο και με τα συνοδά, δευτερογενή προβλήματα της σχιστίας -όπως λόγου χάρη προβλήματα στην ομιλία και την άρθρωση- τα οποία συνήθως παραμένουν αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.

Τα παιδιά με σχιστίες, και ιδιαίτερα σχιστίες υπερώας, ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου όσον αφορά τα προβλήματα ομιλίας. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:

Πρώτον, τα παιδιά με σχιστία υπερώας αντιμετωπίζουν επιπρόσθετα προβλήματα βαρηκοΐας καθώς είναι ιδιαίτερα επιρρεπή και ταλαιπωρούνται συχνά από επαναλαμβανόμενα επεισόδια ωτίτιδας. Αυτά συνήθως υποχωρούν σε συχνότητα και διάρκεια καθώς το παιδί μεγαλώνει ή μετά από την χειρουργική επέμβαση. Μπορεί όμως να έχουν ήδη επηρεάσει αρνητικά την εξέλιξη του λόγου καθώς η ακουστική εμπειρία των πρώτων χρόνων της ζωής είναι καθοριστική όπως έχουμε ήδη αναλύσει σε προηγούμενο άρθρο της στήλης. Πιο σπάνια παρατηρείται και βαρηκοΐα νευρο-αισθητηριακού τύπου λόγω της ελλιπούς ανάπτυξης του ακουστικού νεύρου στο έμβρυο κατά την εγκυμοσύνη. Η μορφή αυτή βαρηκοΐας, περισσότερο επώδυνη για τη δύσκολη πορεία ανάπτυξης του λόγου ενός παιδιού με σχιστία, έχει μόνιμο χαρακτήρα.

Ο δεύτερος και συνηθέστερος λόγος που θέτει την ομιλία παιδιών με σχιστίες υπερώας σε κίνδυνο είναι η ίδια η μορφολογική τους ανωμαλία, η σχιστία. Αυτή δεν επιτρέπει πάντα την άρτια φωνητική πραγμάτωση κάποιων από τους ήχους εκείνους που χρησιμοποιούνται στο λόγο ως φωνήματα. Για να μιλήσει κάποιος καλά, θα πρέπει να υπάρχει άριστη δυνατότητα απομόνωσης της ρινικής από τη στοματική κοιλότητα. Αυτό εξασφαλίζεται από την κίνηση της μαλακής υπερώας στο πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας, καθώς και μια μικρότερη κίνηση των τοιχωμάτων του φάρυγγα. Στα παιδιά που γεννιούνται με σχιστίες υπάρχει δυσκολία στο να αρθρώσουν κάποια σύμφωνα –όπως ‘π’, ‘μπ’, ‘τ’, ‘ντ’, ‘σ’, ‘ζ’- λόγω φυσιολογικής αδυναμίας στην απομόνωση των δύο κοιλοτήτων –στοματική από ρινική. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό στη φωνή τους είναι η ρινολαλία, καθώς -λόγω της αυξημένης απώλειας αέρα από τη μύτη- η χροιά της φωνής είναι περισσότερο έρρινη από όσο πρέπει.

Για όλα αυτά τα ενδεχόμενα προβλήματα που πιθανόν να προκύψουν στο λόγο ενός παιδιού με σχιστία υπερώας δευτερογενώς, εξαιτίας του πρωτεύοντος ανατομικού προβλήματος, τα παιδιά αυτά πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά ως προς την πρόοδο που σημειώνουν καθώς κατακτούν το λόγο και την ομιλία. Από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής τους θα πρέπει να ελέγχεται η άρθρωση ήχων δίχως νόημα, κατά το βάβισμα. Οι γονείς θα πρέπει να ζητούν και να λαμβάνουν την απαραίτητη συμβουλευτική αγωγή, εξασφαλίζοντας έτσι τις καλύτερες δυνατές συνθήκες στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν. Έτσι μόνο δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την ομαλή ανάπτυξη της ομιλίας παιδιών με σχιστίες και τυχόν προβλήματα προλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ