Τα άτομα με ‘ειδικές ανάγκες’ βρίσκονται σε μια διαρκή αναζήτηση πρόσβασης. Ζητούν να συμμετέχουν κι αυτοί ή αυτές σε όλα εκείνα από τα οποία οι ‘άλλοι’ -τα άτομα χωρίς ειδικές ανάγκες- τους έχουμε αποκλείσει. Ένδειξη ευαισθητοποίησης αποτελεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια κάποιοι ειδικοί κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν στα άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες την πρόσβαση που ζητούν. Έτσι επινοούνται συνεχώς νέες υποστηρικτικές ή εναλλακτικές μέθοδοι για να χρησιμοποιηθούν ως βοηθήματα σε διάφορους τομείς όταν, λόγω κάποιας δυσλειτουργίας στους τομείς αυτούς, παρακωλύεται η κοινωνική ενσωμάτωση και η προσωπική ευημερία των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Ένας από τους τομείς αυτούς είναι η επικοινωνία. Ως ‘επικοινωνιακή διαταραχή’ δεν ορίζονται μόνο ελαφρά προβλήματα λόγου ή ομιλίας αλλά και η παντελής αδυναμία επικοινωνίας μέσω του φωνούμενου λόγου.

Σήμερα λοιπόν υπάρχουν διαθέσιμοι διάφοροι υποστηρικτικοί ή εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας είτε για να ενισχύσουν ή να αντικαταστήσουν το φωνούμενο λόγο σε άτομα που αντιμετωπίζουν κάποια δυσκολία. Η τελική επιλογή θα πρέπει να γίνει ανάλογα με την ιδιαιτερότητα των ειδικών αναγκών του κάθε ατόμου. Στις πιο απλές των περιπτώσεων τα σύμβολα του γραπτού λόγου κωδικοποιούνται με διαφορετικό τρόπο, όπως γίνεται στη γραφή braille που χρησιμοποιείται από τυφλά άτομα. Σε άλλες περιπτώσεις, το προφορικό μήνυμα μεταφέρεται μέσω της νοηματικής γλώσσας ώστε να παρακαμφθούν τυχόν ανυπέρβλητες δυσκολίες στην άρθρωση. Υπάρχουν επίσης επικοινωνιακά συστήματα, όπως είναι τα διάφορα συστήματα νοηματικής ή συστήματα εικονογραφημένων συμβόλων, τα οποία χρησιμοποιούμενα ως δίαυλος επικοινωνίας, απλοποιούν (τόσο μορφο-συντακτικά όσο και σημασιολογικά) τους σύνθετους κανόνες μιας γλώσσας. Αυτό γίνεται την προσπάθειά τους να καλύψουν τις ιδιαίτερες ανάγκες των ατόμων που θα τα χρησιμοποιήσουν. Υπάρχουν τέλος σήμερα τα πιο σύγχρονα συστήματα επικοινωνίας από το χώρο της πληροφορικής. Αυτά προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες, με ανάλογο βέβαια οικονομικό κόστος για το χρήστη.

Η πληθώρα των συστημάτων, τεχνικών και βοηθημάτων στην υπηρεσία της επικοινωνίας αντανακλά το εύρος της διαφορετικότητας των ειδικών αναγκών καθώς και τις ατομικές διαφορές των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Υπάρχουν, για παράδειγμα, άντρες, γυναίκες και παιδιά με φυσικές αναπηρίες. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν υψηλή νοημοσύνη αλλά σοβαρές κινησιακές δυσκολίες -όπως συμβαίνει με πολλά άτομα με εγκεφαλική παράλυση. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν άνθρωποι με διανοητικές διαταραχές, οι οποίοι έχουν χαμηλή γνωστική ικανότητα αλλά φυσιολογική κινητικότητα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας έχει σχεδιαστεί μάλλον για την πρώτη ομάδα. Προορίζονται δηλαδή για άτομα με σοβαρά κινητικά προβλήματα – άτομα που ενδεχομένως διατηρούν υπό τον έλεγχο τους μόνο την κίνηση των ματιών τους. Από πλευράς σχεδιασμού, ένα ηλεκτρονικό σύστημα επικοινωνίας δεν είναι απλά μια διαδικαστική υπόθεση για έναν ‘κομπιουτερίστα’. Το περιεχόμενο του συστήματος πρέπει να διέπεται από τον κατάλληλο βαθμό απλότητας, έτσι ώστε να μην ‘σπαζοκεφαλιάζει’ τον άπειρο χρήστη στην προσπάθειά του να μάθει να το λειτουργεί. Επιπλέον, θα πρέπει να διαθέτει και το απαραίτητο δυναμικό αλλά και την ευελιξία ώστε να επιδέχεται και να επιτρέπει περαιτέρω ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων από το χρήστη του. Σημαντικό θέμα αποτελεί και η επιλογή λεξιλογίου με τη μέγιστη δυνατή χρησιμότητα, καθώς και η εργονομία στην έκθεση των επικοινωνιακών συμβόλων σε κάποιου τύπου πινακίδιο. Το τελευταίο αποτελεί κάποιες φορές ιδιαίτερα δυσεπίλυτο πρόβλημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι κάποια πινακίδια ηλεκτρονικών συστημάτων επικοινωνίας μπορεί να συμπεριλαμβάνουν πάνω από χίλια πλήκτρα – σύμβολα.

Τα νέα επιτεύγματα της πληροφορικής έχουν σίγουρα βελτιώσει -και μάλιστα σημαντικά- τη ζωή των ατόμων με ειδικές ανάγκες, και υπόσχονται ακόμη καλύτερη ποιότητα διαβίωσης στο μέλλον. Επινοούνται συνεχώς νέες μικρο-ηλεκτρονικές τεχνικές, οι οποίες βελτιώνουν την επεξεργασία των πληροφοριών και δημιουργούν συστήματα πιο ισχυρά, γρήγορα, απλά στη χρήση και εύκολα μετακινήσιμα. Έτσι ανοίγονται συνεχώς νέοι δρόμοι στην επικοινωνία των ατόμων με ειδικές ανάγκες, οι οποίοι αναζητούν την ανάκτηση της πιο πολύτιμης ίσως ικανότητας την οποία έχουν στερηθεί, την ικανότητα της επικοινωνίας.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ