Ο Ενήλικας που Τραυλίζει – Υπάρχει θεραπεία;

Φανταστείτε ότι βρίσκεστε για ώρα ‘στημένοι’ σε μια ατελείωτη ουρά στην εφορία και όταν (επιτέλους!) φτάνει η σειρά σας να μιλήσετε στον υπάλληλο … δεν σας βγαίνει λέξη! Φανταστείτε ότι οι άνθρωποι στην ουρά που σας ακολουθεί σάς κοιτούν σταθερά στα μάτια, με ανυπομονησία αλλά και με ανερχόμενη δυσφορία. Φανταστείτε και τα απορημένα μάτια της / του υπαλλήλου που καρτερικά περιμένει μία σας λέξη! Κι εσείς εκεί… παραμένετε εγκλωβισμένος σε μια σιωπή που φαίνεται να κρατά αιώνες. Ή, προσπαθείτε επανειλημμένα, αλλά μάταια, να αρθρώσετε τη λέξη κολλώντας και επαναλαμβάνοντας τον πρώτο φθόγγο, την ίδια συλλαβή, ξανά και ξανά χωρίς αποτέλεσμα!

Φανταστείτε την παραπάνω σκηνή με πρωταγωνιστή εσάς και προσπαθήστε να προσδιορίσετε τα συναισθήματά σας. Το πιθανότερο, θα είναι παρόμοια με αυτά που πολλές φορές βιώνει ο ενήλικας που τραυλίζει, όταν νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο της ομιλίας του!

Αν επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε το δυσερμήνευτο για πολλούς πρόβλημα του τραυλισμού, θα κατανοήσουμε ίσως καλύτερα τι συμβαίνει στο άτομο που αντιμετωπίζει τέτοιο πρόβλημα. Έτσι, ίσως κατορθώσουμε να απομυθοποιήσουμε τελικά τον τραυλισμό, που μάλλον δείχνει να είναι αρκετά… ‘μυστήριος’ με την πρώτη ματιά.

• Τι είναι τραυλισμός και πώς εκδηλώνεται;

Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας. Εκδηλώνεται με «κόλλημα/μπλοκάρισμα» στην αρχή ή τη μέση της λέξης, σαν επανάληψη συλλαβών ή σαν επιμήκυνση ήχων. Πιο συχνά εμφανίζεται στο ξεκίνημα μιας φράσης και μπορεί να συνοδεύεται από συσπάσεις του προσώπου ή του σώματος και αυξημένη μυϊκή ένταση. Είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας η οποία μπορεί να επηρεάζει σημαντικά την ευκολία με την οποία ο άνθρωπος επικοινωνεί. Μπορεί να τον οδηγεί στο να αλλάζει τα λόγια του, να αποφεύγει λέξεις πρόσωπα ή περιστάσεις, ακόμη και να παραιτηθεί από την επιθυμία του να επικοινωνήσει λεκτικά. Η προσπάθεια που κάνει το άτομο που τραυλίζει να σταματήσει ή να αποφύγει τον τραυλισμό προκαλεί έντονη ψυχολογική πίεση και πιθανώς μια αίσθηση ανεπάρκειας και ματαίωσης της επιθυμίας για επικοινωνία. Τα συναισθήματα που αναπτύσσονται σχετικά με τον τραυλισμό αποτελούν τα λεγόμενα εσωτερικά χαρακτηριστικά του, τα οποία, αυξανόμενα με το χρόνο, τον συντηρούν.

• Ποια είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα του τραυλισμού;

Ερευνητές στο χώρο της λογοπεδικής αναφέρουν ότι υπάρχουν συμπτώματα στον τραυλισμό ορατά, που εκδηλώνονται ανοιχτά και μπορούμε να τα αντιληφθούμε εμείς οι υπόλοιποι, αλλά και συμπτώματα συγκαλυμμένα, που βιώνει αποκλειστικά το ίδιο το άτομο που τραυλίζει και τα οποία δεν είναι κατ’ ανάγκη γνωστά στους άλλους.

Τα έκδηλα συμπτώματα τραυλισμού, οι ‘κύριες’ συμπεριφορές ομαδοποιούνται στα ακόλουθα :

• φραγές ή μπλοκαρίσματα σε κάποιο φώνημα (π.χ. Κ……….αλημέρα)

• επαναλήψεις φωνημάτων (π.χ. Κα-κα-καλημέρα)

• επιμηκύνσεις φωνημάτων (π.χ. Καααλημέρα)

Κάθε άτομο που τραυλίζει έχει να αντιμετωπίσει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μέρος ή και το σύνολο της συμπτωματολογίας αυτής. Παράλληλα, στην προσπάθειά τους να αρθρώσουν ήχους, κάποια από τα άτομα που τραυλίζουν κάνουν συχνά συνοδευτικές χειρονομίες. Μπορεί να κάνουν κινήσεις με το κεφάλι τους, να χάσουν την επαφή των ματιών τους με τον συνομιλητή, να τρέμουν στις γνάθους ή στα χείλη. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, ενδέχεται να μην έχουν κανένα συνοδό κινητικό σύμπτωμα.

Πέρα όμως από τα έκδηλα αυτά συμπτώματα, ο ενήλικας που τραυλίζει έχει επιπλέον να αντιμετωπίσει και τον ιδιαίτερο ψυχισμό του, που έχει διαμορφωθεί και εξελίσσεται με δεδομένο το πρόβλημα ροής στην ομιλία του. Τα ‘συγκαλυμμένα’ λοιπόν συμπτώματα του τραυλισμού αναφέρονται σε όλες εκείνες τις ψυχολογικές, συναισθηματικές καταστάσεις, στις στάσεις και πεποιθήσεις του ενήλικα που τραυλίζει. Όταν το άτομο ξεκινά να τραυλίζει – κι αυτό στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων συμβαίνει στην προσχολική, πρώτη παιδική ηλικία – πιθανόν δεν υποψιάζεται το μέγεθος του προβλήματος. Ο ενήλικας όμως με εμπειρία τραυλισμού τόσων ετών, έχει σίγουρα βιώσει πολλαπλές ματαιώσεις στην επικοινωνία του με τους άλλους. Έχει, κατά συνέπεια, αναπτύξει συναισθήματα και στάσεις αρνητικές γύρω από την λεκτική επικοινωνία. Φοβάται, αισθάνεται ντροπή, θυμό ή ενοχές όταν μιλά. Το συνηθέστερο συναίσθημα … ο φόβος! Φόβος που κάνει το άτομο να αποφεύγει κοινωνικές συναλλαγές που θεωρεί ‘επικίνδυνες’ ή ήχους και λέξεις που θεωρεί ‘δύσκολες’ στην άρθρωση. Φόβος που τον κάνει να προσφεύγει σε διάφορα ‘κόλπα’ ή επιπόλαιες τεχνικές όπως, για παράδειγμα, το να βάζει το ‘εεε’ μπροστά από την λέξη, να αντικαθιστά ‘δύσκολες’ λέξεις από άλλες, συνώνυμες, όταν μιλά και να προσπαθεί να αποφύγει την έκθεση του προβλήματος, να κρυφτεί καλύπτοντας το στόμα με το χέρι ή αποφεύγοντας οπτική επαφή.

Μήπως όμως τέτοια συναισθήματα, στάσεις και πεποιθήσεις γύρω από την επικοινωνία φτάνουν τελικά να γίνονται πιο επικίνδυνες από τα έκδηλα συμπτώματα του τραυλισμού; Μήπως το άτομο οδηγείται έτσι σε κοινωνική απομόνωση, κάτι που δεν θα συνέβαινε εάν απλά επαναλάμβανε συλλαβές ή κολλούσε σε λέξεις ή ήχους; Το πρόβλημα των αρνητικών συναισθημάτων καταλήγει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να αποκτά διαστάσεις ευρύτερες από ό,τι όλοι έχουμε στο μυαλό μας όταν ακούμε την λέξη ‘τραυλισμός’.

Ωστόσο, η απομόνωση δεν είναι η μόνη λύση. Υπάρχει μία ακόμη λύση, λιγότερο σκληρή και περισσότερο συμβατή με την ευτυχία και την καλή ψυχική υγεία του ατόμου: Η κοινοποίηση του ‘μυστικού’. Το ‘άνοιγμα’ στους άλλους. Η παραδοχή του προβλήματος. Το γκρέμισμα του γυάλινου τοίχου. Αυτό είναι ίσως το μόνο αντίδοτο στην ένταση και το άγχος που βιώνει το άτομο που τραυλίζει όταν καλείται να μιλήσει…

Το να αρχίσεις να συζητάς με άλλους μία δυσκολία είναι βεβαίως δύσκολο εγχείρημα για κάποιον που φρόντιζε επιμελώς, για χρόνια ολόκληρα, να αποφεύγει την έκθεση στους άλλους, να κρύβεται! Χρειάζεται θάρρος, τόλμη και αποφασιστικότητα για να δηλώσει κανείς ευθαρσώς ότι τραυλίζει. Κι ας φαντάζει κάτι τέτοιο σε εμάς τους υπόλοιπους τόσο απλό, σαν την στρουθοκάμηλο που της ζητάς να βγάλει επιτέλους το κεφάλι από την άμμο, αφού μάταια προσπαθεί έτσι να κρυφτεί!

• Σε τι ποσοστό εμφανίζεται ο τραυλισμός στους ενήλικες;

Ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη, ευφυΐα, επάγγελμα ή ηλικία, εμφανίζεται με συχνότητα 1% του συνολικού πληθυσμού, σε πρόσωπα και των δύο φύλων, σε αναλογία ανδρών – γυναικών 4 προς 1.

• Υπάρχει θεραπεία για τον ενήλικα που τραυλίζει;

Παρότι δεν υπάρχει θεραπεία με την έννοια της ίασης, το πρόσωπο που τραυλίζει μπορεί να τροποποιήσει τον τραυλισμό του σε έναν ελεγχόμενο, εύκολο και αποδεκτό τρόπο ομιλίας και να ελέγχει τα συναισθήματά του σχετικά με αυτόν. Τα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων είναι: εξαιρετικά σημαντική αύξηση της ευφράδειας, μείωση της συχνότητας και έντασης των στιγμών του τραυλισμού, ευκολότερη επικοινωνία, θετική αλλαγή στον τρόπο της επικοινωνίας και στο ρόλο που το πρόσωπο που τραυλίζει έχει στην επικοινωνία, ευκολότερη συναναστροφή με τους άλλους ανθρώπους.

• Ο τραυλισμός επανεμφανίζεται μετά την θεραπεία;

Ναι. Ο τραυλισμός ενδέχεται να επανεμφανιστεί μετά την θεραπεία, συνήθως όμως σε πολύ μικρότερη ένταση και συχνότητα και με άλλα ηπιότερα χαρακτηριστικά. Συνήθως θεραπεία συντήρησης ή ολιγόχρονη επαναληπτική θεραπεία βοηθά στη διατήρηση της καλής ομιλίας.

• Υπάρχουν διαφορετικά είδη θεραπείας;

Ο τραυλισμός κάθε ανθρώπου είναι διαφορετικός. Υπάρχουν διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις που ταιριάζουν σε διαφορετικά πρόσωπα. Ο θεραπευτής είναι αυτός που αξιολογεί το κάθε περιστατικό και σχεδιάζει το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ