Τ ο   Π α ι δ ί   π ο υ   Τ ρ α υ λ ί ζ ε ι …

Χρήσιμες πληροφορίες για τον Δάσκαλο της Τάξης

Ο τραυλισμός δεν εμφανίζεται με τον ίδιο τρόπο σε κάθε ηλικία ούτε σε κάθε παιδί. Ως εκ τούτου, καλό θα ήταν να διαβάσετε ολόκληρο το φυλλάδιο προκειμένου να εντοπίσετε στοιχεία που σχετίζονται με το εκάστοτε παιδί. Οι περισσότερες συστάσεις ενδέχεται να αποβούν ευεργετικές για όλα τα παιδιά, βοηθώντας σας, τροποποιώντας τους χειρισμούς σας μέσα στην τάξη, να περιορίσετε τον κίνδυνο της περιθωριοποίησης του παιδιού που τραυλίζει.

Το μικρό παιδί

Πολλά μικρά παιδιά μιλούν δύσρυθμα κατά περιόδους, ιδιαίτερα όταν πιέζονται να επικοινωνήσουν με επάρκεια. Δεν υπάρχει κάποιο σαφώς προσδιορισμένο όριο, πέρα από το οποίο η φυσιολογική δυσρυθμία γίνεται τραυλισμός, ωστόσο υπάρχουν στοιχεία που μας επιτρέπουν να διαφοροποιήσουμε τις δύο περιπτώσεις:

• Η φυσιολογική δυσρυθμία είναι συνήθως χαλαρή επανάληψη τις περισσότερες φορές ολόκληρων λέξεων, είτε στην αρχή της φράσης είτε όταν το παιδί σκέφτεται πώς θα ολοκληρώσει τη φράση του. Ενδέχεται δε να εκδηλωθεί περισσότερο έντονα, όταν το παιδί είναι κουρασμένο, ενθουσιασμένο, ταραγμένο ή νευρικό.Οι υπόνοιες τραυλισμού γίνονται εντονότερες, όταν το παιδί κολλάει πολύ συχνά σε λέξεις, “τραβώντας” ή επαναλαμβάνοντας κομμάτια αυτών ή καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια στο να τις ολοκληρώσει. Είναι επίσης ανησυχητικό, όταν το παιδί έχει επίγνωση και δείχνει να ενοχλείται από τις δυσρυθμίες αυτές.

Ωστόσο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα εάν ένα παιδί τραυλίζει ή όχι λόγω του ότι η ένταση και η συχνότητά του τραυλισμού ποικίλλουν από μέρα σε μέρα και από περίσταση σε περίσταση. Επομένως, σε κάθε περίπτωση, η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η εξής:

Καταρχήν, συζητήστε για την ομιλία του παιδιού με τους γονείς του, προκειμένου να διαπιστώσετε, εάν αντίστοιχες δυσκολίες εκδηλώνονται και στο σπίτι. Εφόσον αυτό ισχύει, συζητήστε μαζί τους το ενδεχόμενο να επισκεφτούν έναν Λογοπεδικό. Εν συνεχεία, λάβετε υπόψη σας τους παρακάτω απλούς τρόπους, με τους οποίους γονείς και δάσκαλοι μπορούν να περιορίσουν την επικοινωνιακή πίεση που βιώνει ένα μικρό παιδί και έτσι να το βοηθήσουν, κατά το δυνατόν, στη ροή της ομιλίας του:

• Μιλήστε πολύ πιο αργά, έτσι ώστε όλα τα παιδιά να λάβουν το μήνυμα ότι υπάρχει άπλετος χρόνος. Η αργή ομιλία του δασκάλου ή του γονέα ενδέχεται να βοηθήσει έμμεσα αλλά αποτελεσματικά το παιδί που τραυλίζει, δίχως να χρειάζεται να εστιάζουμε την προσοχή μας στο συγκεκριμένο άτομο και το πρόβλημά του (ζητώντας, για παράδειγμα, συνεχώς από το ίδιο παιδί που τραυλίζει να μιλήσει πιο αργά).
• Προσπαθήστε να χαμηλώσετε εσείς στο επίπεδο του παιδιού όταν του μιλάτε, τόσο με τη φυσική έννοια (σκύβοντας) όσο και στο λόγο, μιλώντας του δηλαδή σε γλώσσα που εύκολα μπορεί να καταλάβει.
• Περιορίστε τις ερωτήσεις σας προς το παιδί. Προσπαθήστε να μην ρωτάτε. Εάν χρειάζεστε όντως πληροφορίες που μόνο το παιδί με τραυλισμό μπορεί να σας δώσει, διατυπώστε τες ως κλειστές ερωτήσεις, δίνοντας εσείς τις εναλλακτικές επιλογές που φαντάζεστε ότι ισχύουν: πχ. “το γεγονός αυτό συνέβη στην τάξη ή στην αυλή”. Διατυπώνοντας τις ερωτήσεις σας κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα βοηθήσετε, πέραν του παιδιού με τραυλισμό, κάθε παιδί που ενδέχεται να δυσκολεύεται στο σχηματισμό προτάσεων, να επικοινωνήσει μαζί σας.
• Σχόλια σχετικά με τα συναισθήματα ή τα γεγονότα που προκάλεσαν την εκδήλωση του τραυλισμού στην προκειμένη περίπτωση ή απλώς ενέτειναν την εκδήλωσή του, βοηθούν το παιδί να έχει την αίσθηση ότι το καταλαβαίνουμε (πχ. “βλέπω ότι είσαι αρκετά εκνευρισμένος” ή “φαίνεται ότι το πόδι σου πονάει αρκετά”). Αντίθετα, σχόλια που αφορούν συγκεκριμένες λέξεις ή ήχους ομιλίας (π.χ. ηρέμησε και προσπάθησε να μου πεις τι έγινε), όσο καλοπροαίρετα κι αν είναι, δεν βοηθούν καθόλου.
• Υπάρχουν ορισμένες περιστάσεις που διευκολύνουν αρκετά την ροή της ομιλίας. Για παράδειγμα, η παράλληλη ομιλία δύο παιδιών (π.χ. να απαγγέλλουν κάτι μαζί), η παράθεση μιας οικείας αλληλουχίας όπως οι ημέρες της εβδομάδας ή οι αριθμοί κατά την αρίθμηση, το τραγούδι, η απαγγελία φράσεων με ρυθμό όπως παιδικά τραγουδάκια ή ποιήματα με ομοιοκαταληξία, η ομιλία που συνοδεύεται από κινήσεις ή χειρονομίες. Μερικές φορές, η δραματοποίηση (οι κινήσεις) επιτρέπει στο παιδί να μιλήσει με αυτοπεποίθηση και ευφράδεια. Τέτοιου τύπου δραστηριότητες ενδέχεται γενικά να βελτιώσουν την ροή ομιλίας του παιδιού με τραυλισμό, χωρίς να τραβήξουν την προσοχή του, να του επιβάλλουν κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια ή καν το υποψιάσουν. Γενικά, γλωσσικό υλικό με το οποίο το παιδί είναι εξοικειωμένο και εμπίπτει στα πλαίσια των ικανοτήτων του περιορίζει το επικοινωνιακό άγχος και βελτιώνει την ροή της ομιλίας.
• Άλλες περιστάσεις πάλι περιορίζουν την ευφράδεια, όπως: να διακόπτεται κανείς ενώ μιλάει, να βιάζεται, να προσπαθεί να βρει κάποιο περιθώριο σιωπής για να μιλήσει ανταγωνιζόμενος άλλους σε μια ομαδική συζήτηση ή σε κάποιο μάθημα, να φοβάται τις συνέπειες του περιεχομένου του λόγου, να προσπαθεί να εκφράσει σύνθετες έννοιες, να χρησιμοποιεί λεξιλόγιο και συντακτικές δομές που δεν γνωρίζει καλά ή που μόλις έχει διδαχτεί. Καταγράφοντας κι εσείς τις δικές σας παρατηρήσεις για το παιδί που έχετε μπροστά σας (τι συνήθως ενισχύει ή πλήττει την ροή της ομιλίας του), θα μπορέσετε να καταλήξετε σε λειτουργικές ιδέες για να το βοηθήσετε περισσότερο ουσιαστικά.Πολλά παιδιά με τραυλισμό έχουν διαστήματα όπου ο λόγος τους ρέει δίχως κωλύματα. Τα διαστήματα αυτά παρέχουν μια εξαιρετική ευκαιρία για να αναπτυχθεί η ικανότητα της προφορικής επικοινωνίας. Αντίθετα, οι περίοδοι με έντονο τραυλισμό, είναι χρόνος για να σκεφτεί ό,τι το παιδί έχει κατακτήσει στην προφορική ομιλία και την ανάγνωση.
• Ορισμένα παιδιά χρειάζονται επιπλέον βοήθεια κατά την εκμάθηση της ανάγνωσης, καθώς η αβεβαιότητα για συγκεκριμένες λέξεις μπορεί να υποδαυλίσει τον τραυλισμό. Οι τεχνικές ανάγνωσης ενδέχεται να διευκολύνουν την ροή της ομιλίας, δίνοντας στο παιδί κάποιο πάτημα για να επιχειρεί τη χρήση νέων ή δύσκολων λέξεων.
• Τα παιδιά κάθε ηλικίας τείνουν να είναι περισσότερο ευφράδη όταν μιλούν για κάτι που εμπίπτει στα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Σημαντική βοήθεια (σε τυχόν παρουσιάσεις που καλούνται να κάνουν στα πλαίσια των εκπαιδευτικών τους υποχρεώσεων) προσφέρει στα παιδιά με τραυλισμό η ταυτόχρονη επίδειξη στο κοινό αυτού που έκαναν ή ανακάλυψαν ή η δυνατότητα χρήσης οπτικών μέσων κατά την παρουσίαση.
• Προσπαθήστε να μην αισθάνεστε αδικαιολόγητες ενοχές ή ανεπάρκεια όταν το παιδί παρουσιάζει έντονο τραυλισμό. Εάν καταφέρνετε να παραμένετε ήρεμος, ευγενικός και προσιτός, είναι σίγουρο ότι θα μπορέσετε να υποστηρίξετε το παιδί αυτό αποτελεσματικά, όσο αποτελεσματικά χειρίζεστε και τις υπόλοιπες κρίσεις στη σχολική καθημερινότητα. Εάν έχετε άγχος ή είστε νευρικός στις ‘δύσκολες’ στιγμές του τραυλισμού, αυτό ενδέχεται να μεταφερθεί και στο παιδί, επιβαρύνοντας την κατάσταση για το ίδιο αλλά και για εσάς.

Το μεγαλύτερο παιδί

Για τα μεγαλύτερα παιδιά, ο τραυλισμός, όταν υπάρχει, είναι εμφανής (έχει παρέλθει το πρώιμο εκείνο στάδιο όπου δύσκολα διακρίνεται η φυσιολογική δυσρυθμία από τον τραυλισμό). Το παιδί ενδέχεται να τραυλίζει εκδηλώνοντας προφανή φυσική ένταση (π.χ. τρεμάμενο σαγόνι ή μάτια που παίζουν) ή επιχειρώντας να συγκαλύψει την ένταση του προβλήματος, αποφεύγοντας συγκεκριμένους ήχους, λέξεις ή ακόμη και καταστάσεις ή τέλος προσπαθώντας να κρύψει το στόμα του ενόσω μιλάει. Εάν όντως συμβαίνει αυτό, συζητήστε τη δυσκολία με τους γονείς, έτσι ώστε οι χειρισμοί που θα επιλέξετε να είναι ανάλογοι με τους δικούς τους. Εάν το παιδί παρακολουθεί πρόγραμμα λογοθεραπείας, ο Λογοπεδικός του θα μπορέσει να σας ενημερώσει και να σας καθοδηγήσει αποτελεσματικά σε κάποιο πρόβλημα που ενδεχομένως να προκύπτει στην τάξη λόγω της δυσκολίας αυτής. Δεν υπάρχουν ‘κανόνες’ περί της συμμετοχής του παιδιού στις δραστηριότητες της τάξης, επομένως, όποτε είναι εφικτό, συζητήστε το εκάστοτε πρόβλημα με το ίδιο το παιδί. Γενικά, ο στόχος είναι το παιδί να συμμετέχει, κατά το δυνατόν, εξίσου με τα υπόλοιπα παιδιά, δίχως να αισθάνεται διαρκή πίεση από το φόβο του τραυλισμού και της γελοιοποίησης ενώπιον των συμμαθητών του.

Απάντηση ερωτήσεων

• Όταν απευθύνετε ερωτήσεις στην τάξη, προσπαθήστε να μην υποβάλλετε το παιδί που τραυλίζει σε μεγάλη αναμονή, η οποία αυξάνει το άγχος, άρα και τον τραυλισμό. Συζητήστε με το παιδί με ποιον τρόπο θα επιθυμούσε το ίδιο να συμμετάσχει σε ανοιχτές ερωτήσεις ή συζητήσεις που γίνονται στην τάξη. Βρείτε μαζί μια φόρμουλα που να το βοηθά.
• Τα παιδιά που τραυλίζουν χρειάζονται συνήθως περισσότερο χρόνο για να εκφράσουν τη σκέψη τους, επομένως, κατά τη διάρκεια του διαλόγου μέσα στην τάξη, φροντίστε να μιλάτε και εσείς πιο αργά, έτσι ώστε όλα τα παιδιά να λάβουν το μήνυμα ότι δεν υπάρχει λόγος βιασύνης.Πολλά παιδιά που τραυλίζουν χρησιμοποιούν κάποιες φορές τον τραυλισμό για να συγκαλύψουν κενά στις γνώσεις τους. Θα πρέπει, για το λόγο αυτό, να ενθαρρυνθούν να μιλούν στο δάσκαλό τους, όταν δεν καταλαβαίνουν ή δεν γνωρίζουν κάτι.
• Κατά τη διάρκεια του τραυλισμού, τα παιδιά αποσύρουν συχνά τη βλεμματική επαφή με το δάσκαλό τους. Ο δάσκαλος θα πρέπει να συνεχίσει να διατηρεί βλεμματική επαφή με το παιδί, όπως ακριβώς κάνει και με τα παιδιά που δεν τραυλίζουν, και όχι να απομακρύνει το βλέμμα του από αυτό.
• Η ολοκλήρωση από το δάσκαλο των φράσεων του παιδιού δεν βοηθά, αφού περιορίζει την αυτοπεποίθηση και αυξάνει την ματαίωση που ήδη νιώθει το παιδί, αλλά και προκαλεί σύγχυση και επιτείνει την δυσκολία, ειδικά εάν ο δάσκαλος επιλέξει λέξεις διαφορετικές από αυτές που το παιδί είχε την πρόθεση να χρησιμοποιήσει.
• Για όσα προβλήματα προκύπτουν κατά τη διάρκεια της σχολικής καθημερινότητας, εναλλακτικοί τρόποι χειρισμού θα πρέπει να αναζητούνται από κοινού με το παιδί, σε συζήτηση μαζί του.

Μεγαλόφωνη ανάγνωση

• Κατά την μεγαλόφωνη ανάγνωση ενώπιον της τάξης, το παιδί που τραυλίζει ενδέχεται να επιθυμεί να διαβάσει μαζί με κάποιο συμμαθητή του, καθώς κάτι τέτοιο ενισχύει την καλή ροή ομιλίας.
• Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε την χαλαρή, αργή ανάγνωση, η οποία, εκτός από το παιδί με τραυλισμό, θα βοηθήσει και όσα παιδιά δυσκολεύονται στην ανάγνωση.
• Μπορεί να χρειαστεί να περάσετε σταδιακά – βαθμιαία στην ανάγνωση ενώπιον της τάξης, ξεκινώντας αρχικά από την ανάγνωση ενώπιον του δασκάλου ή άλλων ενηλίκων, και συνεχίζοντας με την ανάγνωση σε μικρές ομάδες. Όταν το παιδί αισθάνεται έτοιμο, μπορεί να επιχειρηθεί η ανάγνωση μπροστά στην τάξη.

Ατομική προσοχή

• Για το παιδί που τραυλίζει είναι συνήθως αρκετά δύσκολο να προσεγγίσει το δάσκαλο, για λόγους που αφορούν το μάθημα ή για κοινωνικούς λόγους. Εάν ο δάσκαλος μπορεί να διαθέτει λίγο προσωπικό χρόνο στο παιδί από καιρό σε καιρό, αυτό θα διευκολύνει την επικοινωνία στη σχολική τάξη.
• Το παιδί που τραυλίζει δεν αναλαμβάνει εύκολα πρωτοβουλία για συζήτηση με ενήλικες και ντρέπεται συνήθως να κουβεντιάσει για τον τραυλισμό του ή για προβλήματα που πιθανόν αντιμετωπίζει με τις εργασίες του λόγω του τραυλισμού. Εάν ο δάσκαλος μπορεί να βλέπει κάποιες στιγμές ιδιαιτέρως το παιδί, θα έχει την ευκαιρία να το γνωρίσει καλύτερα, να συζητήσει μαζί του το θέμα του τραυλισμού εκδηλώνοντας την απαραίτητη ευαισθησία και να διευκολύνει έτσι την μεταξύ τους επικοινωνία.
• Η αποτυχία στην προφορική επικοινωνία μπορεί να επισκιάσει κάθε άλλη επιτυχία του παιδιού και να περιορίσει την αυτοεκτίμησή του. Η αναγνώριση από το δάσκαλο της επιτυχίας ή της ικανότητας του παιδιού σε άλλους τομείς, θα ενισχύσει την αυτοεικόνα του και θα βοηθήσει στην αποδυνάμωση του τραυλισμού ως κεντρικού θέματος στη ζωή του παιδιού.
• Το πιο σημαντικό πράγμα, εντούτοις, είναι η απενοχοποίηση του παιδιού. Ο τραυλισμός δεν είναι δα και το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει κάποιος. Συζητώντας με προσοχή και ευαισθησία για τις δυσκολίες και τις δυνατότητες του παιδιού, πιθανά θα το βοηθήσουμε να μην αισθάνεται πλέον την ανάγκη να κρύψει τον τραυλισμό ως κάτι ‘εξαιρετικά κακό’ και, παραδόξως, αυτό θα βελτιώσει τη ροή της ομιλίας του. Όσο περισσότερο προσπαθούν τα παιδιά να συγκαλύψουν τον τραυλισμό τους, τόσο πιο έντονος γίνεται αυτός. Όσο λιγότερο ενοχλούνται, στεναχωριούνται και ντρέπονται με τον τρόπο που μιλούν, τόσο καλύτερα καταλήγουν να μιλούν.

Πειράγματα

Ένας από τους λόγους που κάνει τον τραυλισμό τόσο επώδυνο, είναι ότι εμφανίζεται πάντα κατά την κοινωνική συναλλαγή και πλήττει έτσι τις κοινωνικές μας συνευρέσεις και σχέσεις. Πολλοί άνθρωποι που τραυλίζουν αισθάνονται ντροπή για την ομιλία τους και ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε ενδεχόμενα σχόλια και πειράγματα άλλων, που αναπόφευκτα θα προκύψουν κάποια στιγμή σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Η ανοιχτή συζήτηση για το θέμα ανάμεσα στο δάσκαλο και το παιδί μπορεί να ενθαρρύνει μια πιο θετική αντίδραση του παιδιού στα εκάστοτε πειράγματα. Το καλύτερο είναι, βέβαια, ο εκπαιδευτικός να χειριστεί τα πειράγματα του τραυλισμού όχι σαν ιδιαίτερη περίπτωση, αλλά συμπεριλαμβάνοντάς τα σε συζητήσεις και δραστηριότητες που αφορούν γενικώς τα πειράγματα και τα ενοχλητικά σχόλια. Τέλος, είναι προτιμότερο να χειριστεί κανείς τα πειράγματα στην αρχή τους, πριν εξελιχθούν σε πρόβλημα, παρά να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις αφότου το παιδί έχει αισθανθεί την ταπείνωση του θύματος.

Ένα κλειστό παιδί, με λίγους φίλους, που τραυλίζει είναι περισσότερο ευάλωτο στα πειράγματα. Οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει ένα τέτοιο παιδί να κάνει και να διατηρήσει φίλους, είναι θεμιτό και θα πρέπει να επιχειρείται.

Η Λογοθεραπεία

Στις μέρες μας, η έμφαση που δίνεται στα σχολεία στην προφορική γλώσσα και την επικοινωνιακή ικανότητα, ενισχύει την πίεση που νιώθει το παιδί που τραυλίζει. Γι αυτό και κρίνεται σκόπιμη η επικοινωνία με κάποιον Λογοπεδικό. Ο Λογοθεραπευτής μπορεί επίσης να βοηθήσει σε περιπτώσεις που ο τραυλισμός εκδηλώνεται και περιορίζει την ικανότητα του παιδιού να αντεπεξέρχεται σε προφορικές ερωτήσεις ή εξετάσεις.

Ο Λογοπεδικός ενδέχεται συχνά να μην εργάζεται άμεσα με το παιδί, αλλά έμμεσα, μέσω των γονιών ή των ανθρώπων που το φροντίζουν. Πολλοί Λογοπεδικοί επικοινωνούν με δασκάλους σε σχολεία και συζητούν μαζί τους για τα παιδιά που έχουν δυσκολίες στην επικοινωνία.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ