Βοηθήστε το κίνητρο επικοινωνίας

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει κίνητρο επικοινωνίας

 

Τα παιδιά μιλούν μόνο όταν διαθέτουν το κίνητρο να επικοινωνήσουν. Εάν δεν υπάρχει κίνητρο δεν προκύπτει και λόγος.

 

Πολλές φορές οι γονείς προλαμβάνουν τις ανάγκες των παιδιών (δίνοντάς τους, για παράδειγμα νερό πριν διψάσουν, φαγητό πριν πεινάσουν, κλπ), αποδυναμώνοντας έτσι το κίνητρο της επικοινωνίας. Γιατί ένα παιδί να επικοινωνήσει, όταν ήδη έχει ό,τι θα ήθελε να ζητήσει;

 

Ας υποθέσουμε ότι δείχνετε στο παιδί την αγαπημένη του μπανάνα και του ζητάτε να σας πει ‘μπανάνα’, για να του τη δώσετε. Το παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να πει τη λέξη και, πιθανότατα, δεν θα ανταποκριθεί, αλλά γκρινιάζοντας θα επιχειρήσει να σας ‘κλέψει’ την μπανάνα. Όλα τα παιδιά δυσφορούν σε συνθήκες ‘τεχνητής’ επικοινωνίας και δυσανασχετούν να παράγουν λόγο με εκβιασμούς.

 

Δοκιμάστε λοιπόν το εξής:

 

• ‘Ξεχάστε’ να του δώσετε την μπανάνα την ώρα που συνήθως του τη δίνετε. Εχετέ την ωστόσο σε εμφανές σημείο, μαζί με άλλα φρούτα.

 

• Όταν σας δείξει την μπανάνα (και αν δεν το κάνει μόνο του, ρωτήστε αν θέλει να φάει κάτι και πλησιάστε τη φρουτιέρα), δώστε του δύο επιλογές (μπανάνα ή μήλο;) ενθαρρύνοντάς το να αποφασίσει τι θα ήθελε να έχει.

 

Με τον τρόπο αυτό η επικοινωνία είναι φυσική και παρέχει το κίνητρο στο παιδί να εκφραστεί. Δημιουργείτε έτσι ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.

 

Εάν το παιδί λέει μόνο μία με δύο λέξεις, δημιουργείστε με τις λέξεις αυτές επιλογές, και κάνετε σαφές, ότι μπορεί να έχει αυτό που θέλει ονομάζοντάς το και όχι ‘χαλώντας τον κόσμο’ με τις φωνές.

 

Εάν πιέσετε το παιδί που δεν μιλά να μιλήσει, αυτό αποκτά μεγαλύτερη άρνηση στην ομιλία. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται το άγχος, την ένταση και την ανυπομονησία σας. Χάνεται έτσι η ευχαρίστηση που προκύπτει από την χαλαρή και αβίαστη επικοινωνία. Χάνεται το κίνητρο.

 

Αντί να εστιάζετε αποκλειστικά στην παραγωγή λόγου από το παιδί, προσπαθήστε να προάγετε την κατανόηση και την επικοινωνία του, μέσα από ευχάριστες δραστηριότητες και παιχνίδι που εξασφαλίζει τη συνεργασία του. Το παιδί θα μιλήσει, όταν είναι έτοιμο. Εσείς δημιουργήστε του απλώς τις καλύτερες επικοινωνιακές συνθήκες για να αναδυθεί ευκολότερα ο λόγος.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Στο κατώφλι του Δημοτικού Σχολείου

Γλωσσική ετοιμότητα νηπίων: Αντιμετωπίστε έγκαιρα τις δυσκολίες στο λόγο του παιδιού

 

Η είσοδος στο Δημοτικό σχολείο αποτελεί στιγμή – σταθμό στην πορεία της ζωής ενός παιδιού και της οικογένειάς του, η οποία συνοδεύει το μικρό, έως τότε, νήπιο στο ‘μεγάλο’ σχολείο για να ξεκινήσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Το 6χρονο νήπιο θεωρείται ότι πληρεί πλέον τις προϋποθέσεις για να αναλάβει ένα νέο ρόλο, το ρόλο του μαθητή. Η φυσική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη έχουν συντελέσει σ’αυτό το επίπεδο ετοιμότητας, καθώς έχουν ωριμάσει το σώμα, τη σκέψη, το συναίσθημα και την κοινωνικότητα του παιδιού.

 

Ο λόγος συνιστά συνήθως δείκτη της γνωστικής και ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Το 6χρονο παιδί αναμένεται ότι είναι επικοινωνιακά επαρκές για να αντεπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις που επιβάλλει η μετάβαση στο δημοτικό σχολείο. Στα έξι του μόλις χρόνια έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το βασικό μέρος της κατάκτησης του προφορικού ή φωνούμενου λόγου και καλείται τώρα πια να μυηθεί στο νέο σύστημα συμβόλων του γραπτού λόγου.

 

Τo εξάχρονο παιδί γνωρίζει λέξεις, άρα διαθέτει ένα πλούσιο σημασιολογικό σύστημα που αναμένουμε να αξιοποιήσει και για τη γραπτή κατανόηση (ανάγνωση) και τη γραπτή έκφραση (γραφή). Κατανοεί και εφαρμόζει σύνθετους γραμματικούς κανόνες καθώς μιλά, χρησιμοποιεί επομένως ένα ισχυρό μορφο-συντακτικό σύστημα που τώρα καλείται να στηρίξει την εκμάθηση της ανάγνωσης και την οργάνωση του γραπτού του κειμένου. Γνωρίζει και χρησιμοποιεί τους ήχους του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας του καθώς και τον τρόπο που αυτοί οι ήχοι (φωνήματα) συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τις λέξεις της γλώσσας του. Σε κάθε έναν από αυτούς τους ήχους θα μάθει σύντομα να αντιστοιχεί ένα γραπτό σύμβολο (γράφημα). Η διαδικασία δεν είναι απλή και εύκολη για το άπειρο ‘πρωτάκι’. Απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση, προσπάθεια, επιμονή, αυτορρύθμιση, εμπιστοσύνη στον εαυτό, καλή διάθεση και συνεργασιμότητα.

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ ενός παιδιού κατά την είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει την πρόοδο και διασφαλίζει την επικοινωνιακή και ακαδημαϊκή λειτουργικότητά του. Το γλωσσικό σύστημα είναι ένα και το αυτό. Φωνούμενος και γραπτός λόγος έχουν κοινά θεμέλια. Ένα καλά θεμελιωμένο σύστημα σημασιών και κανόνων (γραμματικών & συντακτικών) εξασφαλίζει ευχέρεια στην επικοινωνία για το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει ευρύ λεξιλόγιο και μορφο-συντακτικές δομές τέτοιες που θα επιτρέψουν σ’ ένα παιδί της Α’ Δημοτικού να κατανοεί καλύτερα τις οδηγίες του εκπαιδευτικού στη σχολική τάξη, να διατυπώνει συγκροτημένο προσωπικό λόγο, να διευκολύνει την εκμάθηση της ανάγνωσης συνάγοντας νόημα από τα γραπτά σύμβολα που αποκωδικοποιεί και συνθέτει σε συλλαβές και λέξεις, να επιτυγχάνει στο μάθημα της γλώσσας, να συμμετέχει εντέλει δυναμικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η γλωσσική ετοιμότητα αντανακλάται εξίσου σε επίπεδο προφορικής και γραπτής έκφρασης, με τον ίδιο τρόπο που γλωσσικά λάθη έκφρασης σε προφορικό και γραπτό λόγο κρύβουν συνήθως ένα αδύναμο γλωσσικό σύστημα.

 

Η κατάκτηση των μηχανισμών γραφής και ανάγνωσης, πρωταρχικός εκπαιδευτικός στόχος της Α’τάξης, συνιστά συνήθως το κύριο μέλημα δασκάλων και γονιών την πρώτη χρονιά του δημοτικού σχολείου. Το παιδί που αποτυγχάνει ή καθυστερεί εγείρει ανησυχίες, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν είχε διερευνηθεί το επίπεδο γλωσσικής ετοιμότητας και αναδυόμενου γραμματισμού του παιδιού ήδη από την προσχολική ηλικία. Για παράδειγμα, συχνά λάθη γραπτής κωδικοποίησης των παιδιών στις πρώτες απόπειρες γραφής, λάθη που εμμένουν και επαναλαμβάνονται με τρόπο συστηματικό παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διορθώσεις, ενδέχεται να μην οφείλονται σε απροσεξία αλλά να έχουν βαθιές ρίζες σε αντίστοιχα λάθη στην εκφορά του λόγου. Σκεφτείτε το παιδί που συγχέει και αντικαθιστά ήχους στην ομιλία του (πχ. το παιδί που λέει ‘φέλω’ αντί ‘θέλω’), όταν καλείται να αποδώσει γραπτά ό,τι λέει. Ή το παιδί που μπερδεύει ή/και αλλοιώνει τη σειρά των συλλαβών σε μια πολυσύλλαβη λέξη (‘παθάρυθο’ αντί ‘παράθυρο’). Αντιστοιχώντας σε γραφήματα τους ήχους που υπαγορεύει στον εαυτό του, εμπιστευόμενο δηλαδή τον εσφαλμένο τρόπο με τον οποίο προφέρει τη λέξη, μεταφέρει τη φωνολογική σύγχυση που εκδηλώνει στην εκφορά του λόγου και στο τετράδιό του, κάνοντας λάθη γραφής που δεν μπορεί να ελέγξει, παρά τη συστηματική μελέτη της καθημερινής του ορθογραφίας και την καλή συγκέντρωση.   Έτσι, μια δυσκολία που αφορά στην οργάνωση του φωνολογικού συστήματος ή/και στη φωνητική πραγμάτωση των ήχων της γλώσσας (δυσκολία της οργάνωσης του προφορικού λόγου, ανιχνεύσιμη ήδη από την προσχολική ηλικία) μεταφέρεται στο σχολικό τετράδιο και επηρεάζει την εκμάθηση του μηχανισμού ανάγνωσης και γραφής, περιορίζοντας την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας του παιδιού και ως εκ τούτου βάλλοντας σημαντικά την αυτοπεποίθησή του. Αντίστοιχες ανιχνεύσιμες στην προσχολική ηλικία δυσκολίες συνιστούν η ικανότητα οργάνωσης της αφήγησης, η ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας πληροφοριών (εργαζόμενη μνήμη), η ικανότητα αυτορρύθμισης, η ικανότητα διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων και η ευρύτερη επικοινωνιακή λειτουργικότητα του παιδιού

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ και η έγκαιρη αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν στην οργάνωση και εκφορά του λόγου κατά την προσχολική ηλικία έχουν ρόλο καθοριστικό για την ομαλή προσαρμογή και περαιτέρω ακαδημαϊκή πρόοδο του παιδιού στο σχολείο. Επιστημονικά πορίσματα ερευνών δείχνουν σήμερα ότι η σχέση των μαθησιακών προβλημάτων με αυτά του φωνούμενου λόγου και της άρθρωσης είναι πολύ πιο στενή από ό,τι ίσως νομίζουμε. Θα πρέπει επομένως να αντιληφθούμε την εξελικτική πορεία της γλωσσικής ανάπτυξης από τη νηπιακή έως την παιδική-μαθητική αλλά και την εφηβική ηλικία σε ένα ενιαίο, ευρύτερο χρονικά, πλαίσιο και να προλάβουμε αναδυόμενες δυσκολίες που ενδέχεται να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού. Η ενδυνάμωση του γλωσσικού συστήματος από την προσχολική ηλικία αποφέρει καρπούς στην μαθησιακή ικανότητα του παιδιού της Α’ Δημοτικού και έχει τη δύναμη να επηρεάσει σημαντικά την σχολική προσαρμογή και επίδοσή του, κυρίως στα πρώτα σχολικά χρόνια. 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Ανιχνεύστε δυσκολίες λόγου

Υπάρχουν δυσκολίες στον προφορικό του λόγο;

(Πριν την επίσκεψη σε Κέντρα Λόγου, ανιχνεύστε οι ίδιοι τις δυσκολίες του παιδιού σας)

 

Όταν η οργάνωση του προφορικού λόγου εξελίσσεται απρόσκοπτα, τα παιδιά στην ηλικία των 4 περίπου ετών είναι πλέον σε θέση να περιγράψουν και να αφηγηθούν με σχετική ευχέρεια ό,τι τους ενδιαφέρει.

 

Τα παιδιά που δυσκολεύονται στον προφορικό τους λόγο επιλέγουν συνήθως να είναι πιο ολιγόλογα. Ορισμένα εντούτοις επιδεικνύουν έντονη επικοινωνιακή διάθεση: μιλούν πολύ (έως ακατάπαυστα), πλατιάζουν, χάνουν τη ροή τους, διακόπτουν και αναδιατυπώνουν φράσεις, επαναλαμβάνουν λέξεις ή μέρη λέξεων και συχνά καταλήγουν να είναι δυσκατάληπτα από τρίτους που δεν γνωρίζουν το θέμα της αφήγησης.

 

Καλό θα είναι, εάν σας προβληματίζει ο προφορικός λόγος του μικρού ή της μικρής σας, να πάρετε τη γνώμη ανθρώπων ειδικών στο λόγο και τη μάθηση, προκειμένου να ενισχύσετε την ικανότητα παραγωγής λόγου, πριν παγιωθούν προβλήματα που ενδέχεται να ταλαιπωρήσουν στη συνέχεια το παιδί σας και να δυσκολέψουν τη διαδικασία της μάθησης.

 

Πριν την επίσκεψη σε Κέντρο Λόγου και την εξέταση του παιδιού σας από μέλη διεπιστημονικής ομάδας, φροντίστε ωστόσο να ξεκαθαρίσετε τι είναι αυτό που πραγματικά σας ανησυχεί, όταν το παιδί μιλά. Ζητήστε από το παιδί:

• Να αναδιηγηθεί μια ιστορία που θα του αφηγηθείτε εσείς, χρωματίζοντας έντονα τη φωνή σας, ώστε να αναδεικνύει τα κύρια σημεία της ιστορίας.

 

• Να διηγηθεί το περιεχόμενο μιας εικόνας που θα του δείξετε.

 

• Να διηγηθεί ένα δικό του προσωπικό βίωμα (πχ. πώς τα πέρασε στο πάρτι του Σαββάτου).

 

• Να σχεδιάσει μια ζωγραφιά με ελεύθερο θέμα και να αφηγηθεί την ιστορία που αναπαριστά η ζωγραφιά του.

 

• Να περιγράψει ένα αντικείμενο της καθημερινότητας, αναφέροντας την κατηγορία στην οποία ανήκει, τη χρήση, τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες, ενδεχομένως και τα συναισθήματα που δημιουργεί. Δώστε εσείς πρώτα ένα παράδειγμα, για να καταλάβει τι του ζητάτε (πχ. ‘μήλο’: φρούτο που το τρώμε, το κόβουμε από τη μηλιά, έχει κόκκινη συνήθως φλούδα και μέσα είναι λευκό, έχει πολλές βιταμίνες, είναι υγιεινό, νόστιμο και μου αρέσει πολύ)

 

Στις τις παραπάνω δραστηριότητες, προσέχω εάν το παιδί:

 

• Κατανοεί τις ιστορίες και τις οδηγίες που δίνω ή χρειάζεται να επεξηγήσω κάποια σημεία;

 

• Συγκρατεί τις ιστορίες και τις οδηγίες ή χρειάζεται να επαναλάβω σημεία τους;

 

• Η διήγησή του έχει σημασιολογική πληρότητα ή παραλείπονται βασικές πληροφορίες;

 

• Διακρίνει τα κύρια σημεία μιας ιστορίας / εικόνας / ζωγραφιάς ή συγχέει τα σημαντικά με τα ασήμαντα;

 

• Τοποθετεί τα γεγονότα στη σωστή χρονική σειρά, διατηρώντας τη δομή της ιστορίας που αφηγείται ή τα παραθέτει μπερδεμένα;

 

• Υπάρχει συνοχή μεταξύ των γεγονότων ή παρατίθενται ως σειρά ασύνδετων πληροφοριών;

 

• Εκφέρει σωστά τις λέξεις ή υπάρχουν λάθη στην άρθρωση;

 

• Ανακαλεί εύκολα το λεξιλόγιο που χρειάζεται ή κομπιάζει, προσθέτει ‘εεε…εεε…’,’πώς το λένε…’ , επαναλαμβάνει λέξεις / φράσεις, αντικαθιστά λέξεις με αόριστες εκφράσεις (‘το αυτό’, ‘εκείνο’, ‘ένα τέτοιο’ κ.λπ.);

 

• Συντάσσει σωστά τις ιδέες του ή κάνει μορφοσυντακτικά λάθη (στη συμφωνία των όρων της πρότασης, στους χρόνους των ρημάτων, στις προθέσεις και άλλες γραμματικές λέξεις);

 

Σημειώστε τις δυσκολίες που εντοπίζονται και συζητήστε με τους ειδικούς που θα δουν το παιδί σας σε μια διεξοδικότερη διερεύνηση / αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων του, τρόπους για να ενισχυθεί η γλωσσική παραγωγή του παιδιού και να αποκατασταθούν τυχόν αδυναμίες.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΟΓΟ (0-6)

Ανιχνεύστε τις δυσκολίες του παιδιού στον προφορικό λόγο

 

Μην αφήνετε να διευρυνθούν τα προβλήματα στο λόγο

 

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει κίνητρο επικοινωνίας

 

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει το λόγο του με το παιχνίδι

 

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει τη φαντασία του με το παιχνίδι

 

Βοηθήστε το παιδί που δεν μιλά ακόμη

 

Βοηθήστε το παιδί να κατανοεί καλύτερα

 

Βοηθήστε το παιδί να ακροάται προσεκτικά

 

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει λεξιλόγιο

 

Βοηθήστε το παιδί να ανακαλεί γρήγορα λέξεις

 

Βοηθήστε το παιδί να μάθει να συζητά

 

Βοηθήστε το παιδί να αφηγείται καλύτερα

 

Βοηθήστε το παιδί που τραυλίζει

 

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες

 

Χριστουγεννιάτικες ασκήσεις γλωσσικής ανάπτυξης

 

Καλοκαιρινές ασκήσεις γλωσσικής ανάπτυξης

 

Καλοκαιρινά αναγνώσματα – βιβλιοπροτάσεις

Εάν απευθύνεστε σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (2-5 ετών) , καλό θα είναι να έχετε υπόψη σας τα εξής:

 

• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών προσχολικής ηλικίας;

Τα παιδιά, στην ηλικία αυτή εκδηλώνουν έντονη κινητικότητα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά το εγώ τους, το οποίο επιδεικνύουν απροκάλυπτα, αναζητώντας επιβεβαίωση από το περιβάλλον τους. Διαθέτουν ισχυρή περιέργεια για ό,τι τους περιβάλλει και διατυπώνουν ερωτήσεις, με μεγαλύτερη ή μικρότερη λεκτική ευχέρεια. Εμπιστεύονται και θαυμάζουν τους γονείς τους, ενώ μιμούνται συστηματικά κάθε ενήλικα, στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τον κόσμο τους. Επιδίδονται σε συμβολικά και κοινωνικά παιχνίδια, μέσω των οποίων δομούν τις έννοιες που κατακτούν, πλάθουν φανταστικούς διαλόγους, υποδύονται ποικιλία ρόλων και, ως εκ τούτου, πολύ συχνά συγχέουν το πραγματικό με το φανταστικό.

 

• Ποια είναι τα … “αναγνωστικά” τους ενδιαφέροντα;

Ενδιαφέρονται για ήχους, εικόνες, χρώματα. Γοητεύονται από το μύθο, αλλά δεν τους είναι εύκολο να παρακολουθήσουν εκτενείς αφηγήσεις με πολλούς ήρωες. Τους αρέσει περισσότερο να ακούν, να διακόπτουν κατά βούληση και να διατυπώνουν ερωτήσεις για ό,τι τους κινεί το ενδιαφέρον. Εκδηλώνουν ιδιαίτερη ευχαρίστηση για ρυθμικά ποιήματα και τραγούδια, τα οποία συχνά συνοδεύουν με ρυθμικές σωματικές κινήσεις. Πρόκειται, εν ολίγοις, για την ηλικία που το παιδί αρχίζει να εκδηλώνει και να διαμορφώνει αναγνωστικά ενδιαφέροντα μέσω της ανάγνωσης (που συνήθως συνοδεύεται με δραματοποίηση) με τους ενήλικες.

 

• Τι μπορούμε να τους χαρίσουμε;

Ο χρόνος είναι κατάλληλος για να δημιουργήσουμε την πρώτη επαφή των παιδιών με το βιβλίο, χαρίζοντάς τους πολύχρωμα, ζωηρόχρωμα, εικονογραφημένα βιβλία με χοντρό χαρτονένιο εξώφυλλο. Δεσμευόμαστε, εντούτοις, να τα διαβάσουμε μαζί τους, ενθαρρύνοντας το διάλογο που θα εξηγήσει ή θα αποσαφηνίσει τα σκοτεινά σημεία και τις εύλογες απορίες τους, οι οποίες απαιτούν την αντοχή και –ενίοτε- την ανοχή μας! Στην ηλικία αυτή στήνονται γερά θεμέλια του λόγου και της μάθησης και οριοθετούνται έννοιες πολύ βασικές για την περαιτέρω εξέλιξή των παιδιών (όπως: χρόνος, χώρος, ποσότητες, μεγέθη, αριθμοί και σχέσεις, πραγματικό και φανταστικό). Η εικόνα, ο μύθος και ο διάλογος κατά την ανάγνωση είναι από τα πιο λειτουργικά μέσα γλωσσικής ανάπτυξης, κατανόησης και όξυνσης της αντιληπτικής ικανότητας, για την ηλικία αυτή.

 

Συστήνονται επομένως, παραμύθια με πλούσια αλλά ευανάγνωστη εικονογράφηση και ρυθμικά ποιήματα και ιστορίες. Όλα θα πρέπει να είναι σε έκδοση εύχρηστη για παιδί αυτής της ηλικίας (χαρτονένια αδιάβροχα φύλλα), ώστε το παιδί να ευχαριστηθεί το βιβλίο και τις ώρες που εσείς δεν μπορείτε να του το διαβάζετε και με μεγάλα τυπογραφικά στοιχεία, τα οποία θα διευκολύνουν την εξοικείωσή του με το γραπτό λόγο. Καλό θα ήταν επίσης, όποτε υπάρχει δυνατότητα, το κείμενο να συνοδεύεται και από κασέτα.

 

Οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι κυκλοφορούν πλέον σειρές βιβλίων κατάλληλες για …πολύ πρωτάρηδες «αναγνώστες. Για παράδειγμα, από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα κυκλοφορούν οι σειρές:

• Αγγίζω και Αισθάνομαι

Τα παιδικά χεράκια αγγίζουν, γαργαλούν, χαϊδεύουν μυτούλες, κοιλίτσες, μουσουδίτσες από γλυκούλικα σκυλάκια, ναζιάρικα γατάκια, πανέμορφα δελφίνια, και τρομερά λιοντάρια. (Στη σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία: Σκυλάκια, Γατάκια, Αγρόκτημα,. Άγρια Ζώα).

• Τα Ζουζουνοβιβλία

Βιβλία με παιχνίδια ζουζουνάκια. (Στη σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία: Τζακ, η ακρίδα η πηδηχτούλα, Η Άννι το Μυρμήγκι)

• Σειρά Τα Μαγνητικά Βιβλία

Βιβλία που κολλάνε στο ψυγείο και μαθαίνεις να βοηθάς, να μοιράζεσαι, να φέρεσαι ευγενικά, να τρέφεσαι σωστά. (Στη σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία: α) Η πιο καλή βοηθός! β) Ας το! Είναι δικό μου, γ) Μην τρως σαν γουρουνάκι δ) Θέλω μόνο τυρί

 

 

Α΄και Β΄Δημοτικού:

• Αχ, γιατί να είμαι γάτα!, Μαριανίνα Κριεζή, εκδ. Άμμος
• Των οσπρίων η γιορτή. Γιώργης Μασσαβέτας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Η σειρά «Λούκουλος», Ευγένιος Τριβιζάς*, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Ποτέ μη γαργαλάς ένα γορίλα, Ευγένιος Τριβιζάς, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Ποιος έκανε πιπί στο Μισισσιπή, Ευγένιος Τριβιζάς, Ελληνικά Γράμματα
• Η οικογένεια Ψηλοκοντού, Γιώργος Μαρίνος, εκδ. Κέδρος
• Πλατς!, Φιλίπ Κορεντέν, εκδ. Άμμος
• Μάντεψε πόσο σ’αγαπώ, Σαμ Μακ Μπράτνεϋ

 

* Ο Ευγένιος Τριβιζάς, ευφάνταστος σύγχρονος παραμυθάς, παίζει με την ελληνική γλώσσα μ’έναν τρόπο εκπληκτικό. Τα κειμενά του βρίθουν λέξεων που πλάθει ο ίδιος και γι’αυτό συστήνονται για παιδιά δίχως δυσκολίες στην ανάγνωση, ή απλώς για παιδιά μεγαλύτερης σχολικής ηλικίας (παρότι τα θέματά τους ξετρελαίνουν τα παιδιά από την προσχολική ακόμη ηλικία).

 

 

Γ΄και Δ΄Δημοτικού:

• Η σειρά «Τα παραμυθοτράγουδα», Εύη Ψάλτη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Ένα φτυάρι στον Άρη, Ευγένιος Τριβιζάς, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Όταν είναι να φύγει το τρένο, Ευγένιος Τριβιζάς, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Σειρά «Η αρκουδίτσα Κατερίνα-Κατίνα», Χρήστος Μπουλώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Οι περιπέτειες του Πέρη, Σμαρούλα Παντελή, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Η Σούπα της Μάρθας, Σούζαν Μεντώ, εκδ. Παπαδόπουλος
• Οι αρκούδες Γκρίζλυ, Σούζαν Ακάς, εκδ. Ελληνικά Γράμματα

 

 

Ε΄και ΣΤ΄Δημοτικού:

• Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι, Ευγένιος Τριβιζάς, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Οι μύθοι του Λαφονταίν, Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, εκδ. Πατάκη
• Φλυαρίες ανάμεσα στον ουρανό και τη γη, Τζιάνι Ροντάρι, εκδ. Τεκμήριο
• Αστείες ιστορίες, συλλογή, εκδ. Τεκμήριο
• Ο Χαρούν και η θάλασσα των Παραμυθιών, Σαλμάν Ρασντί, εκδ. Νέα Σύνορα – Λιβάνη
• Το μαγικό Φίλτρο, Μίχαελ Έντε, εκδ. Ψυχογιός

 

 

Βιβλιοπροτάσεις κατά θέματα:

 Φιλία:

• Α! και Α!, Ιωάννα Καρατζαφέρη, εκδ. Πατάκης
• Ονόματα δε λέμε, Αργυρώ Κοκορέλη, εκδ. Πατάκης
• Εκείνη τη φορά, Βούλα Μάστορη, εκδ. Πατάκης
• Πού πήγε το φεγγάρι απόψε, Βούλα Μάστορη, εκδ. Πατάκης
• Αχ αυτοί οι μεγάλοι!, Μαρία Βελετά Βασιλειάδου, εκδ. Σύγχρονη Εποχή
• Το χάνουμε!, Σοφία Παράσχου-Χατζηδημητρίου, εκδ. Πατάκης
• Αχ οι φίλοι μου, Ελένη Σαραντίτη-Παναγιώτου, εκδ. Εστία
• Ο Άκης και οι άλλοι, Κυριάκος Ντελόπουλος, εκδ. Γνώση
• Στα βήματα του Σαμοθήριου, Λίτσα Ψαραύτη, εκδ. Καστανιώτης
• Το ‘λέγαν ξάστερο, Άννα Γκέρτσου-Σαρρή, εκδ. Κέδρος
• Γάντι σε ξύλινο χέρι, Μάνος Κοντολέων, εκδ. Γνώση
• Όμορφα χρόνια εφηβικά, Μαρία Γουμενοπούλου, εκδ. Ηλιοσκόπιο

 

Κοινωνικά θέματα:

• Το Χαρούμενο Λιβάδι, (ρατσισμός), Τριανταφυλλιά Νικολούδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Η Σεμέλη διώχνει το νέφος (οικολογία), Χρήστος Μπουλώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Το Αλφαβητάρι της Φύσης (έρωτας, γάμος, διαζύγιο, ρατσισμός, πόλεμος, οικολογία), Μαρία Φραγκιά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Η χώρα με τις 2 πολιτείες και τις μυγδαλένιες κούνιες (γέννηση), Βούλα Μάστορη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα

 

Διαζύγιο:

• Η Κοκκινοπαντουφλίτσα, Ελένη Βαλαβάνη, εκδ. Κέδρος
• Ο Πολικός και η Μελένια, Ειρήνη Μάρρα, εκδ. Κέδρος
• Σπίτι για πέντε, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, εκδ. Πατάκης
• Άκου φίλε, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Καμπανάς
• Δύσκολα Βήματα, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Μόκας-Μορφωτική
• Ναταλία, Νένα Κοκκινάκη, εκδ. Πατάκη
• Η εποχή των Υακίνθων, Τούλα Τίγκα, Πατάκης
• Φίλοι-φίλοι καρδιοφίλοι, Σοφία Ζαραμπούκα, Πατάκης

 

Υιοθεσία:

• Το κορίτσι με τις δυο μητέρες, Ι.Δ. Ιωαννίδη, εκδ. Α.Σ.Ε.
• Μια ιστορία για δύο, Ειρήνη Μάρρα, εκδ. Καστανιώτης
• Η άλλη μάνα, Φράνση Σταθάτου, εκδ. Καμπανάς

 

Συγκρούσεις παιδιών και γονέων:

• Σειρά «Οι περιπέτειες της Λορέτας της Ποντικίνας», AlexDuwe, εκδ. Ελληνικά Γράμματα. Τα βιβλία (συνοδεύονται από κασέτες και ασκήσεις)είναι γραμμένα στο πλαίσιο της συστημικής προσέγγισης και στοχεύουν στη γεφύρωση του παιδικού με τον ενήλικο κόσμο, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία, την κριτική σκέψη, την εμπιστοσύνη, και τη δημιουργική αλληλεπίδραση παιδιών και ενηλίκων.
• Ορέστης, Σοφία Φίλντιση, εκδ. Καστανιώτης
• Τα Χέγια, Ζωρζ Σαρή, εκδ. Πατάκης
• Ζουμ, Ζωρζ Σαρή, εκδ. Πατάκης
• Το ανθρωπάκι μου, Γιολάντα Πατέρακη, εκδ. Δωρικός
• Κάτω απ’ την καρδιά της, Βούλα Μάστορη, Πατάκης

 

 

Ο Θάνατος – το ορφανό παιδί:

• Μια μικρή καλοκαιρινή ιστορία, Ευγενία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτης
• Οι δυο τους κι άλλοι δυο, Μάνος Κοντολέων, εκδ. Άμμος
• Για τον πατέρα, Καλλιόπη Σφαέλλου, εκδ. Πατάκης
• Τα παιδιά της γης, Σοφία Φίλντιση, εκδ. Α.Σ.Ε.
• Το Ρηνάκι και άλλα διηγήματα, Σοφία Φίλντιση, εκδ. Καστανιώτης
• Ο δάσκαλος με το βιολί και το αστέρι, Θέτις Χορτιάτη, εκδ. Άγκυρα
• Ο Μιχάλης με το μηχανάκι, Ζωή Κανάβα, εκδ. Α.Σ.Ε.
• Καναρίνι και μέντα, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, εκδ. Πατάκης

 

Τέχνη:

• Ντορεμιφασολλασι, Σοφία Μαντούβαλου, εκδ. Χαρταετός
• Γραμμές, σχήματα, χρώματα, Μαριόρας και Θανάση Εξαρχόπουλου, εκδ. Αίολος
• Το νησί με τα μαγικά τετραγωνάκια (Πωλ Κλέε), εκδ. Οδυσσέας-Αίολος
• Το ημερολόγιο του Κόκκινου Ήλιου (Χοάν Μιρό), εκδ. Οδυσσέας-Αίολος

 

Ακολουθούν βιβλιοπροτάσεις, με θεματολογία που απασχολεί μεγαλύτερα παιδιά (Γυμνασίου και Λυκείου). Διακρίνουμε τα βιβλία ανάλογα με το θέμα που διαπραγματεύονται, έτσι ώστε να είναι ευκολότερη η επιλογή, είτε είναι δική σας είτε του παιδιού.

 

 

1. Εφηβεία

 

Α. Πέρασμα στην εφηβεία:

• Τ’αυγουστιάτικο Φεγγάρι, Βούλα Μάστορη, εκδ. Α.Σ.Ε. και Πατάκης.
• Τα στάχυα μεστώνουν στον ήλιο, Μαρία Γουμενοπούλου, εκδ. Ηλιοσκόπιο.
• Η Τέτη και οι άλλοι, Ιωάννα Καρατζαφέρη, εκδ. Σύγχρονη Εποχή
• Νινέτ, Ζωρζ Σαρή, εκδ. Πατάκης
• Το δέκατο έκτο καλοκαίρι, Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου, εκδ. Πατάκης
• Ψάχνοντας για το άσπρο φως, Νένα Κοκκινάκη, εκδ. Πατάκης
• Ο ψύλλος, Δημήτρης Σπύρου, εκδ. Πατάκης
• Ξέρει ο καιρός, Ελένη Μαντέλου, εκδ. Πατάκη
• Τ’αστέρια χαμηλώνουν κάποτε, Ελένη Χωρεάνθη, εκδ. Πατάκης

 

Β. Σχέσεις εφήβων – γονέων:

• Τα χέγια, Ζωρζ Σαρή, εκδ. Πατάκης
• Πατέρας και γιος, Παντελής Καλλιότσιος, εκδ. Κέδρος
• Δύσκολα βήματα, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Μόκας-Μορφωτική
• Ναταλία, Νένα Κοκκινάκη, εκδ. Πατάκης
• Η εποχή των υακίνθων, Τούλα Τίγκα, εκδ. Πατάκης.
• Το μενταγιόν της γιαγιάς Ευγενίας, Βίκυ Δέμου. Εκδ. Πατάκης

 

Γ. Σχέσεις με το άλλο φύλο:  

• Άκου φίλε, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Καμπανάς
• Όταν υπάρχει μια Ελένη…, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Άγκυρα
• Τα δάκρυα της Περσεφόνης, Λίτσα Ψαραύτη, εκδ. Πατάκης
• Ένα καλοκαίρι στη σκιά του Βούδα, Λίτσα Ψαραύτη, εκδ. Κέδρος
• Το αίνιγμα της πέτρινης γενειάδας, Λίτσα Ψαραύτη, εκδ. Πατάκης
• Ένα καλοκαίρι γεμάτο κεραυνούς, Ζωή Παπαθεοδώρου – Παπαζήση, εκδ. Gutenberg
• Τα χρώματα της ίριδας, Ζωή Σπυροπούλου, εκδ. Μίνωας
• Κάποτε ο κυνηγός, Ελένη Σαραντίτητ, εκδ. Καστανιώτης
• Μια αγάπη για δύο, Ζωρζ Σαρή και Αργυρώ Κοκορέλη, εκδ. Πατάκης
• Στο Γυμνάσιο, Βούλα Μάστορη, εκδ. Πατάκης

 

Δ. Τα προβλήματα της εφηβείας:

• Το μυστικό του πέμπτου ορόφου, Μαρία Βελετά – Βασιλειάδου, εκδ. Άγκυρα
• Μαργαρίτα, Νένα Κοκκινάκη, εκδ. Πατάκης
• Ένα-Ένα-Τέσσερα, Βούλα Μάστορη, εκδ. Πατάκης
• Γιούσουρι στην τσέπη, Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, εκδ. Πατάκης
• Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ;, Ελένη Δικαίου, εκδ. Πατάκης
• Απαγορεύεται η αγάπη…, Ι.Δ. Ιωαννίδης, εκδ. Καστανιώτης

 

 

2. Το παιδί με ειδικές ανάγκες

• Το βιβλίο ενός τυφλού, Χρήστος Σκανδάλης, εκδ. Πανέζης
• Αργυρώ, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Κέδρος
• Το μυστικό τραγούδι της Μάτας, Ειρήνη Μάρρα, εκδ. Κέδρος
• Γράμμα στο μοναχικό αδελφό μου, Μαρία Αβρααμίδου, εκδ. Πατάκης
• Είναι ο γιος μου, Ιωάννα Τσοκοπούλου, εκδ. Καστανιώτης
• Μέρες της Αλκυόνης, Δημήτρης Μανθόπιουλος, εκδ. Ψυχογιός
• Το ξεχασμένο συρτάρι, Κατερίνα Μουρίκης, εκδ. Άγκυρα

 

 

3. Ευρύτερα κοινωνικά θέματα και προβλήματα

Α. Ναρκωτικά:

• Στο τσιμεντένιο δάσος, Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου,εκδ. Πατάκης
• Το ταξίδι που σκοτώνει, Μάνος Κοντολέων, εκδ. Καστανιώτης
• ΣΟΣ κίνδυνος, Νίτσα Τζώτζογλου, εκδ. Καστανιώτης
• Περιπέτεια στην Αθήνα, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Μόκας – Μορφωτική
• Επιχείριση: Άσπρη Αράχνη, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Α.Σ.Ε.
• Στα δίχτυα της λευκής αράχνης, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Μίνωας
• Η εξομολόγηση, Αντώνης Δελώνης, εκδ. Άγκυρα
• Το παράξενο δώρο, Ι.Δ. Ιωαννίδης, εκδ. Καστανιώτης
• Ύποπτα δέματα στο Αιγαίο, Καλλιόπη Σφαέλλου, εκδ. Σπαθής
• Το μυστικό του κοχυλιού, Γιολάντα Πατεράκη, εκδ. Ψυχογιός
• Κλειστά Φάκελα, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Κέδρος
• Μελτέμια και απανεμιές, Νίτσα Τζώρτζογλου, εκδ. Καστανιώτης
• Το ασημένιο μενταγιόν, Κίρα Σίνου, εκδ. Κέδρος

 

Β. ΑΙDS:

• Το αυγό της έχιδνας, Λίτσα Ψαραύτη, εκδ. Πατάκης
• Γεύση Πικραμύγδαλου, Μάνος Κοντολέων, εκδ. Πατάκης

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Επικοινωνία στους χιμπατζήδες

Γ λ ώ σ σ α    κ α ι    Ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α   σ τ ο υ ς    Χ ι μ π α τ ζ ή δ ε ς

 

Αρκετοί γλωσσολόγοι ερευνητές, τις τελευταίες ιδιαίτερα δεκαετίες, ερευνούν εάν όντως η γλώσσα, η δυνατότητα δηλαδή λεκτικής επικοινωνίας, είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπου. Το ενδιαφέρον έχει στραφεί ιδιαίτερα στην επικοινωνία των χιμπατζήδων και στην ικανότητά τους να μάθουν την γλώσσα των ανθρώπων!

 

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το ζεύγος Hayes ‘υιοθέτησε’ για πρώτη φορά στην ιστορία, ένα νεογέννητο χιμπατζή, τη Βίκη, σε μια προσπάθεια να ερευνήσουν εάν ο χιμπατζής θα μάθαινε μεγαλώνοντας να μιλά, όπως ένα ανθρώπινο βρέφος. Η προσπάθειά τους όμως δεν στέφθηκε με επιτυχία. Μετά από έξι χρόνια ‘ανθρώπινης ανατροφής’ ο χιμπατζής μπορούσε να προφέρει 4 μόνο αγγλικές λέξεις (‘μαμά’, ‘μπαμπάς’, ‘πάνω’ και ‘κούπα’), και μάλιστα όχι απόλυτα καθαρά.

 

Από το 1960 έως σήμερα, ακολούθησαν και άλλες, παρόμοιες προσεγγίσεις στην έρευνα της γλωσσικής ικανότητας των ανθρωποειδών. Η αποτυχία του πειράματος των Hayes οδήγησε σε αμφιβολίες για το εάν η ομιλούμενη γλώσσα είναι αυτή που πραγματικά ταιριάζει να ‘διδαχθεί’ στους χιμπατζήδες. Επιστημονική παρατήρηση της φυσικής επικοινωνίας των χιμπατζήδων έδειξε ότι το είδος αυτό των ανθρωποειδών χρησιμοποιούν περισσότερα νοήματα παρά ήχους στη μεταξύ τους επικοινωνία. Επιπλέον, από έρευνα που ακολούθησε φάνηκε ότι, πράγματι, οι χιμπατζήδες αδυνατούν να παράγουν όλους τους ήχους της ανθρώπινης ομιλίας, λόγω ανατομίας του φωνητικού καναλιού. Έτσι, οι προσπάθειες πλέον προσανατολίστηκαν σε οπτικές, νοηματικές γλώσσες τις οποίες και προσπάθησαν να ‘διδάξουν’ στους χιμπατζήδες.

 

Η πρώτη επιτυχής προσπάθεια για διδασκαλία της νοηματικής γλώσσας σε χιμπατζή έγινε από τους Gardners, στα πλαίσια ενός προγράμματος του πανεπιστημίου Nevada. Αυτοί κατόρθωσαν να διδάξουν σε έναν χιμπατζή γένους θηλυκού, την Washoe, την Αμερικανική νοηματική γλώσσα, (δηλαδή την γλώσσα που χρησιμοποιούν οι κωφοί Αμερικανοί πολίτες). Μολονότι η Washoe ήταν ήδη 10 μηνών όταν οι θετοί γονείς της ξεκίνησαν να δουλεύουν μαζί της, έμαθε την πρώτη της λέξη έως τους 15 μήνες, στα 2 της χρόνια ‘είπε’ την πρώτη πρόταση και μέχρι την ηλικία των πέντε χρόνων είχε ήδη μάθει γύρω στα 130 νοήματα – λέξεις! Η επιτυχία είναι εμφανής, εάν συγκρίνουμε τα αποτελέσματα αυτά με τις πέντε μόλις λέξεις της Βίκης σε αντίστοιχη ηλικία.

 

Την επιτυχημένη αυτή πρώτη προσπάθεια των Gardners διαδέχτηκαν πολλές άλλες ανάλογες προσπάθειες ‘διδασκαλίας’ της νοηματικής γλώσσας σε χιμπατζήδες. Εκτός από την νοηματική, κάποιοι ερευνητές χρησιμοποίησαν πλαστικά σχήματα σαν επικοινωνιακό μέσο και άλλοι ειδικά προγράμματα υπολογιστών, σε απλή βέβαια μορφή!

 

Τα αποτελέσματα ήταν λίγο – πολύ παρόμοια. Όλες οι προσπάθειες έδειξαν ότι οι χιμπατζήδες έχουν το γνωστικό δυναμικό για να κατακτήσουν τα στοιχειώδη –τουλάχιστον -της ανθρώπινης γλώσσας.

 

Αρκετοί ερευνητές μάλιστα έφτασαν να υποστηρίζουν ότι, πράγματι, οι χιμπατζήδες κατέχουν γλωσσική ικανότητα αντίστοιχη με αυτή των ανθρώπων. Εκτιμήθηκε μάλιστα, ότι η γλωσσική ικανότητα των χιμπατζήδων είναι αντίστοιχη με αυτή ενός τρίχρονου παιδιού! Άλλοι όμως ερευνητές, λίγο ίσως ενθουσιώδεις, θεώρησαν ότι τα αποτελέσματα των ερευνών δεν αποδεικνύουν την ικανότητα των χιμπατζήδων να χειριστούν τον ανθρώπινο λόγο. Κατ’ αυτούς, τα ερευνητικά πορίσματα δείχνουν απλά και μόνο μια ικανότητα μίμησης στους χιμπατζήδες, την οποία και μπορεί ο άνθρωπος να καλλιεργήσει μέσω διδασκαλίας. Η επεξεργασία επομένως της γλώσσας από τους χιμπατζήδες δεν φαίνεται να είναι παρόμοια με την επεξεργασία της γλώσσας από τον άνθρωπο. Κι αυτό γιατί η γλώσσα φαίνεται να είναι για τα ανθρωποειδή ένα μονοσήμαντο καθαρά συμβολικό σύστημα: κάθε έννοια που έχουν στη σκέψη τους (και έχουν πράγματι εκατοντάδες έννοιες, όπως αποδεικνύεται από τις έρευνες) αντιστοιχεί σε ένα μόνο σύμβολο το οποίο έχουν συσχετίσει με την έννοια αυτή. Αυτό βέβαια δεν τους εμποδίζει να μάθουν και κάποιους ‘συντακτικούς’ κανόνες για να συνθέτουν τις έννοιες αυτές σε πρόταση. Στον άνθρωπο όμως, ο λόγος διαθέτει επιπλέον χαρακτηριστικά όπως: ποικιλία στην έκφραση μιας έννοιας, γλωσσική συνθετότητα και ευρηματικότητα. Τα χαρακτηριστικά αυτά οι Χιμπατζήδες δεν τα επιδεικνύουν, σε όποια γλώσσα κι αν μυηθούν, όσος χρόνος διδασκαλίας κι αν έχει προηγηθεί!

 

Όποια κι αν είναι η ερμηνεία των ερευνητών, γεγονός είναι ότι η δημοσίευση τέτοιων ερευνών επαναφέρει σημαντικά ερωτήματα όσον αφορά την προέλευση του ανθρώπινου είδους. Εάν δεχτούμε ότι πράγματι οι γλωσσικές ικανότητες των χιμπατζήδων αντιστοιχούν με αυτές ενός τρίχρονου παιδιού, τότε ίσως είμαστε περισσότερο επιρρεπής να δεχτούμε τα ανθρωποειδή σαν ένα μακρινό μας πρόγονο, ο οποίος όμως συνεχίζει να εξελίσσεται με πιο αργούς ρυθμούς απ’ ότι ο άνθρωπος. Εάν όμως, ως άνθρωποι, διεκδικήσουμε αποκλειστικότητα και υπεροχή στο θέμα της γλωσσικής ικανότητας, τότε αυτόματα δημιουργείται ένα ισχυρό επιχείρημα – μαρτυρία ότι ο χιμπατζής και ο άνθρωπος είναι δύο ξεχωριστά είδη με ξεχωριστή ιστορία, διαφορετική δηλαδή εντελώς φυλογενετική εξέλιξη στην πορεία των χρόνων.

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Ο μαγικός κόσμος των παραμυθιών

Σ’ ένα τόπο μακρινό, μέσα στο χιόνι και τους πάγους, ζει ένας αγαθός γέρος με μακριά λευκή γενειάδα. Ξαπλωμένος αναπαυτικά πάνω σε μια μαλακή πολυθρόνα, κοιμάται. Κοιμάται; μα πρέπει να ξυπνήσει! Είναι Χριστούγεννα και έχει τόσα πράγματα να κάνει! Αλλά ποιος είναι αυτός ο γέρος που κοιμάται; Είναι ο Άι Βασίλης. Ναι, αυτός είναι!

 

Μαγεία, όνειρο, παραμύθι. Αντικατοπτρισμοί της ανθρώπινης ψυχής στη λίμνη της συνείδησης. Ξύπνια όνειρα, εκφράσεις της συλλογικής επιθυμίας, τα παραμύθια ξεπήδησαν μέσα από τη φαντασία, το όνειρο, το φόβο και τις εμπειρίες πολλών γενεών και πολλών φυλών της ανθρωπότητας. Φτάνουν μέχρι τη μακρινή εποχή των πρωτόγονων λαών, αλλά κλείνουν μέσα τους την ιδιότητα του σύγχρονου, γιατί είναι προϊόντα της δημιουργικής και ανήσυχης λειτουργίας του ανθρώπινου νου.

 

Τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι στολισμένα, οι δρόμοι φωτισμένοι, οι βιτρίνες γεμάτες δώρα, αλλά εκείνος δεν είναι ακόμη έτοιμος. Ίσως τα χρόνια έχουν αρχίσει να τον βαραίνουν, είναι άλλωστε πάνω από οχτακοσίων χρόνων. Ευτυχώς, δέκα μικροί νάνοι, φίλοι του, θα τον ξυπνήσουν έγκαιρα και θα τον βοηθήσουν στις προετοιμασίες της τελευταίας στιγμής. Αν δεν ήταν εκείνοι, ο γερο-τεμπέλαρος ποιος ξέρει πότε θα ξυπνούσε …

 

Η φαντασία του παιδιού βρίσκει ανταπόκριση και τρέφεται με τον φανταστικό κόσμο των παραμυθιών. Από την άλλη, ο φανταστικός κόσμος δημιουργήθηκε ακριβώς επειδή αντιστοιχεί στην παιδική ψυχή.

 

Αλλά η ώρα περνάει, τα παιδιά περιμένουν και υπάρχουν όλα εκείνα τα παιχνίδια που πρέπει να φορτώσει στο έλκυθρο. Και το έλκυθρο; Πάει ένας χρόνος τώρα που ο Άι Βασίλης δεν το έχει χρησιμοποιήσει. Θα πρέπει να το βγάλει, να το καθαρίσει, να το γυαλίσει και να ταΐσει καλά τους ταράνδους, που έχουν μπροστά τους ένα μακρύ ταξίδι…

 

Το παραμύθι έχει συχνά και θεραπευτικό χαρακτήρα. Δεν είναι τόσο φυγή από την πραγματικότητα όσο δημιουργία ενός χωριστού κόσμου, όπου βρίσκουν ικανοποίηση οι ψυχικές ανάγκες του παιδιού. Το παραμύθι δίνει λύση, για παράδειγμα, στα προβλήματα προσωπικών σχέσεων που έχει το παιδί με τους ενήλικες, που τους βλέπει σαν γίγαντες και τους τρέμει όταν ίσως το κακομεταχειρίζονται ή του επιβάλλουν, με τη δύναμη, το φόβο και τη βία, τη δική τους θέληση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι πολλοί αγαπημένοι ήρωες των παιδιών είναι μικρόσωμοι και γεννήθηκαν τελευταίοι (π.χ. ο Δεκατρείς, ο Κοντορεβιθούλης, ο Δαχτυλάκης κ.α.).

 

Οι νάνοι τον βοηθάνε να ετοιμαστεί, βγάζουν έξω την κόκκινη στολή του, τη σκούφια του τη στολισμένη με γούνα, τις μπότες του. Όλα αυτά βρίσκονται εδώ κι ένα χρόνο στα συρτάρια και χρειάζονται μερικές επιδιορθώσεις: κουμπιά έχουν φύγει, ραφές έχουν ξηλωθεί και οι μπότες χρειάζονται γυάλισμα …

 

Όσο κι αν το παραμύθι κινείται στη σφαίρα της φαντασίας, διαπιστώνει κανείς ότι συχνά θίγονται και σημαντικά θέματα της πραγματικής ζωής. Για παράδειγμα στο γνωστό σε όλους μας παραμύθι του Andersen ‘Το άσχημο παπί’ θίγεται το θέμα της ιδιαιτερότητας. Ένα παιδί που γεννιέται διαφορετικό από τα αδέρφια του και γι’ αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από το περιβάλλον του, που του αρνείται το δικαίωμα της διαφοράς. Ο ήρωας (το άσχημο παπί) αρνείται πεισματικά να αλλοτριωθεί. Είναι σαν να λέει ‘Δεν με καταλαβαίνετε, δε θέλετε να αναγνωρίσετε την ιδιαιτερότητά μου’. Η μεταμόρφωση του ήρωα από άσχημη πάπια (που δεν ήταν ποτέ, αλλά έτσι το θεωρούσε το περιβάλλον) σε κύκνο (που αυτό που πραγματικά ήταν) θα μπορούσε να συμβεί σε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες που το περιβάλλον του έως τώρα το απέρριπτε ή το έκρυβε. Το μήνυμα που περνά στο μικρό αναγνώστη είναι ότι καθένας μπορεί να αξιοποιηθεί στο κατάλληλο περιβάλλον αντλώντας από τις δικές του εσωτερικές δυνατότητες.

 

Τώρα δεν μένει παρά να φορτώσει τα δώρα στο έλκυθρο και να ξεκινήσει για να γυρίσει όλο τον κόσμο. Πριν φύγει, πρέπει να πάρει μαζί του τα γράμματα που του έχουν στείλει παιδιά από όλο τον κόσμο και να ετοιμάσει ένα κατάλογο με τις διευθύνσεις…

 

Υπάρχουν όμως και εκείνοι που (καλοπροαίρετα ίσως) καταδικάζουν τα παραμύθια, ισχυριζόμενοι ότι πρόκειται για αρρωστημένες επινοήσεις, αναχρονιστικά και παρωχημένα, μη ρεαλιστικά κατασκευάσματα που δρουν βλαβερά πάνω στη συναισθηματική συγκρότηση του παιδιού. Τι απάντηση απάντηση θα δώσουμε σε όλους αυτούς που βιάζονται να απομυθοποιήσουν τον Άι Βασίλη στα μάτια των παιδιών; Τι απάντηση θα δώσουμε σε αυτούς που προτιμούν να κατακρημνίσουν τον φανταστικό κόσμο του παραμυθιού αντικαθιστώντας τον με ρεαλιστικές γνώσεις και ορθολογιστικές εξηγήσεις;

 

Όλα είναι έτοιμα ξεκινάει! Το έλκυθρο με τους ταράνδους τον περιμένει! Είναι κιόλας φορτωμένο με όλα τα δώρα και τα καμπανάκια του αρχίζουν να χτυπούν. Ναι, ο Άι Βασίλης φεύγει, κουβαλώντας μαζί του ένα φορτίο γεμάτο χαρά και όνειρα για όλο τον κόσμο. Ποιος ξέρει ποιο τυχερό παιδί θα κατορθώσει να τον δει καθώς, πατώντας στα νύχια των ποδιών θ’ αφήνει τα δώρα κάτω από το δέντρο, το σιωπηλό συνένοχό του. Ποιος ξέρει αν κάποιο παιδί –ίσως και μεγάλος- θα κατορθώσει να του σφίξει το χέρι!

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Γλώσσα και…γεωγραφία

Κάθε ελληνόφωνος ομιλητής που έρχεται σε επαφή με γλώσσες του βορρά, εντυπωσιάζεται από το πλήθος των λέξεων που ο λαοί αυτοί διαθέτουν για να μιλήσουν για το χιόνι. Παρά το μεγαλείον της ελληνικής σημασιολογίας, διαπιστώνουμε ότι η γλώσσα μας στερείται λέξεων που ανήκουν σε συγκεκριμένα σημασιολογικά πεδία. Μετρήστε για παράδειγμα τις λέξεις που διαθέτουμε για να μιλήσουμε για τους ανέμους ή τη θάλασσα και θα εντυπωσιαστείτε από τον πλούτο τους. Αντίθετα, αναζητήστε λέξεις για να μιλήσετε για το χιόνι.

 

Όλα τα γλωσσικά συστήματα οργανώνονται και εξελίσσονται στις ίδιες βασικές αρχές, δύο εκ των οποίων είναι η αρχή της οικονομίας και η αρχή της λειτουργικότητας. Ένα γλωσσικό σύστημα πρέπει να είναι οικονομικό και άρα εύχρηστο (σκεφτείτε την οικονομία του να σχηματίζεις όλες τις λέξεις της γλώσσας σου από 24 μόνο γράμματα!). Πρέπει επίσης να είναι λειτουργικό, να εξυπηρετεί δηλαδή επαρκώς τις ανάγκες των χρηστών του. Λέξεις που παύουν να είναι λειτουργικές, χάνονται στην πορεία των χρόνων, ενώ παράλληλα γεννιούνται νέες για να καλύψουν νέες ανάγκες που προκύπτουν. Επιπλέον, σημασίες εύχρηστες για μια κοινωνική ή εθνική ομάδα δεν αφορούν καθόλου ή χρησιμοποιούνται ελάχιστα από μια άλλη ομάδα με διαφορετικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες.

 

Εκεί ακριβώς έγκειται η διαφορετικότητα της δικής μας γλώσσας σε σχέση με τη γλώσσα των Δανών, για παράδειγμα, όσον αφορά το σημασιολογικό εύρος των εκφράσεων που χρησιμοποιούμε για το χιόνι.

 

Και για του λόγου το αληθές, απολαύστε τα παρακάτω αποσπάσματα από το βραβευμένο με το βραβείο SilverDagger (1994) βιβλίο του Δανού συγγραφέα PeterHoeg, FrokenSmillasFornemmelseforsne (Munksgaard/Rosinante, Kobenhaun 1992) και αναλογιστείτε:

εμείς πώς θα το λέγαμε;.

 

“(…) Κάποια μέρα του Οκτωβρίου η θερμοκρασία έπεσε 30 βαθμούς μέσα σε 4 ώρες και η θάλασσα έγινε ασάλευτη σαν καθρέφτης. Σύννεφα και θάλασσα ενώνονται τώρα σε μια κουρτίνα από βαρύ γκρίζο μετάξι. Το νερό γίνεται πηχτό και μια ιδέα κοκκινωπό, σαν λικέρ από βατόμουρα. Μια γαλάζια ομίχλη παγερού καπνού αποσπάται από την επιφάνεια της θάλασσας και γλιστράει πάνω από τον υδάτινο καθρέφτη.

 

Έπειτα το νερό πήζει. Και η παγωνιά ανασύρει από τη σκοτεινή θάλασσα ένα ροδώνα, ένα άσπρο χαλί από ανθούς πάγου, που σχηματίστηκαν από αλάτι και παγωμένες νεροσταγόνες. Τέτοια λουλούδια μπορεί να ζήσουν 4 ώρες, μπορεί και 2 μέρες.

 

Σ΄ αυτή τη φάση, η δομή των παγοκρυστάλλων βασίζεται στον αριθμό 6. Γύρω από ένα εξάγωνο, σαν κελί κερήθρας από στερεοποιημένο νερό, 6 βραχίονες απλώνονται προς 6 καινούρια κελιά, που με τη σειρά τους -αν τα φωτογραφήσεις με έγχρωμο φίλτρο και τα δεις σε ισχυρή μεγέθυνση- αναλύονται σε καινούρια εξάγωνα.

 

Έπειτα, σχηματίζονται διαδοχικά “παγοτρίμματα”, “παγοπουρές”, “παγοτηγανίτες”, που ενώνονται σε ογκόπαγους. (…) Πέρα μακριά, είναι το χίκου, ο μόνιμος πάγος, η ήπειρος της παγωμένης θάλασσας (…) Στο φιορδ που δημιουργήθηκε από το σύστημα των τοπικών ρευμάτων επιπλέουν παντού χίκουακ και πούκταακ, παγόπλακες. Οι πιο επικίνδυνες είναι οι μπλε και οι μαύρες, που σχηματίστηκαν αποκλειστικά από το λιώσιμο άλλων πάγων. Κάθονται στη θάλασσα βαριά και βαθιά, κι εξαιτίας της διαφάνειάς τους έχουν πάρει το χρώμα του νερού γύρω τους. Πιο ευδιάκριτοι είναι ο άσπρος πάγος των παγετώνων και ο γκριζωπός θαλάσσιος πάγος που χρωματίζεται από σωματίδια του αέρα.

 

Η επιφάνεια των ογκόπαγων είναι ένα ρημαγμένο τοπίο από ίβουνικ, πάγους που το ρεύμα και οι συγκρούσεις ανάμεσα στις πλάκες σπρώχνουν προς τα πάνω, από μάνιιλακ, εξογκώματα πάγου, από απούχινικ, χιόνι που ο άνεμος συμπίεσε σε στέρεα οχυρά.

 

Ο ίδιος άνεμος που έσπειρε στον πάγο αγκιούππινικ, τις ρυτίδες χιονιού που ακολουθείς με το έλκηθρο, όταν απλώνεται πάνω στον πάγο η ομίχλη.

 

(…) ψάχνει για κίλλακ, ανοίγματα στον πάγο (…)

 

(…) Από μια άποψη, ο πάγος είναι ένα ανοιχτό βιβλίο. Κουβαλάει την ιστορία του γραμμένη στην επιφάνειά του. Οι πτυχώσεις, οι γρόμποι, τα τετράγωνα δόντια σχηματίζονται όταν ο πάγος λιώνει και ξαναπαγώνει. Ο μωσαϊκός πάγος είναι ένα μίγμα από διάφορες παγετώδεις περιόδους, οι μαύροι όγκοι του σίκουσσακ είναι αρχαίος πάγος που σχηματίστηκε σε προστατευμένα φιορδ, αποσπάστηκε με τον καιρό και παρασύρθηκε στη θάλασσα. Από τα σύννεφα, κάτω από τα οποία έσκυψε ο ήλιος, κατεβαίνει τώρα, με τις τελευταίες ηλιαχτίδες, ένα αραχνοΰφαντο πέπλο από κάνικ, χιόνι που αργοπέφτει”.              

 

Αλήθεια, εμείς πώς θα το λέγαμε;

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Οικογενειακός αλφαβητισμός

Πίστευαν παλιότερα, ότι η είσοδος των παιδιών στο δημοτικό σχολείο συνέπιπτε χρονικά με την φάση ωρίμανσης και ετοιμότητάς τους για μύηση στο γραπτό λόγο. Σήμερα ωστόσο, η άποψη αυτή έχει καταρριφθεί στο χώρο της παιδαγωγικής: Τα παιδιά, ζώντας σ΄ ένα οικογενειακό –και ευρύτερα κοινωνικό- περιβάλλον όπου κυριαρχεί ο έντυπος λόγος και συμβιώνοντας με ενήλικες οι οποίοι τον χρησιμοποιούν λειτουργικά, εξοικειώνεται και ξεκινά να ανακαλύπτει το γραπτό λόγο και να επινοεί τρόπους να τον κατακτήσει, πολύ πριν την είσοδό του στο σχολείο. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων της ανάγνωσης και γραφής λοιπόν, είναι διαδικασίες εξελικτικές, συνεχείς και αδιάσπαστες, οι οποίες πηγάζουν από το ίδιο το παιδί, από τα πρώτα ήδη χρόνια της ζωής του, και “αναδύονται” ανεμπόδιστα, εφόσον οι συνθήκες είναι κατάλληλες, εφόσον δηλαδή οι ενήλικες εστιάσουν και υποστηρίξουν την προσπάθεια μύησης του παιδιού στο σύμπαν του γραπτού λόγου.

 

Μελέτες δείχνουν ότι σε όλες σχεδόν τις οικογένειες, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη φυλή, την κοινωνική τάξη, το μορφωτικό επίπεδο ή την οικονομική κατάσταση των γονέων, παρατηρούνται δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάγνωση και τη γραφή. Στη διεθνή βιβλιογραφία, χρησιμοποιείται ο όρος Οικογενειακός Αλφαβητισμός (family literacy) για να υποδηλώσει τέτοιου τύπου καθημερινές δραστηριότητες, όπως: η ανάγνωση βιβλίων, περιοδικών, υπότιτλων σε ξένες τηλεοπτικές σειρές, η γραφή σημειωμάτων με τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους τα μέλη της οικογένειας, η σύνταξη καταλόγων για τα ψώνια, η τήρηση προσωπικού ημερολογίου, η αλληλογραφία, οι ευχετήριες κάρτες, και ό,τι άλλο απαιτεί χρήση του γραπτού λόγου, προκειμένου τα μέλη της οικογένειας να επιτελέσουν τις προσωπικές ή κοινωνικές τους ενασχολήσεις. Οι δραστηριότητες αυτές, πέραν της άμεσης λειτουργικής τους σκοπιμότητας για τους ενήλικες, προσφέρουν στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας -τα μέλη δηλαδή της οικογένειας που δεν είναι ακόμη αναγνώστες και γράφοντες- πλήθος εμπειριών και πληροφοριών που σχετίζονται με το γραπτό λόγο και που φαίνεται τελικά να συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάδυση των δεξιοτήτων της ανάγνωσης και γραφής. Αντίθετα, η απουσία τέτοιων ενασχολήσεων / συνηθειών στο σπίτι, μπορεί να θεωρηθεί προάγγελος μελλοντικών δυσκολιών στην ανάγνωση και τη γραφή.

 

Οικογενειακός Αλφαβητισμός δεν σημαίνει, βέβαια, διδασκαλία της ανάγνωσης και γραφής στα παιδιά της νηπιακής ηλικίας. Η συστηματική εκμάθηση του γραπτού λόγου είναι έργο των παιδαγωγών δημοτικής εκπαίδευσης και όχι των γονέων – ή νηπιαγωγών. Οικογενειακός αλφαβητισμός σημαίνει όμως θετική στάση απέναντι σε ό,τι έχει σχέση με τον γραμματισμό των παιδιών. Σημαίνει προτροπή για ενεργό συμμετοχή σε καθημερινές απλές ενασχολήσεις ανάγνωσης και γραφής που αφορούν και εμπλέκουν τα εγγράμματα μέλη της οικογένειας. Σημαίνει παροχή ευκαιριών, διαμόρφωση συνθηκών τέτοιων που να γεννούν την ανάγκη για ανάγνωση και γραφή και να βοηθούν τα παιδιά να αισθανθούν τη λειτουργικότητα του γραπτού λόγου.

 

Σύμφωνα με την J. Weinberger (Literacygoestoschool, London: PaulChapmanPublishing, Ltd., 1996) τα παιδιά που είναι ικανά να χειρίζονται το γραπτό λόγο ήδη από την προσχολική τους ηλικία έχουν γονείς που:

 

• Ήδη από τη βρεφική ηλικία διαβάζουν στα παιδιά τους βιβλία και τους παρέχουν ευκαιρίες για επαφή με τον έντυπο λόγο.

 

• Βοηθούν και ενθαρρύνουν τα παιδιά τους σε κάθε απόπειρα αλφαβητισμού και εξοικείωσης με το γραπτό λόγο.

 

• Πιστεύουν στην αξία της εκπαίδευσης και παρακολουθούν από κοντά την εκπαίδευση των δικών τους παιδιών.

 

• Επισκέπτονται μαζί με τα παιδιά βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία και τα προτρέπουν να επιλέξουν μόνα τους τα δικά τους βιβλία.

 

• Συμμετέχουν σε κάθε σχετική με το γραμματισμό ενασχόληση των παιδιών και ανταποκρίνονται στα αιτήματά τους, διαβάζοντάς τους βιβλία, παίζοντας μαζί τους γλωσσικά παιχνίδια, συνθέτοντας ομοιοκατάληκτα τραγουδάκια, αλλά και προτρέποντάς τους να παρατηρούν ή να ανακαλύπτουν τον περιβάλλοντα έντυπο λόγο.

 

• Λειτουργούν οι ίδιοι ως πρότυπο και αντλούν ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση από τη συντροφιά και τη δημιουργική ενασχόληση με τα παιδιά τους.

 

Παιδιά τέτοιων γονέων, χάρη στην ευεργετική επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος, αναπτύσσουν δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής ήδη στην προσχολική ηλικία, παρουσιάζουν επομένως υψηλότερες επιδόσεις σε ανάγνωση και γραφή κατά τα πρώτα σχολικά έτη και εξασφαλίζουν ένα ισχυρότερο κίνητρο για μάθηση και σχολική επιτυχία.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Γλωσσική παιδεία

Γλωσσική Παιδεία θα πει μαθαίνω να ακούω, να μιλώ, να διαβάζω και να γράφω στο βαθμό που απαιτείται για να κριθώ επαρκής ακροατής, ομιλητής, αναγνώστης και γράφων σε μια συγκεκριμένη κοινωνία, κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Τα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας του τέλους του αιώνα διαφοροποιούνται, όπως προφανώς αντιλαμβάνεστε, από τα δεδομένα της ίδιας κοινωνίας στην εποχή του μεσοπολέμου ή από τα δεδομένα της γαλλικής κοινωνίας των αρχών του αιώνα. Η γλωσσική παιδεία σήμερα αποτελεί το χρυσό κλειδί που θα ανοίξει στη σειρά όλες τις πόρτες της μάθησης και της γνώσης. Είναι το βασικό προαπαιτούμενο που θα επιτρέψει ή θα αποκλείσει την ένταξη του ατόμου στις ομάδες όπου στοχεύει να ανήκει. Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία, στα πρότυπα των δυτικών κοινωνιών παρέχει αλλά και απαιτεί τη γλωσσική παιδεία των μελών της. Και όχι μόνον απαιτεί, αλλά θεσπίζει και ποινές για όσους δεν σεβαστούν αυτή της την απαίτηση, οι οποίες κυμαίνονται από μια ελαφρά κοινωνική περιθωριοποίηση έως τις πολύ περιορισμένες ευκαιρίες για μόρφωση και επαγγελματική αποκατάσταση. Ο γλωσσικά απαίδευτος θα στερηθεί πολύτιμη γνώση και εμπειρία, θα παραμείνει στο περιθώριο των εξελίξεων, θα δυσκολευτεί στις επαγγελματικές και προσωπικές του σχέσεις, θα είναι μονίμως ο άνθρωπος που ακολουθεί.

 

Έως την ηλικία των πέντε με έξι περίπου ετών, λίγο πριν τη σχολική του ένταξη, το παιδί έχει ήδη κατακτήσει τη μητρική του γλώσσα, έχει αποκτήσει τις δομές εκείνες που θα του επιτρέψουν να γίνει ένας επαρκής ομιλητής και ακροατής. Στο εξής περνά πλέον στο στάδιο εκλέπτυνσης της γλώσσας του, στάδιο που αφετηριακά συμπίπτει με την έναρξη του σχολείου, διαρκεί όμως εφ’ όρου ζωής. Στη φάση αυτή το παιδί-ομιλητής-ακροατής καλείται να ολοκληρώσει τη γλωσσική του παιδεία, εξελισσόμενο σε αναγνώστη και γράφοντα. Αυτή είναι μία πολύ σκληρή περίοδος για τα περισσότερα παιδιά. Λίγο πιο εύκολα κάνει σήμερα τα πράγματα η προσχολική αγωγή που πολλά παιδιά έχουν, ωστόσο η έναρξη του σχολείου σημαίνει την αρχή πολλών δεινών για το μέχρι τότε ξένοιαστο πεντάχρονο ή εξάχρονο.

 

Στο σχολείο το παιδί διδάσκεται για πρώτη φορά συστηματικά το γραπτό λόγο. Μεγάλη στιγμή. Μαθαίνοντας να διαβάζει και να γράφει το παιδί μαθαίνει να μαθαίνει. Βελτιώνει την οπτική και ακουστική του αντίληψη, καλλιεργεί τη μνήμη του, χειρίζεται λειτουργικά την προσοχή του, δουλεύει τη γλώσσα του ως δομή, την βελτιώνει ως μορφή και την πλουτίζει ως περιεχόμενο. Εξελίσσει εν ολίγοις και κατοχυρώνει τις δυνατότητες του ως ικανότητες. Και το κυριότερο, αποκτά πρόσβαση σ’ ένα καινούριο, εκπληκτικά ευρύ κόσμο, τον κόσμο της γνώσης, εφόσον το κανάλι μάθησης περνά μοιραία μέσα από την ανάγνωση και τη γραφή.

 

Η γλωσσική παιδεία δεν περιορίζεται λοιπόν στα στενά πλαίσια μιας ακαδημαϊκής υποχρέωσης ούτε ισοδυναμεί με την επίδοση και τη βαθμολογία στο μάθημα της γλώσσας. Οι επαναλήψεις και η προετοιμασία του επόμενου μαθήματος θα βελτιώσουν ενδεχομένως την επίδοση του παιδιού σας, δεν θα εξασφαλίσουν ωστόσο τη γλωσσική και ευρύτερα μαθησιακή του κατάρτιση. Περιορίστε τη χρήση των σχολικών βιβλίων σε σχολικά εργαλεία και επινοήστε άλλους τρόπους να εκπαιδεύσετε γλωσσικά τα παιδιά σας. Φυσικά και θα χρειαστεί να βοηθήσετε τα παιδιά σας και για το σχολείο, αυτό όμως θα γίνει σε συγκεκριμένες ώρες, τις ώρες μελέτης. Όταν τελειώσει ο χρόνος που έχετε εκ των προτέρων ορίσει για τη σχολική μελέτη, βάλτε τα βιβλία στην άκρη, ξεχάστε τους κανόνες και επιδοθείτε σε άλλες, περισσότερο ευχάριστες για το παιδί αλλά και για σας, φαντάζομαι, δραστηριότητες.

 

Το παιδί που μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει δεν εκπαιδεύεται για να γίνει καλός μαθητής. Εκπαιδεύεται για να γίνει άνθρωπος προσωπικά ολοκληρωμένος, επικοινωνιακά επαρκής, κοινωνικά συμβατός, με δυο λόγια, άνθρωπος ευτυχισμένος. Και αυτό πρέπει να το αντιληφθούμε πρώτοι εμείς, ως γονείς και δάσκαλοι παιδιών και στη συνέχεια να το περάσουμε στα παιδιά μας. Πρέπει να δώσουμε στα παιδιά, από τη γέννησή τους ακόμα, κίνητρα να αγαπήσουν τη γλώσσα. Γιατί μόνο αγαπώντας τη γλώσσα θα μπορέσουν να αγαπήσουν αργότερα και τη μάθηση.

 

Κάθε δραστηριότητα στο σπίτι ή αλλού μπορεί εύκολα να αποκτήσει χαρακτήρα μαθησιακό, άτυπα όμως, δίχως ύφος δασκαλίστικο, που τόσο απωθεί και απομακρύνει τα παιδιά. Ευθύνη των δασκάλων είναι να μάθουν στο παιδί σας τη γλώσσα. Οι δάσκαλοι το κάνουν αυτό, και το κάνουν καλά. Έχετε κι εσείς όμως μία ευθύνη ως γονείς: δική σας ευθύνη είναι να κάνετε το παιδί να αγαπήσει τη γλώσσα.

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ