Tο καλοκαίρι είναι εποχή για ξεκούραση, ηρεμία, χαλάρωση, βόλτες, μπάνια και ώρες ξέγνοιαστο παιχνίδι με τους μικρούς και τις μικρές της οικογένειας. Ενθαρρύνοντας λοιπόν αυτή την παιγνιώδη διάθεση των παιδιών –αλλά και τη δική μας- μπορούμε να παίξουμε μαζί τους δημιουργικά, παιχνίδια που διασκεδάζουν, μυώντας ταυτόχρονα στον κόσμο των εννοιών και της γνώσης.

Εφόσον αναμένεται πολλές ώρες του καλοκαιριού να τις περάσετε στη θάλασσα, γεμίστε τες με ξέγνοιαστες δραστηριότητες που σίγουρα θα έλξουν το ενδιαφέρον του παιδιού σας. Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες από αυτές, αν και σίγουρα η παιχνιδιάρικη διάθεση και φαντασία σας είναι σε θέση να γεννήσουν πολλές περισσότερες.

• Συζητήστε με το παιδί τι επιπλέει στο νερό και τι όχι, και δώστε τη λογική ερμηνεία γι’αυτό: η μπάλα είναι ελαφριά και επιπλέει, ενώ η πέτρα είναι βαριά και  βουλιάζει. Θα εξοικειωθεί έτσι και με τις αντίθετες έννοιες βαρύ-ελαφρύ. (Μην ξεχάσετε να αναφέρετε βέβαια, ότι αυτό δεν ισχύει για τα πλεούμενα, γιατί η κατασκευή τους είναι τέτοια που δεν τους επιτρέπει να βουλιάζουν). Εξίσου καλό παράδειγμα για τις ίδιες έννοιες είναι το κουβαδάκι με την άμμο ή το θαλασσινό νερό, με το οποίο μπορείτε επίσης να εισάγετε τις έννοιες γεμάτο-μισό-άδειο.

• Ονομάστε τα πλεούμενα (βάρκα, καράβι, πλοίο, κότερο, δελφίνι), δείχνοντάς τα, ζωγραφίζοντας το σχήμα τους και εξηγώντας το μέγεθος/χωρητικότητα και τη λειτουργικότητα του καθενός.

• Ψάξτε, βρείτε και κόψτε από εικόνες βιβλίων-παραμυθιών και περιοδικών τους κατοίκους της θάλασσας. Ξεχωρίστε τα φυτά από τα ψάρια. Μάθετε τα ονόματα τους, κάντε βουτιές με τις μάσκες και παρατηρήστε τα, συζητήστε για τον τρόπο που ζούνε και τη σχέση τους με τον άνθρωπο (τα ψάρια μας τρέφουνε, τα κοχύλια διακοσμούν κορνίζες και άλλα αντικείμενα, κ.λπ.).

• Διδάξτε την έννοια της επιφάνειας και εξοικειώστε το παιδί με έννοιες του χώρου και τη γλωσσική διατύπωσή τους, μιλώντας για ό,τι κινείται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (πουλιά), πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας (βάρκα) ή κάτω από αυτήν (ψάρια). Μιλήστε επίσης για ό,τι βρίσκεται μέσα και έξω από τη θάλασσα.

• Εξίσου εύκολο είναι να ασχοληθείτε και με την προγραφή στην άμμο. Χαράξτε οριζόντιες, κάθετες γραμμές, κύκλους, κύματα, κορυφές-μύτες, δρόμους κ.λπ. Ενδιαφέρον έχει επίσης ο σχεδιασμός του αμμόσπιτου (τετράγωνο-τρίγωνο) και του αμμόπαιδου (πρόσωπο-χέρια-πόδια), με τα οποία μπορείτε να πλέξετε διάφορες ενδιαφέρουσες ιστορίες. Όλα τα παιδιά αρέσκονται στις μυθοπλασίες!

• Όταν το παιδί έχει εξοικειωθεί με τις γραμμές, μπορείτε να επιχειρήσετε το σχεδιασμό κεφαλαίων γραμμάτων ή/και αριθμών. Αφού χαράξετε το γράμμα, παρομοιάστε το με κάτι π. χ. το ο με μπαλόνι, το π με τραπέζι, το ι με μπαστούνι κ.λπ. Μετά φωνάξτε τους ήχους, δυνατά όσους μπορείτε (οοοοο, ιιιιιιιιιι), χαμηλότερα τους άλλους (π-π-π-π) και να είστε σίγουροι ότι –αν δεν σας διώξουν από την παραλία!- το αποτέλεσμα θα είναι θετικό για τη μύηση του παιδιού σας στον κόσμο των γραπτών συμβόλων. Αφού φωνάξετε τον ήχο, ψάξτε μαζί να βρείτε λέξεις που να αρχίζουν με αυτόν και προφέρετέ τες τονίζοντας πάντα το πρώτο γράμμα. Π.χ. οοοοομπρέλα. Είναι πιθανό το παιδί να δυσκολευτεί λίγο στην αρχή, αλλά με λίγη εξάσκηση καθημερινά, όπου βρίσκεστε (στο σπίτι, στο αυτοκίνητο), σύντομα θα τα καταφέρνει πολύ καλά.

• Όσον αφορά τους αριθμούς, ξεκινήστε να μετράτε οπουδήποτε βρίσκεστε. Τις πετρούλες στη θάλασσα, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα, τα κουταλάκια του γλυκού, τους κόκκινους κύβους ή τα δαχτυλάκια του μικρού χεριού. Επιμείνετε το παιδί να συνοδεύει κάθε αριθμό δείχνοντας ένα ένα κάθε αντικείμενο. Τα παιδιά αγαπούν συνήθως την αρίθμηση, αρκεί να γίνεται με συγκεκριμένα αντικείμενα.

• Τέλος, για να οξύνετε την ακουστική αντίληψη και μνήμη αλλά και την κατανόηση και σκέψη του παιδιού, διαβάστε του ιστορίες και κάντε του κατόπιν σχετικές ερωτήσεις. Έτσι σίγουρα θα ελέγξετε την προσοχή του, αλλά και θα το ωθήσετε να σκεφτεί και να προβληματιστεί για αρκετά από τα οποία σε άλλη περίπτωση απλώς θα προσπερνούσε. Εάν δε η ηλικία και το γνωστικό επίπεδο του παιδιού σας το επιτρέπει, προχωρήστε ακόμη περισσότερο, ζητώντας το στη συνέχεια να αφηγηθεί την ιστορία που άκουσε.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Χριστουγεννιάτικες… Ασκήσεις  Γλωσσικής  Ανάπτυξης

Μέρες ξεκούρασης και οικογενειακής τεμπελιάς, οι γιορτινές μέρες προσφέρονται για επικοινωνία με τα παιδιά. Όλου του κόσμου τα παιδιά τρίβονται στους γονείς τους τέτοιες μέρες κι οι γονείς όλου του κόσμου χαμηλώνουν, για ν’ αγκαλιαστούν και ν’ αγκαλιάσουν τρυφερά τ’αγόρια και κορίτσια τους. Χαρίστε τους χρόνο απλόχερο στις γιορτές, χρόνο που ενδεχομένως ελάχιστα διαθέτετε τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου. Και παίξτε δημιουργικά παιχνίδια επικοινωνίας με τα μικρούλια σας:

• Αγκαλιάστε το παιδί και τραγουδήστε μαζί τα κάλαντα, γνωστά χριστουγεννιάτικα τραγουδάκια όπως το ‘Άγια νύχτα’, και άγνωστα, που θα ανακαλύψετε μαζί σε παιδικά βιβλία. Όπου είναι δυνατό, συνοδέψτε τα τραγουδάκια με παντομίμα, χειρονομίες ή έστω δείχνοντας στο παιδί φυσικά αντικείμενα, έτσι ώστε να αντιληφθεί τη σχέση των λέξεων με αντικείμενα από το περιβάλλον του και πράξεις από την καθημερινότητά του. Με άλλα λόγια, δώστε στις λέξεις αντικείμενο αναφοράς.

• Εστιάστε την προσοχή του παιδιού, ενθαρρύνοντας την ακρόαση διαφορετικών χριστουγεννιάτικων ήχων. Εξασκείτε έτσι την ικανότητα επεξεργασίας ακουστικών ερεθισμάτων και καλλιεργείτε προσεκτική ακοή, βασικό προαπαιτούμενο της γλωσσικής ανάπτυξης. Σχολιάστε τον ήχο της καμπάνας στην εκκλησία, τον ήχο από το τρίγωνο ή τα μελωδικά λαμπιόνια. Μιλήστε του για χαμηλούς και ψηλούς ήχους, για αδύναμους και δυνατούς, για μελωδικούς ήχους και για ήχους που αποτελούν απλά θορύβους.

• Στρέψτε την προσοχή του παιδιού στις στολισμένες βιτρίνες των καταστημάτων και δημιουργήστε ευκαιρίες για σχολιασμό αντικειμένων άγνωστων και πρωτόγνωρων για το άπειρο παιδικό μυαλουδάκι. Μιλήστε του για τα μεγάλα και τα μικρά, τα χαμηλά και τα ψηλά, τα μακρινά και τα κοντινά εκθέματα. Σχολιάστε τους στολισμένους δρόμους. Καθίστε μαζί σ’ ένα παγκάκι και μιλήστε για τις ανθρώπινες εκφράσεις και συναισθήματα. Μαντέψτε συναισθήματα από τις εκφράσεις των περαστικών. (χαμογελαστοί και χαρούμενοι οι περισσότεροι λόγω εορτών, βιαστικοί και σκυθρωποί ορισμένοι, ενδεχομένως λόγω κρύου και φόρτου εργασίας).

• Ο χριστουγεννιάτικος στολισμός του δέντρου ή του σπιτιού δημιουργεί έναν κόσμο γοητευτικό για το παιδί, πλούσιο σε χρώματα και σχήματα. Εκμεταλλευτείτε τον για να επικοινωνήσετε με το παιδί σας. Παρουσιάστε του λεκτικά πληθώρα επιλογών κι αφήστε να αναλάβει πρωτοβουλία για το αν θα βάλει το αστέρι ψηλά ή χαμηλά, την μπλέ, στρογγυλή μπάλα ή το πράσινο χριστουγεννιάτικο τρίγωνοκάτω από τη κόκκινη ή πάνω ή δίπλα από την κίτρινητετράγωνη φάτνη. Αν τα στολίδια τελειώσουν, χρησιμοποιήστε φαντασία και λίγη …πλαστελίνη. Δώστε της διάφορα σχήματα. Περιγράψτε τι κάνετε όταν την απλώνετε, τη στρίβετε, την τεντώνετε, την πλάθετε, την κόβετε, τη μαζεύετε κ.λπ. Όταν μιλάτε, δώστε έμφαση σε καινούριες για το παιδί λέξεις ή λέξεις-κλειδιά.

Κι αν ακόμη έχετε ολοκληρώσει τη διαδικασία του στολισμού, υπάρχει πάντα περιθώριο για αλλαγές που θα βελτιώσουν τη διακόσμηση, θα ενθαρρύνουν τη γλωσσική παραγωγή του παιδιού και θα ενισχύσουν τη μεταξύ σας επικοινωνία. Βοηθός σας στις αλλαγές αυτές, άπειρος και αδέξιος, ιδιαίτερα πρόθυμος ωστόσο, θα είναι ο μικρός σας γιος ή κόρη. Δώστε κάποιες οδηγίες στην αρχή και περιμένετε να αποκριθεί (το μέγεθος και η πολυπλοκότητα των οδηγιών θα πρέπει φυσικά να είναι μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του παιδιού). Στη συνέχεια, το παιδί αναλαμβάνει ρόλο διακοσμητή ενώ εσείς ακολουθείτε πιστά τις λεκτικές προσταγές του και υλοποιείτε την σκέψη που αρθρώνει με λόγο. Σε περίπτωση βέβαια που οι απόψεις του είναι ιδιαίτερα…πρωτοποριακές και ασύμβατες με την αισθητική του χώρου σας, προτείνετε (δίχως να επιβάλλετε) μια εναλλακτική εκδοχή. Ενδεχομένως χρειαστεί να υποστείτε ένα δέντρο-παραφωνία στο όμορφο σαλόνι σας, θα ‘χετε όμως μοιραστεί πλούσια γλωσσική εμπειρία με τον μικρό ή τη μικρή σας.

• Διαβάστε χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Οι μεγαλύτεροι (γονείς ή αδέλφια) διαβάζουν την ιστορία, οι μικρότεροι ακούν προσεκτικά. Κάποια στιγμή ο αναγνώστης σταματά και οι υπόλοιποι πρέπει να επινοήσουν το δικό τους τέλος (προφορικό ή γραπτό, ανάλογα με τη σχολική ηλικία των παιδιών). Φτιάξτε τέλος αστείες δικές σας ιστορίες, επιλέγοντας ήρωες δίχως καμία μεταξύ τους σχέση: οργανώστε μια τρελή περιπέτεια με πρωταγωνιστές τον Αϊ-Βασίλη, τον Κοντορεβυθούλη και τον…θείο Μιχάλη, για παράδειγμα. Ειλικρινά, θα εκπλαγείτε από την αχαλίνωτη παιδική φαντασία!

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Κοινωνικές δεξιότητες:

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί να μην αναστατώνεται, όταν είναι με άλλους ανθρώπους;

Τι σημαίνει κοινωνικές δεξιότητες;

Η ικανότητα ενός παιδιού να αντιλαμβάνεται, να ερμηνεύει, να προσαρμόζεται και να ελίσσεται αποτελεσματικά σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια συνιστούν κοινωνικές δεξιότητες. Ένα παιδί που δεν έχει επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, δυσκολεύεται ενδεχομένως να κατανοήσει, να εμπλακεί ή να διαχειριστεί θέματα που αφορούν τον κοινωνικό του ρόλο ή / και τις σχέσεις του με τους άλλους. Δυσκολεύεται να παίξει ομαδικά, να έχει φίλους που τον / την επιζητούν, να κατανοεί και να ανταποκρίνεται στις εκάστοτε κοινωνικές συμβάσεις, να προσαρμοστεί στο σχολείο ή / και σε άλλα απαιτητικά πλαίσια, να αναλάβει πρωτοβουλίες και να αντεπεξέλθει με επιτυχία σε αυτές. Για πολλά παιδιά, ελλείμματα και αδυναμίες στις κοινωνικές δεξιότητες είναι πολύ πιο σοβαρά (και χρήζουν άμεσης παρέμβασης) από τυχόν ακαδημαϊκά ελλείμματα και μαθησιακού τύπου δυσκολίες που επηρεάζουν αρνητικά την επίδοση στο σχολείο.

Πώς μπορεί ο γονιός να ενισχύσει τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού;

Ο γονιός που προβληματίζεται για την κοινωνικότητα του παιδιού του πρέπει καταρχήν να μάθει να παρατηρεί τη συμπεριφορά του, σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια (στο δρόμο, στα ψώνια, στο πάρκο, στα παιδικά πάρτι, στις τυπικές κοινωνικές συναντήσεις) και να ενημερώνεται για την κοινωνική εικόνα του παιδιού, όπου ο ίδιος δεν έχει πρόσβαση (στη σχολική τάξη, στο φροντιστήριο, στη σχολική εκδρομή, στις δραστηριότητες που το παιδί εμπλέκεται). Έτσι θα αποκτήσει μια πληρέστερη εικόνα των ικανοτήτων και των αδυναμιών του παιδιού σε θέματα που αφορούν την κοινωνικότητά του. Εφόσον διαπιστώσει αδυναμίες που συστηματικά επαναλαμβάνονται, καλό θα είναι :

• Να διαμορφώσει ένα σύστημα επιβράβευσης που θα αναγνωρίζει και θα ενισχύει αποδεκτές μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι επιβραβεύσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ακόμη και για τις παραμικρές επιτυχίες του παιδιού.

• Να δημιουργήσει (σε συνεργασία με το παιδί) ένα σύστημα προειδοποιητικών σημάτων, που θα χρησιμοποιείται στις κοινωνικές περιστάσεις που το παιδί υποπίπτει σε ‘σφάλματα συμπεριφοράς’ (τα οποία θα πρέπει να έχουν διευκρινιστεί, έτσι ώστε και το παιδί να γνωρίζει εκ των προτέρων τι πρέπει να μην κάνει). Για παράδειγμα, ένα βηχάκι ή ένα παλαμάκι θα μπορούσε να ενημερώσει το παιδί μιλά ακατάπαυστα για ένα θέμα ότι κανείς πλέον δεν το προσέχει, έτσι ώστε να ελέγξει τη συμπεριφορά του, δίχως να εκτεθεί στο κοινωνικό του περιβάλλον.

• Να διευρύνει την πληροφόρηση του παιδιού σε θέματα που σχετίζονται με την κοινωνικοποίησή του, παρέχοντας με κάθε ευκαιρία (στη βόλτα, στην εκδρομή, στο ταξίδι) πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένη η καθημερινότητα και για τις κοινωνικές απαιτήσεις, όπως διαμορφώνονται κατά περίσταση.

• Να εντάξει το παιδί σε δραστηριότητες που απαιτούν ομαδική προσπάθεια και ενεργοποίηση, έτσι ώστε να είναι σε επαφή και συνεργασία με ομηλίκους, υπό την καθοδήγηση και τον συντονισμό ενηλίκων που θα διευκολύνουν και θα ενθαρρύνουν την ένταξη και προσαρμογή του παιδιού στην ομάδα.

• Να διευκολύνει το παιδί σε μεγάλες ή μικρότερες μεταβατικές καταστάσεις, κυρίως όταν αφορούν μετάβαση από κάτι με το οποίο είμαστε εξοικειωμένοι σε κάτι καινούριο και άγνωστο ή από μια ευχάριστη δραστηριότητα σε μία περισσότερο απαιτητική (πχ. στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο, από την παλιά κατοικία στην καινούρια, αλλά και από το παιχνίδι στη μελέτη). Για να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση, πρέπει σταδιακά να αρχίσει να ξεθωριάζει η ευχάριστη δραστηριότητα, δίνοντας στο παιδί κάποιο προειδοποιητικό σημάδι για το τέλος της.

• Εάν παρά τη συστηματική βοήθεια που παράσχει στο παιδί, ο γονιός διαπιστώσει ότι το παραμένουν αδυναμίες, καλό θα είναι να αναζητήσει τη βοήθεια ειδικών που εργάζονται στον τομέα της επικοινωνίας (ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, γλωσσολόγους), προκειμένου να αξιολογηθούν οι δυσκολίες του παιδιού και να ενισχυθούν οι δεξιότητές που υπολείπονται.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

To παιδί που τραυλίζει: Οδηγίες για Γονείς που θέλουν να Βοηθήσουν

Περίπου 1 στα 20 παιδιά ηλικίας 2 – 5 ετών αντιμετωπίζει εξελικτικό τραυλισμό, δυσχέρεια δηλαδή στη ροή της ομιλίας που ξεπερνά την φυσιολογική δυσχέρεια ροής των παιδιών της ηλικίας αυτής. Παρότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πάντα την αιτία πίσω από την συγκεκριμένη δυσκολία, γνωρίζουμε καλά ότι οι γονείς ΔΕΝ προκαλούν τραυλισμό. Τα 3 από τα 4 παιδιά που εμφανίζουν εξελικτικό τραυλισμό, ξεπερνούν την φάση αυτή μέσα σε μερικές εβδομάδες ή μήνες.

Είναι σίγουρα οδυνηρό για μας τους γονείς να ακούμε το παιδί μας ΞΑΦΝΙΚΑ να αρχίσει τραυλίζει, ενώ πριν μιλούσε ‘καθαρά’. Μερικές μάλιστα φορές το παιδί μπορεί να ‘κολλήσει’ άσχημα στην προσπάθειά του να μιλήσει. Αυτό μπορεί να μας γεμίζει αγωνία και θλίψη… Κατά περιόδους η ομιλία του παιδιού δείχνει να βελτιώνεται ή να χειροτερεύει. Ο τραυλισμός κάνει μικρές ή μεγάλες διακυμάνσεις και δεν είναι ποτέ σταθερός.

Για τα παιδιά που δείχνουν να χρειάζονται βοήθεια ώστε να το ξεπεράσουν, γνωρίζουμε ότι η λογοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική πριν την ηλικία των 5 ετών. Ανεξάρτητα με το εάν ή όχι ένα παιδί χρειάζεται λογοθεραπεία, οι ακόλουθες συμβουλές σίγουρα το βοηθούν στην φάση αυτή:

• Δείχνουμε ενδιαφέρον σε ό,τι μας λέει το παιδί (δηλ. στο περιεχόμενο του μηνύματος) και όχι στο πως μας το λέει (δηλ. στη ροή της ομιλίας που μπορεί να είναι δυσχερής). Προσπαθούμε να διατηρούμε οπτική επαφή με το παιδί κατά την διάρκεια της δυσκολίας και δεν αποστρέφουμε το βλέμμα μας, ούτε και αλλάζουμε την έκφραση του προσώπου μας. Δεν ολοκληρώνουμε εμείς την φράση του παιδιού σε στιγμή δυσκολίας – αυτό μπορεί να ματαιώνει ιδιαίτερα το παιδί στην προσπάθειά του.

• Αποδεχόμαστε την δυσκολία και είμαστε υποστηρικτικοί. Ανταποκρινόμαστε στην δυσκολία ομιλίας του παιδιού με τον ίδιο τρόπο που θα κάναμε με οποιαδήποτε άλλη μικροδυσκολία και εάν ανέκυπτε σε κάποια από τις ικανότητες που αναπτύσσουν τα παιδιά μας – όπως, για παράδειγμα, εάν το παιδί περδικλωνόταν ή εάν έχυνε κάτι κάτω. Εάν νοιώθουμε ότι χρειάζεται, μπορούμε να κάνουμε μια παραδοχή της δυσκολίας του παιδιού ή μια αναφορά σε αυτή, όχι όμως με αξιολογητικό ύφος – το παιδί να μην νοιώθει ότι επικρίνεται.

• Εάν εμείς οι γονείς μιλάμε γρήγορα, “ρίχνουμε” την ταχύτητα της ομιλίας μας όταν απευθυνόμαστε ή συζητούμε με το παιδί. Το να ζητήσουμε από το παιδί να μιλήσει πιο αργά, να ξαναπεί κάτι ή να πάρει βαθιά ανάσα δεν βοηθά σε καμία περίπτωση – έστω κι αν βραχυπρόθεσμα φαίνεται να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα. Μια παύση δευτερολέπτου πριν την απάντησή μας ή την ερώτησή μας προς το παιδί μπορεί επίσης να ‘ρίξει τον ρυθμό συζήτησης’ και να βοηθήσει το παιδί να αισθάνεται λιγότερο ‘βιαστικό’ όταν μιλά.

• Υποστηρίζουμε το παιδί μας εάν κάποια στιγμή εκείνο νοιώσει αναστατωμένο με την δυσκολία του, όπως θα κάναμε με οποιαδήποτε άλλη δυσκολία και αν το έκανε να νοιώσει έτσι. Μπορούμε να πούμε κάτι όπως: ‘μην ανησυχείς, οι λεξούλες μπορεί να έχουν ‘λακουβίτσες’ κάποιες φορές όταν μαθαίνουμε ακόμη να μιλάμε…’

• Παρατηρούμε τι αποδυναμώνει και ενισχύει τον τραυλισμό του παιδιού, αλλά αποφεύγουμε να το δούμε σαν ‘πρόβλημα’. Ο τραυλισμός δεν προκαλείται από εμάς τους γονείς, αλλά η ανησυχία μας μπορεί κάλλιστα να ‘περάσει’ από εμάς στο παιδί. Το παιδί, διαισθανόμενο την ανησυχία μας μπορεί να αισθανθεί ξαφνικά ότι κάνει ένα μεγάλο λάθος και αυτό στεναχωρεί ή ενοχλεί τους γονείς. Στην πραγματικότητα, κατά την χρονική αυτή περίοδο το παιδί ταλαιπωρείται λίγο στην ομιλία του αλλά αυτό το στάδιο θα περάσει…

• Προγραμματίζουμε λίγα λεπτά καθημερινού χρόνου (15-30min αρκούν) όπου δίνουμε την πλήρη προσοχή μας στο παιδί σε μια ήρεμη, χαλαρή ατμόσφαιρα παιχνιδιού. Μπορούμε να παίζουμε με το παιδί ακολουθώντας την δική του πρωτοβουλία και προτίμηση επάνω στο περιεχόμενο του παιχνιδιού μας. Η μπορεί απλά να συζητούμε με το παιδί για ό,τι εκείνο θέλει. Προσπαθούμε να μιλάμε για πράγματα που διαδραματίζονται στο ‘εδώ και τώρα’ και όχι για πράγματα που έχουν συμβεί στο παρελθόν ή που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον.

•  Περιορίζουμε τον αριθμό των ερωτήσεων που θέτουμε. Εάν δεν μπορούμε να αποφύγουμε κάποια ερώτηση, επιτρέπουμε αρκετό χρόνο στο παιδί για να την απαντήσει, πριν ρωτήσουμε κάτι άλλο. Κατά αυτόν τον τρόπο, το παιδί είναι λιγότερο πιθανό να δεχτεί επικοινωνιακή ‘πίεση’ που συχνά ενισχύσει το τραύλισμα. Σχηματίζουμε σύντομες και απλές φράσεις όταν απευθυνόμαστε στο παιδί που τραυλίζει. Αντί να ρωτάμε συχνά ερωτήσεις, απλά σχολιάζουμε και αποκρινόμαστε με σχόλια στα λεγόμενα του παιδιού μας, δείχνοντάς του έτσι ότι το ακούμε.

• Ο καθένας μιλά με την σειρά στο σπίτι, έτσι ώστε κανένας δεν διακόπτεται σε οικογενειακές συζητήσεις. Ένας γονέας- ‘τροχονόμος’ στο σπίτι θα βοηθούσε, εξασφαλίζοντας δημοκρατικές συνθήκες συζήτησης. Έτσι, το παιδί που αντιμετωπίζει δυσκολία θα μάθαινε να περιμένει την σειρά του για να πει κάτι αλλά και δεν θα διακόπτονταν από τα άλλα, περισσότερο ικανά μέλη της οικογενείας.

• Η διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού δεν θα πρέπει να αλλάζει επειδή εκείνο τραυλίζει. Ανταποκρινόμαστε στην συμπεριφορά του παιδιού μας όπως θα κάναμε εάν εκείνο δεν τραύλιζε. Όπως με κάθε άλλο παιδί τα όρια και οι συνέπειες των πράξεων θα πρέπει να τίθενται με σταθερότητα.

•  Προσπαθούμε να αποφύγουμε την βιασύνη και το άγχος της καθημερινότητας. Ο τραυλισμός ενισχύεται όταν το παιδί είναι κουρασμένο. Το παιδί που τραυλίζει έχει ανάγκη από ένα περιβάλλον (οικογενειακό και σχολικό) με σταθερή ρουτίνα και δομή λειτουργίας. Επίσης βοηθά η εγκατάσταση επαρκούς προγράμματος ύπνου (μεσημέρι – βράδυ) και υγιούς σταθερού προγράμματος διατροφής.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

H ανατροπή της Κανονικότητας: Έναυσμα για Αφηγηματική Δραστηριότητα

Tα ανθρώπινα όντα, κατά την αλληλεπίδρασή τους, διαμορφώνουν μια κοινή –κατά το πλείστον ή, έστω, παρόμοια – αίσθηση περί του κανονικού. Κανονικό είναι το οικείο, το συνηθισμένο, το αναμενόμενο, αυτό που ανταποκρίνεται στην προσδοκία μας περί ευταξίας – φυσικής και κοινωνικής. Η αίσθηση της κανονικότητας, πέραν του αισθήματος της ασφάλειας που δημιουργεί, λειτουργεί επιπλέον σαν ένα κοινό υπόβαθρο ερμηνείας και απόδοσης αφηγηματικού νοήματος σε παραβιάσεις και αποκλίσεις από τις τυπικές ανθρώπινες καταστάσεις.

Το νεαρό ανθρώπινο ον, από τα πρώτα στάδια ανάπτυξής του, αρχίζει να αναπτύσσει την ικανότητα να παρατηρεί τι είναι πολιτισμικά κανονικό, αλλά και να ερμηνεύει τις αποκλίσεις από το κανονικό. Πρόκειται για μία κατάκτηση νοητική, συνάμα όμως και κατάκτηση κοινωνικής πρακτικής, που παρέχει σταθερότητα στην κοινωνική ζωή του παιδιού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ένα απλό πείραμα που πραγματοποίησε η JoanLucariello με παιδιά νηπιαγωγείου. Μοναδικός στόχος της ερευνήτριας ήταν να ανακαλύψει ποια είναι τα σημεία που αποτελούν έναυσμα για την αφηγηματική δραστηριότητα παιδιών ηλικίας 4 έως 5 ετών. Η Lucariello χώρισε τα παιδιά σε ομάδες και αφηγήθηκε σε κάθε ομάδα δύο ιστορίες. Η μία αφορούσε ένα συνηθισμένο παιδικό πάρτι γενεθλίων με δώρα, τούρτα και κεράκια. Η άλλη ένα παιδί που επισκέπτεται το ξαδελφάκι του για να παίξουν. Η εκδοχή της κάθε ιστορίας που άκουσαν οι ομάδες δεν ήταν ίδια. Ορισμένες ομάδες άκουσαν τις ιστορίες στην «κανονική», την αναμενόμενη εκδοχή τους: πχ. το κοριτσάκι που είχε γενέθλια ήταν ωραία ντυμένο, πολύ χαρούμενο κ. λπ. Άλλες ομάδες άκουσαν εκδοχές οι οποίες παραβίαζαν την κανονικότητα: πχ. η εορτάζουσα ήταν πολύ στεναχωρημένη, έσβηνε τα κεράκια ρίχνοντας νερό αντί να τα φυσά κ.λπ. Οι παραβιάσεις αυτές ήταν σχεδιασμένες έτσι, ώστε να ανατρέπουν την ισορροπία μεταξύ ενός δρώντος υποκειμένου και της πράξης του ή του ευρύτερου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο η πράξη του εντασσόταν.

Μετά την αφήγηση της ιστορίας, η ερευνήτρια έθεσε ορισμένα ερωτήματα στα παιδιά, σχετικά με το τι είχε συμβεί στην ιστορία. Το πρώτο εύρημα ήταν ότι οι «ανορθόδοξες», οι «ανατρεπτικές» ιστορίες προκαλούσαν μια «πλημμύρα» αφηγηματικής επινόησης, δέκα φορές μεγαλύτερης από όση οι κανονικές. Μία από τις νεαρές ακροάτριες, ερμήνευσε τη δυστυχία του κοριτσιού που είχε γενέθλια, λέγοντας ότι είχε μάλλον ξεχάσει τι μέρα ήταν και δεν είχε το κατάλληλο φόρεμα να φορέσει , ένα άλλο παιδί υπέθεσε ότι είχε προηγηθεί ένας καβγά με τη μητέρα της, κ.λπ. Όσο για τους ακροατές των «αναμενόμενων» ιστοριών, όταν ρωτήθηκαν γιατί το κορίτσι ήταν ευτυχισμένο στην κανονική εκδοχή, βρέθηκαν μάλλον σε αμηχανία. Το μόνο που μπόρεσαν να σκεφτούν, ήταν πως είχε τα γενέθλιά της, ενώ, ορισμένα παιδιά, απλώς ανασήκωσαν τους ώμους, σαν από αμηχανία για την προσποιητή ενήλικη αφέλεια. Στη δεύτερη ιστορία με τα ξαδέλφια που έπαιζαν, οι ελαφρώς ανορθόδοξες εκδοχές της ιστορίας προκάλεσαν τέσσερις φορές περισσότερες αφηγηματικές εκδοχές από τη συνηθισμένη και τυποποιημένη ιστορία.

Οι αφηγήσεις των παιδιών κατέδειξαν λοιπόν μια αναπτυσσόμενη διεισδυτική κοινωνικο-συναισθηματική κατανόηση, προϊόν της σταδιακής μύησης των παιδιών στο πολιτισμικό τους γίγνεσθαι. Επιπλέον, έδειξαν ότι τα παιδιά εύκολα επικαλούνται μια κατάσταση προθετικότητας, (όπως το ότι το κοριτσάκι που είχε γενέθλια είχε μπερδέψει τις ημερομηνίες), σε αντιπαράθεση με ένα πολιτισμικό δεδομένο (την ανάγκη να έχει ένα καλό φόρεμα για τη γιορτή). Με άλλα λόγια, ότι έδιναν νόημα σε μία πολιτισμική παρέκκλιση, επικαλούμενες την υποκειμενική κατάσταση του πρωταγωνιστή της ιστορίας.

Φαίνεται λοιπόν ότι τα τετράχρονα και πεντάχρονα νέα μέλη της κοινωνίας μας μπορεί να μη γνωρίζουν ακόμη πολλά για την επικρατούσα κουλτούρα, αναγνωρίζουν όμως με ευχέρεια το κανονικό και ανυπομονούν να δημιουργήσουν παραμύθια για ό,τι ανατρέπει τις κανονικότητες.

Άποψη που, ήδη από παλιότερα, έχει διατυπώσει και ο Τζιάνι Ροντάρι, στις Ασκήσεις Φαντασίας του: «Αρκεί να πάρουμε ένα γνωστό περιβάλλον, κοινό και καθημερινό. Αν ρίξουμε μέσα του ένα ξένο στοιχείο, είναι σαν να ρίχνουμε μέσα σε αυτό μια βόμβα. Μια βόμβα από φαντασία.»

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Οι κανόνες της συζήτησης

Όσο φυσική, αυθόρμητη και απρόβλεπτη ενίοτε κι αν “ακούγεται” όμως μια συζήτηση, υπάρχουν ωστόσο ορισμένες συμβάσεις που – εν γνώσει ή εν αγνοία τους – ακολουθούν οι συμμετέχοντες για να μπορεί η συζήτηση να πραγματωθεί και να εκτυλιχτεί.

Δεν θα ήταν υπερβολή να επιχειρήσει κανείς μια παρομοίωση της ‘συζήτησης’ με μια παρτίδα σκάκι. Όπως στο σκάκι έτσι και στη συζήτηση παρατηρείται μια εισαγωγή, το ξεκίνημα της συζήτησης, ακολουθεί ο κορμός και έπειτα το τέλος, η λήξη δηλαδή «του παιχνιδιού». Οι συμμετέχοντες αναλύουν τα δεδομένα τους, σκέπτονται, κρίνουν, κάνουν εν συνεχεία ο καθένας τις κινήσεις του, σεβόμενοι συγκεκριμένους κανόνες που φαίνονται να ισχύουν κατά τη εξέλιξη του διαλόγου. Ωστόσο, μια επιτυχημένη συζήτηση δεν έχει αυστηρά προδιαγεγραμμένη μορφή όπως μια παρτίδα επαγγελματικό σκάκι. Αντίθετα η συζήτηση, είναι μια δυναμική μορφή επικοινωνίας, με στόχο είτε την ανταλλαγή πληροφοριών, είτε απλά και μόνο την ικανοποίηση της έμφυτης επικοινωνιακής μας ανάγκης. Επιπλέον – σημαντικό να το θυμόμαστε – μια επιτυχημένη συζήτηση δεν έχει νικητές και ηττημένους – εκτός βέβαια εάν πρόκειται για φιλονικία!

Τα τελευταία χρόνια, οι ανθρωπιστικές επιστήμες μεταξύ των οποίων και η λογοθεραπεία, έχουν εστιάσει στο θέμα ‘συζήτηση’ προσπαθώντας να εντοπίσουν και να διατυπώσουν τους κανόνες του «παιχνιδιού» – και ενδεχομένως να τους χρησιμοποιήσουν για θεραπευτικούς σκοπούς. Θεωρούν, λοιπόν, ότι προκειμένου να εξελιχθεί μια επιτυχημένη συζήτηση, πρέπει να ισχύει μια σειρά προϋποθέσεων:

• Καταρχήν, κάθε συνομιλητής θα πρέπει να έχει δυνατότητα συμμετοχής και έκφρασης. Κανένας δεν μονοπωλεί τη συζήτηση, κανένας δεν επεμβαίνει συνεχώς διακόπτοντας τα λόγια άλλων. Η επιλογή της σιωπής ή της έκφρασης θα πρέπει να είναι άποψη, προϊόν συνειδητής στάσης απέναντι στην εξέλιξη της συζήτησης.

• Η χρήση του κατάλληλου επικοινωνιακού κώδικα είναι επίσης σημαντική. Το ακαδημαϊκό ύφος σίγουρα αναμένεται από κάποιον καθηγητή που συνομιλεί με τους φοιτητές του. Το ίδιο ύφος όμως ακούγεται τουλάχιστον ‘αστείο’, όταν το ίδιο πρόσωπο απευθύνεται στο πεντάχρονο γιο του που παίζει στην άμμο με το κουβαδάκι του.

• Προϋπόθεση μιας επιτυχημένης συζήτησης είναι η προσοχή και το ενδιαφέρον των συνομιλητών. Όλοι λίγο-πολύ έχουμε ‘πιάσει’ τον εαυτό μας να ονειροπολεί κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης, να γνέφει συγκαταβατικά χωρίς να προσέχει ή να αιφνιδιάζεται από κάποια ερώτηση που του απευθύνεται άμεσα σε ανύποπτο χρόνο.

• Το προς συζήτηση θέμα προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη σχέση των συνομιλητών. Ο ‘καιρός’ για παράδειγμα προσφέρεται για συζήτηση σε μια στάση λεωφορείου ή σε μια αίθουσα αναμονής. Στους ίδιους χώρους, εντούτοις, δεν αναλύονται συνήθως ‘σοβαρά’ θέματα, όπως κάποιο πρόβλημα υγείας που μας απασχολεί έντονα.

• Οι εναλλαγές των θεμάτων κατά τη συζήτηση και το κλείσιμό της γίνονται με τρόπο ομαλό και όχι απότομα. Με ρητή δήλωση ή με μη λεκτικά στοιχεία (όπως ένα κοίταγμα στο ρολόι) προϊδεάζουμε, συνήθως, τους συνομιλητές μας για την ανάγκη αλλαγής θέματος ή την ενδεχόμενη αποχώρηση μας.

Οι βασικοί αυτοί επικοινωνιακοί κανόνες είναι αποτέλεσμα κοινωνικής εμπειρίας και λίγο – πολύ γνωστοί σε όλους. Συνήθως περνούν απαρατήρητοι στις συζητήσεις μας, καθώς η χρήση τους καταλήγει να είναι αυθόρμητη, σχεδόν αυτόματη. Στις περιπτώσεις όμως εκείνες όπου κάποιο γλωσσικό πρόβλημα (εξελικτικό ή επίκτητο) δυσκολεύει τη συμμετοχή του ατόμου σε συζητήσεις, η αναζήτηση και η ανάλυση των κανόνων αυτών κρίνεται ίσως περισσότερο σκόπιμη.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, εκτός από την άμεση θεραπευτική αγωγή λόγου που απευθύνεται στο ίδιο το άτομο, εξίσου σημαντική είναι και η συμβουλευτική αγωγή, ενημέρωση και καθοδήγηση της οικογένειας και των ανθρώπων του άμεσου περιβάλλοντος σε θέματα επικοινωνίας. Στόχος είναι, με τη βοήθεια του ειδικού, να εντοπιστούν τα στοιχεία εκείνα που παρεμποδίζουν τη συμμετοχή του ατόμου στη συζήτηση και να αντιμετωπιστούν στη συνέχεια με κατάλληλους χειρισμούς από τους ‘εκπαιδευμένους’ πια συνομιλητές του. Αξιοποιείται έτσι στο μέγιστο δυνατό βαθμό το επικοινωνιακό δυναμικό του ατόμου. Επιπλέον, διευκολύνεται η πρόσβαση, η ένταξη και η συμμετοχή του σε συζητήσεις. Επιτυχία θεωρείται το να μην απομονωθεί το άτομο, και να νιώσει ψυχικά υγιές. Το τελευταίο άλλωστε αποτελεί και τον απώτερο στόχο κάθε θεραπευτικού προγράμματος.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

«Εεεε……. πώς το λένε……..εεεε……..εεεεε»

«Και μετά…πήρα τοοοο…τέτοιο και το άφησα στοο…. αυτό μωρέ….»

 Σύνηθες φαινόμενο να ακούσει κανείς παρόμοιο λόγο να αρθρώνεται από ηλικιωμένους, στους οποίους, λόγω φυσικής γήρανσης, παρατηρείται έκπτωση της γλωσσικής ικανότητας. Όχι σπάνια όμως, θα συναντήσει κανείς και παιδιά ή ενήλικες με ανάλογες δυσκολίες στην ανάκληση της σωστής κάθε φορά λέξης. Το πιθανότερο, όλοι μας έχουμε –κατά περίσταση– βρεθεί σε παρεμφερή κατάσταση.

Τα αίτια εμφάνισης ενός τέτοιου συμπτώματος στον γραπτό ή προφορικό λόγο ποικίλουν και ενδέχεται να είναι εξ ολοκλήρου ανομοιογενή, όπως άλλωστε συμβαίνει στις περισσότερες από τις περιπτώσεις γλωσσικών διαταραχών. Λόγοι γλωσσικοί, ευρύτεροι γνωστικοί αλλά και ψυχο-κοινωνικοί ενδέχεται να εμπλέκονται: η αδύναμη ακοή, η περιορισμένη μνήμη, το φτωχό λεξιλόγιο, το χαμηλό επίπεδο φωνολογικής ενημερότητας, ειδικές δυσκολίες, όπως πιθανή δυσλεξία ή ειδική γλωσσική διαταραχή, αλλά και γνωστική ανεπάρκεια, θετική ή αρνητική συναισθηματική φόρτιση, κοινωνική φοβία ή ό,τι άλλο.

Σημασία και σ’ αυτήν –όπως και σε κάθε περίπτωση προβλημάτων λόγου– είναι η παρατήρηση των συμπτωμάτων και της συστηματικότητας με την οποία αυτά εμφανίζονται και επηρεάζουν την καθημερινή ζωή του ατόμου. Η σαφής συμπτωματολογία προσανατολίζει τον ειδικό, ο οποίος θα διαγνώσει τα αίτια της διαταραχής, για να προσδιορίσει τις μεθόδους και να ορίσει τον τρόπο και το χρόνο της αποκατάστασης του προβλήματος.

Σε περιπτώσεις αδυναμίας στην ανάκληση λέξεων, η αποκατάσταση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα συμπεράσματα της διαγνωστικής εκτίμησης που ορίζουν τη φύση και το εύρος της δυσκολίας. Ωστόσο, η παρέμβαση οργανώνεται συνήθως σε δύο -τουλάχιστον- επίπεδα: α) Ενίσχυση και οργάνωση του λεξιλογίου, β) Τεχνικές γρήγορης ανάκλησης εννοιών.

Πολλές είναι οι δραστηριότητες τις οποίες μπορούν να επιχειρήσουν μόνοι τους οι γονείς, οι δάσκαλοι ή το ίδιο το άτομο που αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάκληση των λέξεων.

Α. Όσον αφορά την ενίσχυση και οργάνωση του λεξιλογίου, χρήσιμες είναι ασκήσεις με :

1. σημασιολογικά ζεύγη, όπως: συνώνυμα (τσιγαροθήκη-σταχτοδοχείο), αντίθετα (δίνω-παίρνω), σημασιολογικοί συσχετισμοί (μαχαίρι-πιρούνι).

2. γραμματικά ζεύγη, όπως: αρσενικά-θηλυκά (λιοντάρι-λέαινα), ρηματικές φωνές (ντύνω-ντύνομαι)και ρηματικούς χρόνους (πηγαίνω-έρχομαι).

3. σημασιολογικές κατηγορίες, όπως: σχέσεις γένους-είδους (πουλί: καρδερίνα, αηδόνι, ορτύκι, κ.ά).

4. παραγωγή (παραγωγικά μορφήματα, όπως: φυτό-φυτεύω, παιδί-παιδάκι).

5. σύνθεση και ανάλυση σε συνθετικά: (τραπέζι + μαντήλι= τραπεζομάντιλο)

6. επιλογή της κατάλληλης λέξης από το ίδιο σημασιολογικό πεδίο (το άνοιγμα της πόρτας είναι μεγάλο, φαρδύ, τεράστιο, θεόρατο ή πελώριο;).

Β. Όσον άφορά τις τεχνικές ανάκλησης αρχικός στόχος είναι η αυτόματη ανάκληση λέξεων βασικού λεξιλογίου. Ως πρακτικές άσκησης εδώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

1. η “ανάγνωση” εικόνων σαν να επρόκειτο για γραπτές λέξεις. Προσοχή πρέπει να δοθεί εδώ στην επιλογή των εικόνων: το παιδί πρέπει να αναγνωρίζει άμεσα την εικόνα, έτσι το καθήκον του να περιορίζεται στο να την ονοματίσει. Σε ένα πρώτο στάδιο, και εφόσον η δυσκολία είναι μεγάλη και η ηλικία του παιδιού μικρή, οι εικόνες-λέξεις θα μπορούσαν να τίθενται μεταξύ συμφραζομένων, τα οποία θα διευκολύνουν την ανάκληση, π.χ. το παιδί κλωτσά την m (= μπάλα)

2. η συμπλήρωση προτάσεων με περισσότερες από μία εναλλακτικές λέξεις/φράσεις.

             π.χ. «Ο δάσκαλος μας ………………………….. κάθε μέρα».

             Το παιδί θα πρέπει να ανακαλέσει όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις μπορεί (όπως: διδάσκει, μαλώνει,

             χαμογελά, διαβάζει, διορθώνει, εξηγεί, συμβουλεύει κλπ.).

3. Η μεγέθυνση μιας πρότασης με προσδιορισμούς, τους οποίους θα προσθέτει το παιδί:

             π.χ. «Το  ………………. κορίτσι πετά   ……………………  την μπάλα ………………………….».

                                 ψηλό                                        ψηλά                                       στον φίλο της

                                 μικρό                                       μακριά                                     στη θάλασσα

                                 δυνατό                                     δυνατά                                     στον τοίχο

                                 έξυπνο                                     χαμηλά                                   στον κήπο

4. η ταχεία ανάκληση (πχ. 10 λέξεις σε 1 λεπτό).

Το κριτήριο των λέξεων που θα ζητηθούν μπορεί να είναι, με σειρά δυσκολίας:

• σημασιολογικό (πχ. 10 ζώα σε 1’)

• μορφολογικό (πχ. 10 λέξεις που τελειώνουν σε –άκι σε 1’)

• φωνολογικό (πχ. 10 λέξεις που αρχίζουν από [δ] σε 1’).

Ανάλογα με τον τρόπο και τις ιδιαίτερες δυσκολίες που το παιδί εκδηλώνει όταν χειρίζεται τέτοιου τύπου ασκήσεις, παρέχονται στη συνέχεια και οι τεχνικές εκείνες που θα βοηθήσουν τη μνημονική ανάκληση του συγκεκριμένου ατόμου.

Η αδυναμία στην ανάκληση δηλώνει μια σαφή δυσκολία στην επεξεργασία των γλωσσικών πληροφοριών. Γι’ αυτό και θα πρέπει έγκαιρα να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί, έτσι ώστε το άτομο να οργανώσει στη συνέχεια αβίαστα το λόγο του.

Αν το παιδί σας δυσκολεύεται να βρει μια λέξη, υποστηρίξτε την προσπάθειά του. Δώστε του χρόνο αρχικά και, αν δεν τα καταφέρει, παρέχετέ του έπειτα εναλλακτικές επιλογές για τη σημασία που φαίνεται να αναζητά. Μην μπλοκάρετε, την ώρα εκείνη, την επικοινωνία με συμβουλές και υποδείξεις. Κάποια επόμενη στιγμή, μπορείτε να το συζητήσετε και να το ενθαρρύνεται να ασκηθεί. Την ώρα εκείνη όμως, σεβαστείτε την επιθυμία του να επικοινωνήσει, απλώς, μαζί σας!

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί της προσχολικής ηλικίας να αναπτύξει λεξιλόγιο;

Στη βόλτα σας, σχολιάστε στο παιδί αντικείμενα και συμβάντα. Πάρκα και παιδικές χαρές προσφέρουν πλήθος ευκαιριών για σχολιασμό συμβάντων και χρήση κυρίως ρημάτων (το παιδί μπορεί να κουνηθεί στην κούνια, να ανεβεί στην τραμπάλα, να πιαστεί κατεβαίνοντας την τσουλήθρα). Περιγράψτε κινήσεις όπως τρέξιμο, πήδημα, πέσιμο την στιγμή που πραγματοποιούνται. Προσπαθήστε να τραβήξετε την προσοχή του παιδιού σε μεγάλα και μικρά, χαμηλά και ψηλά, μακριά και κοντινά αντικείμενα στο περιβάλλον.

Όταν ντύνετε το παιδί, ονομάστε τα ρούχα του καθώς του τα φοράτε. Ονομάστε και τα δικά σας ρούχα, σε αντιδιαστολή με τα δικά του (η μπλούζα του Γιάννη, η μπλούζα της μαμάς), ή την ώρα που σας παρατηρεί να ντύνεστε (τώρα θα βάλω τα παπούτσια…).

Όταν μαγειρεύετε, τραβήξτε την προσοχή του σε ό,τι κάνετε, την ώρα που το κάνετε. Μην ξεχνάτε να ονομάζετε διαφορετικά είδη φαγητών όπως επίσης να δείχνετε στο παιδί πως π.χ. το βούτυρο ή η σοκολάτα λιώνει όταν ζεσταίνεται. Αφού αποσπάσετε την προσοχή του παιδιού σε διάφορες παρόμοιες πράξεις, ζητήστε του να σας βοηθήσει στη μαγειρική δίνοντάς του οδηγίες. Μιλήστε του για υλικά και τρόπους μαγειρέματος.

Παίξτε με το παιδί χρησιμοποιώντας πλαστελίνη, δίνοντάς της διάφορα σχήματα. Περιγράψτε τι κάνετε όταν την απλώνετε, τη στρίβετε, την τεντώνετε, την πλάθετε, την κόβετε, τη μαζεύετε κλπ.

Όποιο και να είναι το φύλο του παιδιού σας, παίξτε με κούκλες. Μιλήστε για τα μέρη του σώματος, και για απλές καθημερινές δραστηριότητες (θα λούσω τα μαλλιά της κούκλας, θα τα χτενίσω και μετά θα τα στεγνώσω)

Κατά τη διάρκεια του γεύματος, περιγράψτε το φαγητό που τρώτε και ονομάστε καθαρά τι περιέχει ελκύοντας την προσοχή στα διάφορα συστατικά του φαγητού που παρουσιάζονται μπροστά στο παιδί. Όταν προσφέρετε στο παιδί επιλογή φαγητών, σαλάτας, ποτών κ.λ.π. ονομάστε και ταυτόχρονα δείξτε τις εναλλακτικές επιλογές (θέλεις λίγο γάλα; ενώ ταυτόχρονα του δείχνετε το γάλα). Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να ακούσει τα ονόματα φαγητών πολλές φορές.

Μιλήστε για το κοφτερό μαχαίρι που κόβει, την καυτή κατσαρόλα που καίει και για ό,τι άλλο βλέπετε γύρω σας και χρησιμοποιείτε, εσείς ή το παιδί στην καθημερινότητά σας. Γενικά, συνοδεύστε με λόγο ό,τι έως τώρα κάνατε σιωπηλά.

(Για πολύ μικρά παιδιά) Τοποθετήστε μια επιλογή αντικειμένων πάνω στο τραπέζι ή κάτω στο πάτωμα. Διαλέξτε ένα από αυτά και μιμηθείτε τη χρήση του με παντομίμα π.χ σαπούνι. Ζητήστε από το παιδί να σχολιάσει τι κάνετε ή σχολιάστε το ο ίδιος (πλένω τα χέρια μου με το σαπούνι). Αλλάξτε ρόλους με το παιδί για να το κρατήσετε σε ενδιαφέρον. Με μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιείστε απλά, παντομίμα χωρίς την παρουσία πραγματικών αντικειμένων.

Τοποθετήστε διάφορα αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων γύρω-γύρω σε κάποιο δωμάτιο. Ζητήστε από το παιδί να τα βρει. Μπορείτε να τα ζητάτε ονομάζοντας τα ίδια τα αντικείμενα ή περιγράφοντας την χρήση τους (βρες κάτι με το οποίο μαγειρεύουμε). Στην πορεία αλλάξτε ρόλους. Τώρα το παιδί ζητάει από εσάς να του βρείτε κάποια αντικείμενα ή εικόνες που έχει κρύψει γύρω στο δωμάτιο.

Επιπλέον παιχνίδια ανάπτυξης λεξιλογίου

(για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία)

Εξοικείωση με τα ουσιαστικά

Συγκεντρώστε καθημερινά αντικείμενα από τα κουκλόσπιτα των μικρών σας (καρέκλα, κούπα, πιρούνι, ψυγείο…). Εξίσου καλά λειτουργούν και εικόνες των αντικειμένων, κομμένες από περιοδικά. Παίξτε το «Βρες το όνομα!»: «Βρες το όνομα από αυτό, πάνω στο οποίο κάθομαι». Αν το παιδί σας δεν είναι εξοικειωμένο με τόσο σύνθετο συντακτικά λόγο, απλοποιείστε τις δομές: «Σ’αυτό/εκεί κάθομαι». Το παιδί ονομάζει το αντικείμενο και κερδίζει έναν πόντο. Στη συνέχεια οι ερωτήσεις μπορούν να αντιστραφούν: «Τι κάνω σε μια καρέκλα;». Και στις δύο περιπτώσεις, το παιδί πρέπει να απαντά με πλήρη πρόταση και όχι μονολεκτικά (: Κάθομαι σε μία καρέκλα).

Εάν θέλουμε να ενισχύσουμε ταυτόχρονα τη μνήμη του παιδιού, τοποθετούμε μια σειρά αντικειμένων/εικόνων μπροστά στο παιδί. Απομακρύνουμε έπειτα ένα αντικείμενο και το παιδί εντοπίζει και ονομάζει το αντικείμενο/εικόνα που απομακρύνθηκε. Ή, αφήνουμε το παιδί να δει για λίγα δευτερόλεπτα τη σειρά και ζητούμε στη συνέχεια να ονομάσει τα αντικείμενα/εικόνες της.

Δουλέψτε με κατηγορίες αντικειμένων: Διαλέξτε ένα θέμα την εβδομάδα, για παράδειγμα το ρουχισμό, μαζέψτε εικόνες από περιοδικά και συζητήστε για τα ρούχα που φοράμε μια ηλιόλουστη/ βροχερή/χειμωνιάτικη μέρα. Συνδέστε το ίδιο θέμα και με τη γνώση των εποχών. Σ’ ένα τετράδιο/ντοσιέ φτιάξτε τις σελίδες του χειμώνα, της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Εκεί θα καταχωρήσετε εικόνες των ρούχων/αξεσουάρ αλλά και λέξεις σχετικές με κάθε εποχή (πχ. αδιάβροχο, δροσερό, αντηλιακό…). Ανάλογα με την ηλικία και τις γνώσεις του, το παιδί θα «διαβάζει» τις εικόνες ή τις λέξεις. Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορείτε να φτιάξετε κι άλλα βιβλία, για αντικείμενα και δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

Εξοικείωση με τα ρήματα

Συγκεντρώστε από περιοδικά και παλιά βιβλία εικόνες δράσης, όπως για παράδειγμα ένα κοριτσάκι να τρώει (να πίνει, να τρέχει, να κοιμάται, να κλαίει κ.λπ.). Ψάξτε, μαζί με το παιδί, και βρείτε όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις δηλώνουν την ίδια ή παρεμφερή ενέργεια με αυτή που δείχνει η εικόνα (πχ. τρώω, μασάω, καταπίνω, γευματίζω, δειπνώ, κ.λπ.).

Κολλήστε τις εικόνες σε χαρτονάκια, απλώστε τα ανάποδα στο πάτωμα ή το τραπέζι και ανοίξτε εναλλάξ μία μία τις κάρτες, ονομάζοντας την ενέργεια που απεικονίζουν. Για κάθε σωστή απάντηση κερδίζετε έναν πόντο.

Αντί για εικόνες μπορείτε βέβαια απλώς να παίξετε τη γνωστή παντομίμα, με έννοιες δράσης τις οποίες το παιδί πότε θα αναπαριστά και πότε θα μαντεύει.

Εξοικείωση με τα επίθετα

Ενθαρρύνετε το παιδί να χρησιμοποιεί όλες του τις αισθήσεις. Συγκεντρώστε εικόνες που δείχνουν πχ. καλοκαιρινές διακοπές, μια λαϊκή αγορά, ή ό,τι άλλο συγκινεί εσάς και το παιδί σας. Φανταστείτε ότι είστε μέσα στην εικόνα. Τι βλέπετε, τι ακούτε, τι μυρίζετε, τι νιώθετε (ζέστη, κρύο, τον ήλιο, τον αέρα…), τι γεύεστε (πχ. παγωτό, το αλάτι της θάλασσας, μια ρόγα σταφύλι…).

Κάντε το ίδιο στην πραγματική καθημερινή ζωή, στην παραλία, στη λαϊκή ή όπου αλλού.

Σχεδιάστε ή κολλήστε σε χαρτονάκια εικόνες που δηλώνουν έννοιες όπως χαρούμενος, λυπημένος, ψηλός, κοντός, κ.λπ. Απλώστε τες στο πάτωμα ανάποδα, ανοίξτε τες και ονομάστε τες. Μοιράστε τες, έτσι ώστε να έχετε τα αντίθετα ζεύγη και παίξτε ξερή, ονομάζοντας ταυτόχρονα τις αντίστοιχες έννοιες.

Εξοικείωση με τα επιρρήματα

Μαζευτείτε όλη η οικογένεια και παίξτε το παιχνίδι της κουτσής πρότασης. Ξεκινήστε εσείς με μια πρόταση όπως: «Περπατώ στο δρόμο αργά». Ο επόμενος, επαναλαμβάνει την πρόταση, αλλάζοντας όμως το επίρρημα: «Περπατώ στο δρόμο βιαστικά». Το ίδιο κάνουν και όλοι οι επόμενοι, χρησιμοποιώντας επιρρήματα όπως: γρήγορα, ευθεία, στραβά, ίσια, προσεκτικά, ανάποδα κ.λπ. Όταν εξαντληθεί η φαντασία σας, αλλάξτε απλώς πρόταση.

Χρησιμοποιήστε τα αντικείμενα του κουκλόσπιτου, αναπροσδιορίζοντας κάθε φορά τις μεταξύ τους σχέσεις (: Ο σκύλος είναι πάνω στο τραπέζι, η κούκλα είναι ανάμεσα στο τραπέζι και το κρεβάτι, το πιρούνι είναι μέσα στην κατσαρόλα). Τοποθετήστε αρχικά εσείς τα αντικείμενα, και ζητήστε από το παιδί να ονομάσει (σε πλήρη πρόταση) τη σχέση τους. Αν δυσκολεύεται, πέστε εσείς την πρόταση, καθώς τοποθετείτε τα αντικείμενα (Τώρα βάζω το σκύλο κάτω από την καρέκλα) και ζητήστε του να την επαναλάβει σε πλήρη πρόταση (Πού είναι ο σκύλος; – Ο σκύλος είναι κάτω από την καρέκλα).

Χρησιμοποιήστε τα ίδια αντικείμενα, δίνοντας όμως αυτή τη φορά οδηγίες στο παιδί για να τα τοποθετεί το ίδιο. Μπορείτε να ενισχύσετε και τη μνήμη του παιδιού κατ’ αυτόν τον τρόπο, εάν του επιτρέπετε να τοποθετήσει τα αντικείμενα μόνον εφόσον έχετε ολοκληρώσει την οδηγία.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Η ικανότητα της Ακρόασης

Τα σημερινά παιδιά βομβαρδίζονται κυριολεκτικά από ήχους και πληροφορίες τις οποίες δεν είναι σε θέση βέβαια πάντα να προσλάβουν και να επεξεργαστούν. Κι’ αυτό γιατί και ο όγκος των πληροφοριών είναι μεγάλος και τα ίδια τα παιδιά διαθέτουν συνήθως ανεπαρκή ικανότητα ακρόασης.

Όταν μιλάμε για ακρόαση, εννοούμε κάτι περισσότερο από το άκουσμα των ήχων. Τα παιδιά ακούνε -εφόσον η ακοή τους το επιτρέπει-, δεν ακροώνται πάντα όμως. Η ακοή είναι βάση της ακρόασης, όχι όμως και αποκλειστική της προϋπόθεση. Ακροώμαι σημαίνει επιλέγω συνειδητά και εστιάζω την προσοχή μου σε ένα ερέθισμα, το οποίο προσλαμβάνω ακουστικά και εν συνεχεία επεξεργάζομαι, προκειμένου να το ανασυνθέσω νοηματικά.

Ένας καλός ακροατής είναι ένας δυνάμει καλός μαθητής. Πολύ περισσότερο, ένας άρτιος επικοινωνιακά άνθρωπος. Οφείλουμε λοιπόν όλοι, γονείς, οι εκπαιδευτικοί αλλά και όλοι όσοι εργάζονται με αντικείμενό τους το λόγο, τη μάθηση και την ευρύτερη καλλιέργεια των παιδιών, να βρούμε τρόπους να ενθαρρύνουμε και, ει δυνατόν, να διδάξουμε στα παιδιά μας την ακρόαση.

• Καταρχήν, παιδαγωγοί και οι γονείς οφείλουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες ευνοϊκές για ενεργητική ακρόαση (απομάκρυνση θορύβων, επαρκής αλλά όχι ενοχλητικά ισχυρή ένταση φωνής, κ.λπ.). Όσον αφορά τη φωνή του ομιλητή, σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης ο ρυθμός και ο χρωματισμός της ομιλίας ανάλογα με το θέμα.

• Ένας βαθμός ετοιμότητας είναι σημαντικός προκειμένου τα παιδιά να εστιάσουν και να προσλάβουν με μεγαλύτερη ευχέρεια ακουστικές πληροφορίες. Αυτό σημαίνει από τη μία, ότι πρέπει να τους εγείρουμε το ενδιαφέρον ώστε να διαθέτουν ένα ισχυρό προσωπικό κίνητρο για να προσέξουν. Από την άλλη, ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε ορισμένες φράσεις-κλειδιά που σηματοδοτούν την έναρξη του χρόνου ακρόασης και έχουν προσυμφωνηθεί ανάμεσα στο δάσκαλό και την τάξη ή το γονιό και το παιδί. Τέτοιες φράσεις θα μπορούσαν να είναι: “Ακούστε τώρα κάτι σημαντικό” ή “προσέξτε το έξής” κ.λπ. Ωστόσο, η κατάχρηση των φράσεων αυτών θα τις αποδυναμώσει, καθώς είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά να διατηρούν συνεχώς τεταμένη την προσοχή τους.

• Μεγάλο ρόλο, στις μικρές κυρίως ηλικίες, παίζει η σωστή ακουστική διάκριση των φθόγγων από το παιδί, το κατά πόσο δηλαδή το παιδί διακρίνει φωνολογικά τους ήχους της γλώσσας του. Ένα παιδί που δεν είναι σίγουρο εάν ακούει τη λέξη «φάρος» ή «βάρος», ενδέχεται σύντομα να εγκαταλείψει την ακρόαση, καθώς αρχίζει να χάνει το νόημα.

• Εξίσου σημαντική είναι η επιλογή από τον δάσκαλο ή το γονιό του λεξιλογίου και των συντακτικών δομών. Πολλά παιδιά, αργούν πολύ να κατακτήσουν τις εννοιολογικές αποχρώσεις μεταξύ κοντινών σημασιολογικά λέξεων/φράσεων, όπως: «είμαι ικανοποιημένος», «είμαι χαρούμενος», «είμαι ευτυχισμένος». Άλλα παιδιά πάλι δυσκολεύονται στην κατανόηση σύνθετων συντακτικά δομών, όπως: «Αφότου έφυγε η Μαρία και ενώ δεν είχε αρχίσει ακόμη να νυχτώνει, εμφανίστηκε η Ελένη, η οποία ήταν η μεγαλύτερη αδελφή της καλύτερης φίλης της Μαρίας». Ο λόγος της αφήγησης πρέπει πάντα να διαμορφώνεται σε συνάρτηση με τις δυνατότητες του ακροατηρίου.

• Οι επαναλήψεις λέξεων/φράσεων λειτουργούν ενισχυτικά στην ακρόαση, ιδιαίτερα εάν εφιστούν την προσοχή του παιδιού σε ορισμένα σημεία αναφοράς για την κατανόηση. Ωστόσο θα πρέπει να μην είναι υπερβολικά πολλές και επομένως άσκοπες. Το ενδιαφέρον των παιδιών συχνά διασπάται κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ άλλα παιδιά ενθαρρύνονται να μην προσέξουν με την πρώτη φορά εφόσον τα ίδια πράγματα θα ειπωθούν πολλάκις.

• Ιδιαίτερα λειτουργικό είναι να ζητήσουμε από τα παιδιά να ανακεφαλαιώσουν ό,τι συζητιέται ή ανακοινώνεται στην τάξη ή το σπίτι. Η ανακεφαλαίωση αυτή θα μπορούσε να απευθύνεται σε κάποιο παιδί ή μέλος της οικογένειας που απουσίαζε, σε όλη την τάξη στο τέλος κάθε διδακτικής ώρας ή σε όλη την οικογένεια στο τέλος μιας συζήτησης ή μετά το τέλος μιας ταινίας στην τηλεόραση.

• Στο νηπιαγωγείο αλλά και στις μικρές τάξεις του σχολείου, τα παιδιά κατανοούν και μαθαίνουν ακούγοντας – όχι διαβάζοντας. Η ανάγνωση ως μέσον κατάκτησης νοημάτων κερδίζει έδαφος από την Ε’ τάξη του δημοτικού και έπειτα. Ας εκμεταλλευτούμε λοιπόν δημιουργικά τη δυνατότητα της ακρόασης που έχουν τα παιδιά μας, καλλιεργώντας την σε ικανότητα. Θα ενισχύσουμε έτσι σημαντικά τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις, αλλά συμβάλλουμε ταυτόχρονα στην ευρύτερη επικοινωνιακή τους αρτιότητα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Η αξία της κατανόησης

Η κατανόηση προηγείται και πρέπει να προηγείται της έκφρασης. Πριν τα παιδιά πουν μία λέξη πρέπει πρώτα να την κατανοήσουν. Πριν ακόμη την κατανοήσουν, πρέπει να εξερευνήσουν και να εξοικειωθούν με την έννοια, την ιδέα, την σημασία πίσω από την λέξη. Αυτό γίνεται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού (π.χ. παίζοντας με το χρώμα, τα ζώα) εκμεταλλευόμενοι τις αισθήσεις (κοιτάζοντας, ακούγοντας, μυρίζοντας, ψηλαφίζοντας, πιπιλίζοντας, πετώντας, διαλύοντας, ταιριάζοντας αντικείμενα ή παρατηρώντας τις μεταξύ τους διαφορές).

Όσο το παιδί εξερευνά και ανακαλύπτει κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ο γονιός μπορεί να σχολιάζειτα όσα κάνει ή κοιτά το παιδί. Έτσι θα ‘ντύσει’ τις πράξεις του με λόγο, θα συνδέσει τη λέξη με το αντικείμενο, την πράξη, την ιδέα και θα βοηθήσει την κατανόησή της.

Οι χειρονομίες και η δείξη στις συζητήσεις με το παιδί βοηθούν, καθώς συνδέουν τις λέξεις με τη σημασία τους. Δείξτε τα αντικείμενα για τα οποία μιλάτε ενώ την σημασία των ρημάτων μπορείτε να την ‘δείξετε’ με χειρονομίες.

Εφόσον η κατανόηση είναι πιο σημαντική από την έκφραση, αντικαταστήστε τις ερωτήσεις που κάνετε στο παιδί με σχόλια (π.χ. μαμάδες περιμένοντας τον παιδίατρο). Ενθαρρύνετε το παιδί να μιλά και να επικοινωνεί, αλλά μην εκβιάζετε την ομιλία. Δεν ωφελεί ιδιαίτερα να λέμε στο παιδί: ‘πες αγόρι μου / κορίτσι μου ελάφι’. Εάν δεν κατανοήσει πρώτα το νόημα της λέξης, είναι σαν να του ζητάμε να πει μια λέξη Γαλλική ή Ιταλική (bonjour). Μπορεί το παιδί να καταφέρει να πει τελικά την λέξη με την μέθοδο του παπαγάλου αλλά … τι κερδίσαμε; Εάν πρώτα βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει τι σημαίνει η λέξη τότε το έργο μας είναι ουσιαστικό. Βέβαια … και πάλι δεν έχει νόημα να του ζητήσουμε να πει την λέξη, γιατί θα το κάνει ούτως ή άλλως αυθόρμητα, από μόνος του, σε συνθήκες φυσικής επικοινωνίας.

Μπορείτε να αξιολογήσετε την κατανόηση μιας λέξης από το παιδί. Προσοχή στην χρήση εξω-λεκτικών στοιχείων (π.χ. βλέμμα ή χειρονομία). Για παράδειγμα, ζητήστε του να σας δώσει το ‘άλογο’ προσέχοντας (α) να είναι κι άλλα ζώα τριγύρω (β) να μην κοιτάτε το ζητούμενο αντικείμενο (γ) να μην κάνετε ασυναίσθητα κάποιου είδους χειρονομία που βοηθά (δ) η πρότασή σας να είναι απλή συντακτικά.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Το παιδί μου δεν ‘πολυμιλάει’ … πόσο πρέπει να το πιέσω;  

Είναι σημαντικό τα παιδιά μικρής ηλικίας να μην πιέζονται για ομιλία, ενώ ταυτόχρονα να εκτίθενται σε πλούσιο σε γλωσσικά ερεθίσματα περιβάλλον και να αποκομίζουν επαρκή αλλά και ποιοτική ακουστική εμπειρία.

Όχι άμεση πίεση για ομιλία:

Δεν ζητούμε ποτέ από το παιδί να πει ή να επαναλάβει μια λέξη. Το παιδί θα μιλήσει όταν είναι έτοιμο. Εμείς, επομένως, αντί να αναλωνόμαστε σε μάταιες απαιτήσεις τέτοιου τύπου, οφείλουμε απλά να προετοιμάσουμε το παιδί με τους τρόπους που περιγράφονται παρακάτω.

Αποκλειστικός χρόνος σε ήσυχο περιβάλλον:

Αφιερώνουμε κάποιο χρόνο την ημέρα σε παιχνίδι και – γενικότερα – επικοινωνία Με το παιδί. Μισή με μία ώρα καθημερινά είναι αρκετή. Κατά το χρόνο αυτόν το παιδί θα έχει την αποκλειστική προσοχή μας. Θα πρέπει βέβαια να υπάρχει στο σπίτι ένα ήσυχο δωμάτιο που να διατίθεται για τη ποιοτική αυτή ενασχόλησή μας με το παιδί. Προϋπόθεση είναι να μην υπάρχει στο δωμάτιο αυτό ηχορύπανση από διάφορους περιβαλλοντικούς θορύβους (τηλεόραση ανοιχτή, αυτοκίνητα που κορνάρουν κ.τ.λ.).

Κοινή εστία προσοχής – Λόγος και Πράξη:

Απαραίτητο είναι η προσοχή και της μητέρας και του παιδιού να είναι στραμμένη στο ίδιο αντικείμενο ή πράξη. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα και μόνο τρόπο: Αφήνουμε το παιδί να κατευθύνει αυτό την προσοχή μας. Δεν προσπαθούμε να του υποδείξουμε εμείς με τι να ασχοληθεί αλλά ακολουθούμε τα δικά του ενδιαφέροντα, ‘μπαίνουμε’ δηλαδή εμείς στο δικό του παιχνίδι. Στην πορεία περιγράφουμε τις πράξεις του παιδιού τη στιγμή που αυτές εκτελούνται. Η πράξη δηλαδή επενδύεται με λόγο, λόγο απλό και κατανοητό. Ότι το παιδί βλέπει ή κάνει επί σκηνής εμείς το περιγράφουμε, αναφερόμαστε σε αυτό με λόγια.

Η δημιουργία κοινής εστίας προσοχής είναι απαραίτητη καθώς διευκολύνει το παιδί να προσέξει το ακουστικό ερέθισμα (λόγος) που συνοδεύει το οπτικό ή κιναισθητικό ερέθισμα (πράξη).

‘Παιδική’ ομιλία:

Το παιδί έχει ανάγκη να ακούσει λόγο. Ο λόγος μας έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όταν επικοινωνούμε με το παιδί. Χρωματίζουμε περισσότερο τη φωνή μας, χρησιμοποιούμε δυνατή ένταση φωνής, μιλούμε αργά και με καθαρή άρθρωση. Συνοδεύουμε τα λόγια μας με χειρονομίες για να διευκολύνουμε την κατανόηση των όσων λέμε. Επαναλαμβάνουμε τις ίδιες λέξεις ξανά και ξανά καθώς μιλούμε. Το παιδί (αρχικά) πρέπει να ακούει συχνά μια λέξη και σε διαφορετικές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, για να μπορέσει κάποια στιγμή να δοκιμάσει διστακτικά να την πει. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στη χρήση σύντομων και απλών φράσεων. Δύο τρεις απλές λεξούλες σε κάθε φράση είναι αρκετές.

Παιχνίδι μίμησης

Μιμούμαστε συχνά τις άναρθρες κραυγές, φωνήσεις, ήχους ή το βάβισμα που το παιδί παράγει αυθόρμητα: ‘πα’, ‘τα’, ‘ο λα λα’, ‘μπα μπα μπα’ ‘μα μα μα’.

Ανταποκρινόμενοι στις φωνήσεις του παιδιού μας το βοηθούμε να γνωρίσει τα χαρακτηριστικά του επικοινωνιακού διαλόγου, ενώ παράλληλα δίνουμε στο παιδί ανατροφοδότηση ως προς το τι εκείνο λέει μιλώντας.

Φωνές ζώων – Ήχοι περιβάλλοντος:

Δημιουργούμε στο παιδί ενδιαφέρον για τους ήχους που ακούει γύρω του όπως είναι οι φωνές ζώων (π.χ. ο σκύλος ‘γαβ-γαβ’) και οι περιβαλλοντικοί ήχοι (π.χ. η μύγα ‘βζζζζ’). Παράγουμε με ζωντάνια τους ήχους αυτούς μόλις δίνεται η ευκαιρία. Για παράδειγμα μιμούμαστε τη φωνή της γάτας (‘μνιάου’) όταν τη βλέπουμε στο δρόμο ή σε κάποια εικόνα ή μιμούμαστε τον ήχο που κάνει το νερό που τρέχει από τη βρύση (‘σσσσ’).

Παιδικά τραγουδάκια:

Χρησιμοποιούμε γνωστά παιδικά τραγουδάκια και ρυθμούς νηπιαγωγείου. Τα τραγουδάμε ξανά και ξανά με το παιδί, όσο αυτό δείχνει ενδιαφέρον. Τα συνοδεύουμε και με κινήσεις των χεριών –παντομίμα.

Παιδικό βιβλίο:

Ξεφυλλίζουμε βιβλία με εικόνες ή παραμύθια με πλούσια εικονογράφηση. Λέμε λίγα μόνο λόγια για την κάθε εικόνα – τα πολλά λόγια κουράζουν. Απλουστεύουμε το παραμύθι (μία μόνο φράση για κάθε εικόνα) έτσι ώστε να το ακούσει το παιδί μέχρι το τέλος.

Θυμηθείτε:

Τα παιδιά μιλούν μόνο όταν διαθέτουν το κίνητρο να επικοινωνήσουν. Εάν δεν υπάρχει κίνητρο δεν προκύπτει και λόγος.

Πολλές φορές οι γονείς προλαμβάνουν τις ανάγκες των παιδιών (δίνοντάς τους, για παράδειγμα νερό πριν διψάσουν, φαγητό πριν πεινάσουν, κ.λπ), αποδυναμώνοντας έτσι το κίνητρο της επικοινωνίας. Γιατί ένα παιδί να επικοινωνήσει, όταν ήδη έχει ό,τι θα ήθελε να ζητήσει;

Ας υποθέσουμε ότι δείχνετε στο παιδί την αγαπημένη του μπανάνα και του ζητάτε να σας πει ‘μπανάνα’, για να του τη δώσετε. Το παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να πει τη λέξη και, πιθανότατα, δεν θα ανταποκριθεί, αλλά γκρινιάζοντας θα επιχειρήσει να σας ‘κλέψει’ την μπανάνα. Όλα τα παιδιά δυσφορούν σε συνθήκες ‘τεχνητής’ επικοινωνίας και δυσανασχετούν να παράγουν λόγο με εκβιασμούς.

Δοκιμάστε λοιπόν το εξής:

‘Ξεχάστε’ να του δώσετε την μπανάνα την ώρα που συνήθως του τη δίνετε. Έχετέ ωστόσο σε εμφανές σημείο, μαζί με άλλα φρούτα.

Όταν σας δείξει την μπανάνα (και αν δεν το κάνει μόνο του, ρωτήστε αν θέλει να φάει κάτι και πλησιάστε τη φρουτιέρα), δώστε του δύο επιλογές (μπανάνα ή μήλο;) ενθαρρύνοντάς το να αποφασίσει τι θα ήθελε να έχει.

Με τον τρόπο αυτό η επικοινωνία είναι φυσική και παρέχει το κίνητρο στο παιδί να εκφραστεί. Δημιουργείτε έτσι ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.

Εάν το παιδί λέει μόνο μία με δύο λέξεις, δημιουργείστε με τις λέξεις αυτές επιλογές, και κάνετε σαφές, ότι μπορεί να έχει αυτό που θέλει ονομάζοντάς το και όχι ‘χαλώντας τον κόσμο’ με τις φωνές.

Εάν πιέσετε το παιδί που δεν μιλά να μιλήσει, αυτό αποκτά μεγαλύτερη άρνηση στην ομιλία. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται το άγχος, την ένταση και την ανυπομονησία σας. Χάνεται έτσι η ευχαρίστηση που προκύπτει από την χαλαρή και αβίαστη επικοινωνία. Χάνεται το κίνητρο.

Αντί να εστιάζετε αποκλειστικά στην παραγωγή λόγου από το παιδί, προσπαθήστε να προάγετε την κατανόηση και την επικοινωνία του, μέσα από ευχάριστες δραστηριότητες και παιχνίδι που εξασφαλίζει τη συνεργασία του. Το παιδί θα μιλήσει, όταν είναι έτοιμο. Εσείς δημιουργήστε του απλώς τις καλύτερες επικοινωνιακές συνθήκες για να αναδυθεί ευκολότερα ο λόγος.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Ενισχύστε τη φαντασία του με το παιχνίδι

Από τα 2 έτη και μετά τα περισσότερα παιδιά αφοσιώνονται σε παιχνίδια αναπαράστασης, που αφορμή αρχικά έχουν τις πρόσφατες εμπειρίες τους. Μέσα από τα παιχνίδια αυτά τα παιδιά οργανώνουν, εκφράζουν και τελικά κατανοούν την πραγματικότητά τους. Σταδιακά το παιχνίδι εξελίσσεται σε συμβολικό παιχνίδι, με πιο πολύπλοκο σενάριο που περιλαμβάνει πραγματικά μα και φανταστικά στοιχεία!

Η παιδική φαντασία στοιχείο απαραίτητο για τη γνωστική αλλά και κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, καλό είναι να ενθαρρυνθεί και να ενισχυθεί από τις πρώτες κιόλας εκδηλώσεις της. Εάν λοιπόν οι ίδιοι δεν αισθάνεστε ιδιαίτερα …ευφάνταστοι, αξιοποιήστε κάποιες από τις παρακάτω ιδέες, για να διευρύνετε έτσι το δικό του φανταστικό κόσμο:

• Καταρχήν να εξασφαλίσετε ελεύθερο χρόνο στη ζωή των παιδιών και διαθέστε τους ένα χώρο ολοδικό τους όπου θα μπορούν να παίζουν, να ανακατεύουν, να λερώνουν χρησιμοποιώντας ό,τι υλικό επιθυμούν (από αυτά που μπορείτε να τους παρέχετε π.χ. πηλό μπογιές, κόλλα).

• Παίξτε μαζί τους: φτιάξτε τούρτα από λάσπη, πύργους από άμμο, φρούριο με τα μαξιλάρια του καναπέ, σπιτάκια από χαρτόκουτα. Αναζητήστε παλιά ρούχα στο πατάρι και φτιάξτε μια «γκαρνταρόμπα» για να μεταμφιέζεται δίχως να αναστατώνει τις ντουλάπες σας. Θα εκπλαγείτε με τους ρόλους που θα ενσαρκώσει.

• Σεβαστείτε τις «άσχετες» ιδέες του. Μην αποθαρρύνετε και μην αποτρέψετε τους πειραματισμούς του -παρεκτός αν απειλείται η φυσική του ακεραιότητα. Μην προτρέχετε κινδυνολογώντας ότι δεν θα πετύχει αυτό που θέλει. Αφήστε το να το διερευνήσει μόνο του και –φυσικά– επιτρέψτε του το δικαίωμα του λάθους.

• Μην αποθαρρύνετε την πολυλογία του περί όσων φανταστικών συνέβησαν με τους φανταστικούς του φίλους. Θα έρθει η στιγμή που θα τους…ξεπεράσει.

• Ικανοποιήστε την περιέργειά του. Δίνετέ του πληροφορίες, οδηγίες αλλά και υλικό για να εξερευνήσει νέα πεδία ενδιαφέροντος. Αν στην πορεία διαπιστώσει ότι κάτι δεν του προκαλεί πλέον την περιέργεια, αφήστε το να προχωρήσει σε κάτι διαφορετικό. αργότερα.

• Δώστε του μπλοκ και μπογιές για ζωγραφική και αφήστε το ελεύθερο να δημιουργήσει. Πνίξτε την παρόρμησή σας να διορθώσετε ή να απαιτήσετε το έργο του να ξαναγίνει …σωστά! (Αυτό μπορεί να γίνει κάποια άλλη στιγμή, που θα δουλεύετε κι εσείς μαζί, καθοδηγώντας το. Όχι την ώρα της … προσωπικής δημιουργίας!) Εκθέστε τις δημιουργίες του σε κάποιον τοίχο και υπενθυμίζετέ του συχνά, πόσο σας αρέσει να τις βλέπετε.

• Εάν η ηλικία του το επιτρέπει, πάρτε του μια απλή φωτογραφική μηχανή. Εξηγήστε του ορισμένα βασικά πράγματα για τη χρήση της και επιτρέψτε του να φωτογραφήσει κατά βούληση, δίχως να λογοκρίνετε τις επιλογές του. Κοιτώντας τις φωτογραφίες του στη συνέχεια, εκφέρετε τη γνώμη σας, τόσο για τα θέματα, όσο και για την ποιότητα των φωτογραφιών.

• Τραγουδήστε και χορέψτε μαζί. Στην αρχή θα σας μιμείται αλλά δεν θ’ αργήσει να συνθέσει δικούς του ρυθμούς και προσωπικές χορογραφίες.

• Την ώρα της χαλάρωσης, λίγο πριν κοιμηθεί, επιχειρήστε εναλλάξ φανταστικές περιγραφές π.χ. «φαντάζομαι έναν ελέφαντα που οδηγεί ένα λεωφορείο. Πού λες να πηγαίνει;». Εάν δυσκολεύεται, βοηθήστε το με ερωτήσεις, όπως: «τι θα γινόταν αν…». Και βέβαια, αφήστε το ίδιο να αποφασίσει.

• Εστιάστε σε ανθρώπους γύρω σας και πλάστε φανταστικές ιστορίες για αυτούς: «αυτή η γυναίκα θα μπορούσε να έχει τις ικανότητες του …σούπερμαν. Εάν ήταν έτσι, κάθε πρωί θα….» Αφήστε το να συνεχίσει την ιστορία, και ενθαρρύνετέ το να την επισφραγίσει με μια όμορφη ζωγραφιά, όταν επιστρέψει στο σπίτι.

• Θέστε ερωτήματα που θα παιδέψουν τη σκέψη του, όπως «Θα ήτανε καλό να ζούσαμε για πάντα; Ή μήπως θα ήτανε κακό;» «Αν το τζίνι σου χάριζε μια υπερφυσική ικανότητα, ποια θα επέλεγες; Γιατί;»

Παίξτε μαζί του. Προσπαθώντας να αναπτύξετε τη δική του φαντασία θα ελευθερώσετε πιθανότατα και τη δική σας που εγκλωβίζεται στα θέματα της καθημερινότητας. Και μην ξεχνάτε: λογοκρισία και κριτική σκοτώνουν κάθε φανταστικό δημιούργημα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Συμβουλές  για  το  Παιχνίδι

Τα παιδιά μαθαίνουν ‘κάνοντας’ πράγματα !

Η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα δεν επιτρέπει ποσότητα χρόνου αλληλεπίδρασης των γονέων με το παιδί. Επιβάλλεται επομένως ποιότητα χρόνου: Χρόνος από τους γονείς για παιχνίδι με το παιδί

Μυήσετε το παιδί σε νέες λέξεις και ιδέες, καθώς επικοινωνείτε μαζί του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.

Παρατηρείστε τι προσπαθεί να κάνει το παιδί με το παιχνίδι που το ίδιο διάλεξε για να παίξει

Προσαρμοστείτε σε ότι κάνει το παιδί. Προσπαθήστε να κάνετε και εσείς το ίδιο για κάποιο χρόνο. Δείξτε ότι περνάτε καλά με ό,τι κάνετε

Προσθέστε κάποια νέα ιδέα ή σκέψη, όταν πια το παιδί σας έχει δεχτεί για συμπαίκτη και παίζει ευχάριστα μαζί σας

Υπάρχει τεράστια ποικιλία παιχνιδιών στο εμπόριο. Το να διαλέξει κάποιος;

Από την ηλικία 2 ετών και μετά, το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης λόγου συντελείται μέσα από το παιχνίδι αναπαράστασης (μινιατούρες πραγματικών αντικειμένων με τις οποίες μπορεί το παιδί να αναπαραστήσει σκηνές καθημερινού βίου) και το συμβολικό παιχνίδι.

Παιχνίδια που προτείνονται:

• Παιχνίδι με κούκλες και αρκουδάκια: Αναπαράσταση σεναρίων καθημερινής ζωής εντός και εκτός σπιτιού (ντύσιμο, ύπνος, βόλτα, σχολείο, εκδρομή κ.τ.λ.)

• Κουκλόσπιτο: Αναπαράσταση σκηνών από την καθημερινή ζωή του σπιτιού

• Φάρμα: παιχνίδι με κατοικίδια ζωάκια και ζώα της ζούγκλας

• Πειρατές: παιχνίδι με φιγούρες πειρατών και καράβια

• Παιχνίδι με κουζινικά (πλαστικές μινιατούρες)

• Παιχνίδι ρόλων: γιατρός, κομμώτρια, εισπράκτορας λεωφορείου.

Όσο μπορείτε, καθυστερείστε την αγορά παιχνιδιών όπως Action man και Barbie τα οποία τα παιδιά ούτως ή άλλως θα ζητήσουν και θα έχουν, σε μεγαλύτερη όμως ηλικία.

Το παιχνίδι είναι εργαλείο γνωστικής και γλωσσικής ανάπτυξης για τα παιδιά της προ-σχολικής ηλικίας.

Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι και εξελίσσουν έτσι το μυαλό (γνωστική ανάπτυξη) και το λόγο τους (γλωσσική ανάπτυξη). Απαραίτητη προϋπόθεση για να μάθουν όμως, είναι να παίζουν με κάποιον ενήλικα ή κάποιο μεγαλύτερο παιδί. Έτσι το παιχνίδι τους θα είναι λιγότερο στερεότυπο και περισσότερο ευρηματικό και εποικοδομητικό. Ο ενήλικας θα πρέπει απλά να σχολιάζει αυτό που συμβαίνει και να δίνει διεξόδους για συνέχιση του παιχνιδιού, όταν αντιλαμβάνεται ότι το παιχνίδι πλέον δεν εξελίσσεται από τα ίδια τα παιδιά.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει κίνητρο επικοινωνίας

Τα παιδιά μιλούν μόνο όταν διαθέτουν το κίνητρο να επικοινωνήσουν. Εάν δεν υπάρχει κίνητρο δεν προκύπτει και λόγος.

Πολλές φορές οι γονείς προλαμβάνουν τις ανάγκες των παιδιών (δίνοντάς τους, για παράδειγμα νερό πριν διψάσουν, φαγητό πριν πεινάσουν, κλπ), αποδυναμώνοντας έτσι το κίνητρο της επικοινωνίας. Γιατί ένα παιδί να επικοινωνήσει, όταν ήδη έχει ό,τι θα ήθελε να ζητήσει;

Ας υποθέσουμε ότι δείχνετε στο παιδί την αγαπημένη του μπανάνα και του ζητάτε να σας πει ‘μπανάνα’, για να του τη δώσετε. Το παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να πει τη λέξη και, πιθανότατα, δεν θα ανταποκριθεί, αλλά γκρινιάζοντας θα επιχειρήσει να σας ‘κλέψει’ την μπανάνα. Όλα τα παιδιά δυσφορούν σε συνθήκες ‘τεχνητής’ επικοινωνίας και δυσανασχετούν να παράγουν λόγο με εκβιασμούς.

Δοκιμάστε λοιπόν το εξής:

• ‘Ξεχάστε’ να του δώσετε την μπανάνα την ώρα που συνήθως του τη δίνετε. Εχετέ την ωστόσο σε εμφανές σημείο, μαζί με άλλα φρούτα.

• Όταν σας δείξει την μπανάνα (και αν δεν το κάνει μόνο του, ρωτήστε αν θέλει να φάει κάτι και πλησιάστε τη φρουτιέρα), δώστε του δύο επιλογές (μπανάνα ή μήλο;) ενθαρρύνοντάς το να αποφασίσει τι θα ήθελε να έχει.

Με τον τρόπο αυτό η επικοινωνία είναι φυσική και παρέχει το κίνητρο στο παιδί να εκφραστεί. Δημιουργείτε έτσι ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.

Εάν το παιδί λέει μόνο μία με δύο λέξεις, δημιουργείστε με τις λέξεις αυτές επιλογές, και κάνετε σαφές, ότι μπορεί να έχει αυτό που θέλει ονομάζοντάς το και όχι ‘χαλώντας τον κόσμο’ με τις φωνές.

Εάν πιέσετε το παιδί που δεν μιλά να μιλήσει, αυτό αποκτά μεγαλύτερη άρνηση στην ομιλία. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται το άγχος, την ένταση και την ανυπομονησία σας. Χάνεται έτσι η ευχαρίστηση που προκύπτει από την χαλαρή και αβίαστη επικοινωνία. Χάνεται το κίνητρο.

Αντί να εστιάζετε αποκλειστικά στην παραγωγή λόγου από το παιδί, προσπαθήστε να προάγετε την κατανόηση και την επικοινωνία του, μέσα από ευχάριστες δραστηριότητες και παιχνίδι που εξασφαλίζει τη συνεργασία του. Το παιδί θα μιλήσει, όταν είναι έτοιμο. Εσείς δημιουργήστε του απλώς τις καλύτερες επικοινωνιακές συνθήκες για να αναδυθεί ευκολότερα ο λόγος.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Γλωσσική ετοιμότητα νηπίων: Αντιμετωπίστε έγκαιρα τις δυσκολίες στο λόγο του παιδιού

Η είσοδος στο Δημοτικό σχολείο αποτελεί στιγμή – σταθμό στην πορεία της ζωής ενός παιδιού και της οικογένειάς του, η οποία συνοδεύει το μικρό, έως τότε, νήπιο στο ‘μεγάλο’ σχολείο για να ξεκινήσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Το 6χρονο νήπιο θεωρείται ότι πληρεί πλέον τις προϋποθέσεις για να αναλάβει ένα νέο ρόλο, το ρόλο του μαθητή. Η φυσική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη έχουν συντελέσει σ’αυτό το επίπεδο ετοιμότητας, καθώς έχουν ωριμάσει το σώμα, τη σκέψη, το συναίσθημα και την κοινωνικότητα του παιδιού.

Ο λόγος συνιστά συνήθως δείκτη της γνωστικής και ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Το 6χρονο παιδί αναμένεται ότι είναι επικοινωνιακά επαρκές για να αντεπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις που επιβάλλει η μετάβαση στο δημοτικό σχολείο. Στα έξι του μόλις χρόνια έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το βασικό μέρος της κατάκτησης του προφορικού ή φωνούμενου λόγου και καλείται τώρα πια να μυηθεί στο νέο σύστημα συμβόλων του γραπτού λόγου.

Τo εξάχρονο παιδί γνωρίζει λέξεις, άρα διαθέτει ένα πλούσιο σημασιολογικό σύστημα που αναμένουμε να αξιοποιήσει και για τη γραπτή κατανόηση (ανάγνωση) και τη γραπτή έκφραση (γραφή). Κατανοεί και εφαρμόζει σύνθετους γραμματικούς κανόνες καθώς μιλά, χρησιμοποιεί επομένως ένα ισχυρό μορφο-συντακτικό σύστημα που τώρα καλείται να στηρίξει την εκμάθηση της ανάγνωσης και την οργάνωση του γραπτού του κειμένου. Γνωρίζει και χρησιμοποιεί τους ήχους του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας του καθώς και τον τρόπο που αυτοί οι ήχοι (φωνήματα) συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τις λέξεις της γλώσσας του. Σε κάθε έναν από αυτούς τους ήχους θα μάθει σύντομα να αντιστοιχεί ένα γραπτό σύμβολο (γράφημα). Η διαδικασία δεν είναι απλή και εύκολη για το άπειρο ‘πρωτάκι’. Απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση, προσπάθεια, επιμονή, αυτορρύθμιση, εμπιστοσύνη στον εαυτό, καλή διάθεση και συνεργασιμότητα.

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ ενός παιδιού κατά την είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει την πρόοδο και διασφαλίζει την επικοινωνιακή και ακαδημαϊκή λειτουργικότητά του. Το γλωσσικό σύστημα είναι ένα και το αυτό. Φωνούμενος και γραπτός λόγος έχουν κοινά θεμέλια. Ένα καλά θεμελιωμένο σύστημα σημασιών και κανόνων (γραμματικών & συντακτικών) εξασφαλίζει ευχέρεια στην επικοινωνία για το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει ευρύ λεξιλόγιο και μορφο-συντακτικές δομές τέτοιες που θα επιτρέψουν σ’ ένα παιδί της Α’ Δημοτικού να κατανοεί καλύτερα τις οδηγίες του εκπαιδευτικού στη σχολική τάξη, να διατυπώνει συγκροτημένο προσωπικό λόγο, να διευκολύνει την εκμάθηση της ανάγνωσης συνάγοντας νόημα από τα γραπτά σύμβολα που αποκωδικοποιεί και συνθέτει σε συλλαβές και λέξεις, να επιτυγχάνει στο μάθημα της γλώσσας, να συμμετέχει εντέλει δυναμικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η γλωσσική ετοιμότητα αντανακλάται εξίσου σε επίπεδο προφορικής και γραπτής έκφρασης, με τον ίδιο τρόπο που γλωσσικά λάθη έκφρασης σε προφορικό και γραπτό λόγο κρύβουν συνήθως ένα αδύναμο γλωσσικό σύστημα.

Η κατάκτηση των μηχανισμών γραφής και ανάγνωσης, πρωταρχικός εκπαιδευτικός στόχος της Α’τάξης, συνιστά συνήθως το κύριο μέλημα δασκάλων και γονιών την πρώτη χρονιά του δημοτικού σχολείου. Το παιδί που αποτυγχάνει ή καθυστερεί εγείρει ανησυχίες, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν είχε διερευνηθεί το επίπεδο γλωσσικής ετοιμότητας και αναδυόμενου γραμματισμού του παιδιού ήδη από την προσχολική ηλικία. Για παράδειγμα, συχνά λάθη γραπτής κωδικοποίησης των παιδιών στις πρώτες απόπειρες γραφής, λάθη που εμμένουν και επαναλαμβάνονται με τρόπο συστηματικό παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διορθώσεις, ενδέχεται να μην οφείλονται σε απροσεξία αλλά να έχουν βαθιές ρίζες σε αντίστοιχα λάθη στην εκφορά του λόγου. Σκεφτείτε το παιδί που συγχέει και αντικαθιστά ήχους στην ομιλία του (πχ. το παιδί που λέει ‘φέλω’ αντί ‘θέλω’), όταν καλείται να αποδώσει γραπτά ό,τι λέει. Ή το παιδί που μπερδεύει ή/και αλλοιώνει τη σειρά των συλλαβών σε μια πολυσύλλαβη λέξη (‘παθάρυθο’ αντί ‘παράθυρο’). Αντιστοιχώντας σε γραφήματα τους ήχους που υπαγορεύει στον εαυτό του, εμπιστευόμενο δηλαδή τον εσφαλμένο τρόπο με τον οποίο προφέρει τη λέξη, μεταφέρει τη φωνολογική σύγχυση που εκδηλώνει στην εκφορά του λόγου και στο τετράδιό του, κάνοντας λάθη γραφής που δεν μπορεί να ελέγξει, παρά τη συστηματική μελέτη της καθημερινής του ορθογραφίας και την καλή συγκέντρωση.   Έτσι, μια δυσκολία που αφορά στην οργάνωση του φωνολογικού συστήματος ή/και στη φωνητική πραγμάτωση των ήχων της γλώσσας (δυσκολία της οργάνωσης του προφορικού λόγου, ανιχνεύσιμη ήδη από την προσχολική ηλικία) μεταφέρεται στο σχολικό τετράδιο και επηρεάζει την εκμάθηση του μηχανισμού ανάγνωσης και γραφής, περιορίζοντας την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας του παιδιού και ως εκ τούτου βάλλοντας σημαντικά την αυτοπεποίθησή του. Αντίστοιχες ανιχνεύσιμες στην προσχολική ηλικία δυσκολίες συνιστούν η ικανότητα οργάνωσης της αφήγησης, η ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας πληροφοριών (εργαζόμενη μνήμη), η ικανότητα αυτορρύθμισης, η ικανότητα διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων και η ευρύτερη επικοινωνιακή λειτουργικότητα του παιδιού

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ και η έγκαιρη αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν στην οργάνωση και εκφορά του λόγου κατά την προσχολική ηλικία έχουν ρόλο καθοριστικό για την ομαλή προσαρμογή και περαιτέρω ακαδημαϊκή πρόοδο του παιδιού στο σχολείο. Επιστημονικά πορίσματα ερευνών δείχνουν σήμερα ότι η σχέση των μαθησιακών προβλημάτων με αυτά του φωνούμενου λόγου και της άρθρωσης είναι πολύ πιο στενή από ό,τι ίσως νομίζουμε. Θα πρέπει επομένως να αντιληφθούμε την εξελικτική πορεία της γλωσσικής ανάπτυξης από τη νηπιακή έως την παιδική-μαθητική αλλά και την εφηβική ηλικία σε ένα ενιαίο, ευρύτερο χρονικά, πλαίσιο και να προλάβουμε αναδυόμενες δυσκολίες που ενδέχεται να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού. Η ενδυνάμωση του γλωσσικού συστήματος από την προσχολική ηλικία αποφέρει καρπούς στην μαθησιακή ικανότητα του παιδιού της Α’ Δημοτικού και έχει τη δύναμη να επηρεάσει σημαντικά την σχολική προσαρμογή και επίδοσή του, κυρίως στα πρώτα σχολικά χρόνια. 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Υπάρχουν δυσκολίες στον προφορικό του λόγο;

(Πριν την επίσκεψη σε Κέντρα Λόγου, ανιχνεύστε οι ίδιοι τις δυσκολίες του παιδιού σας)

Όταν η οργάνωση του προφορικού λόγου εξελίσσεται απρόσκοπτα, τα παιδιά στην ηλικία των 4 περίπου ετών είναι πλέον σε θέση να περιγράψουν και να αφηγηθούν με σχετική ευχέρεια ό,τι τους ενδιαφέρει.

Τα παιδιά που δυσκολεύονται στον προφορικό τους λόγο επιλέγουν συνήθως να είναι πιο ολιγόλογα. Ορισμένα εντούτοις επιδεικνύουν έντονη επικοινωνιακή διάθεση: μιλούν πολύ (έως ακατάπαυστα), πλατιάζουν, χάνουν τη ροή τους, διακόπτουν και αναδιατυπώνουν φράσεις, επαναλαμβάνουν λέξεις ή μέρη λέξεων και συχνά καταλήγουν να είναι δυσκατάληπτα από τρίτους που δεν γνωρίζουν το θέμα της αφήγησης.

Καλό θα είναι, εάν σας προβληματίζει ο προφορικός λόγος του μικρού ή της μικρής σας, να πάρετε τη γνώμη ανθρώπων ειδικών στο λόγο και τη μάθηση, προκειμένου να ενισχύσετε την ικανότητα παραγωγής λόγου, πριν παγιωθούν προβλήματα που ενδέχεται να ταλαιπωρήσουν στη συνέχεια το παιδί σας και να δυσκολέψουν τη διαδικασία της μάθησης.

Πριν την επίσκεψη σε Κέντρο Λόγου και την εξέταση του παιδιού σας από μέλη διεπιστημονικής ομάδας, φροντίστε ωστόσο να ξεκαθαρίσετε τι είναι αυτό που πραγματικά σας ανησυχεί, όταν το παιδί μιλά. Ζητήστε από το παιδί:

• Να αναδιηγηθεί μια ιστορία που θα του αφηγηθείτε εσείς, χρωματίζοντας έντονα τη φωνή σας, ώστε να αναδεικνύει τα κύρια σημεία της ιστορίας.

• Να διηγηθεί το περιεχόμενο μιας εικόνας που θα του δείξετε.

• Να διηγηθεί ένα δικό του προσωπικό βίωμα (πχ. πώς τα πέρασε στο πάρτι του Σαββάτου).

• Να σχεδιάσει μια ζωγραφιά με ελεύθερο θέμα και να αφηγηθεί την ιστορία που αναπαριστά η ζωγραφιά του.

• Να περιγράψει ένα αντικείμενο της καθημερινότητας, αναφέροντας την κατηγορία στην οποία ανήκει, τη χρήση, τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες, ενδεχομένως και τα συναισθήματα που δημιουργεί. Δώστε εσείς πρώτα ένα παράδειγμα, για να καταλάβει τι του ζητάτε (πχ. ‘μήλο’: φρούτο που το τρώμε, το κόβουμε από τη μηλιά, έχει κόκκινη συνήθως φλούδα και μέσα είναι λευκό, έχει πολλές βιταμίνες, είναι υγιεινό, νόστιμο και μου αρέσει πολύ)

Στις τις παραπάνω δραστηριότητες, προσέχω εάν το παιδί:

• Κατανοεί τις ιστορίες και τις οδηγίες που δίνω ή χρειάζεται να επεξηγήσω κάποια σημεία;

• Συγκρατεί τις ιστορίες και τις οδηγίες ή χρειάζεται να επαναλάβω σημεία τους;

• Η διήγησή του έχει σημασιολογική πληρότητα ή παραλείπονται βασικές πληροφορίες;

• Διακρίνει τα κύρια σημεία μιας ιστορίας / εικόνας / ζωγραφιάς ή συγχέει τα σημαντικά με τα ασήμαντα;

• Τοποθετεί τα γεγονότα στη σωστή χρονική σειρά, διατηρώντας τη δομή της ιστορίας που αφηγείται ή τα παραθέτει μπερδεμένα;

• Υπάρχει συνοχή μεταξύ των γεγονότων ή παρατίθενται ως σειρά ασύνδετων πληροφοριών;

• Εκφέρει σωστά τις λέξεις ή υπάρχουν λάθη στην άρθρωση;

• Ανακαλεί εύκολα το λεξιλόγιο που χρειάζεται ή κομπιάζει, προσθέτει ‘εεε…εεε…’,’πώς το λένε…’ , επαναλαμβάνει λέξεις / φράσεις, αντικαθιστά λέξεις με αόριστες εκφράσεις (‘το αυτό’, ‘εκείνο’, ‘ένα τέτοιο’ κ.λπ.);

• Συντάσσει σωστά τις ιδέες του ή κάνει μορφοσυντακτικά λάθη (στη συμφωνία των όρων της πρότασης, στους χρόνους των ρημάτων, στις προθέσεις και άλλες γραμματικές λέξεις);

Σημειώστε τις δυσκολίες που εντοπίζονται και συζητήστε με τους ειδικούς που θα δουν το παιδί σας σε μια διεξοδικότερη διερεύνηση / αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων του, τρόπους για να ενισχυθεί η γλωσσική παραγωγή του παιδιού και να αποκατασταθούν τυχόν αδυναμίες.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ