ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Προβλήματα στο σχολείο. Πότε πρέπει να το ψάξω;

Διάγνωση μαθησιακών προβλημάτων

Μαθησιακές δυσκολίες

Πως βιώνεται η σχολική αποτυχία

Οι φόβοι του παιδιού με δυσλεξία

Οι αρχές στη διδασκαλία παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες

Ο δάσκαλος ως ρυθμιστής της ισορροπίας στην τάξη

Ο ρόλος του γονιού στην αποκατάσταση

Μάγοι θεραπευτές και μαγικά ραβδάκια

Πρώιμη υποστήριξη της μάθησης στο σπίτι

Αναγνωστική ετοιμότητα

Η ανάγνωση, η γραφή και η οδήγηση

Η γραφή ως κινητική δραστηριότητα

Δυσγραφία

Προγράμματα αποκατάστασης της ορθογραφίας

Κειμενική γραφή ή πώς να γαλουχήσετε ένα νέο συγγραφέα

Το γράψιμο της έκθεσης

Πρώτη σχολική ηλικία και αριθμητική

Βοηθήστε τους να μάθουν την προπαίδεια

Στρατηγικές μάθησης

Η καλοκαιρινή μελέτη

Διάβασμα το καλοκαίρι

Επαναληπτικές εξετάσεις Σεπτεμβρίου

Παιχνίδια με Λεξικά

Παιχνίδια στη θάλασσα

Παιδί  και  Θάλασσα

 

Το καλοκαίρι είναι η εποχή του χρόνου που όλοι αγαπάμε. Τα παιδιά το λατρεύουν. Καλοκαίρι σημαίνει διακοπές. Για την Ελλάδα, που ανήκει στις προνομιούχες χώρες της Μεσογείου, οι διακοπές ως κεντρικό στοιχείο έχουν τον ήλιο και τη θάλασσα.

 

Μικροί – μεγάλοι, με το που μπαίνει το καλοκαίρι, επιδιώκουμε την απόδραση στις παραλίες με κάθε ευκαιρία. Εκεί θα ξαπλώσουμε στον ήλιο και θα δροσίσουμε το σώμα μας στη θάλασσα. Το ευεργετικό θαλασσινό νερό περιέχει άλατα και ιώδιο, στοιχεία που το καθιστούν ιδανικό θεραπευτή. Η κίνηση της κολύμβησης και το ελεύθερο παιχνίδι στην άμμο παρέχουν τη δυνατότητα άσκησης του σώματός μας.

 

Τα μπάνια συμβάλλουν στην αποσυμφόρηση του αναπνευστικού και στην προστασία του οργανισμού από χειμωνιάτικες λοιμώξεις. Για τα παιδιά με υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων (τα γνωστά σε όλους κρεατάκια) το αλμυρό νερό της θάλασσας λειτουργεί πράγματι ανακουφιστικά. Η υπερτροφία υποχωρεί, τα κρεατάκια συρρικνώνονται και η ροή του αέρα στον ρινοφάρυγγα διευκολύνεται. Το στόμα επιτέλους κλείνει και τα χειμωνιάτικα ροχαλητά (ενίοτε και άπνοιες) σταματούν. Η ευσταχιανή σάλπιγγα πλέον λειτουργεί την εξαέρωση του μέσου αυτιού αποτρέποντας ωτίτιδες που οδηγούν σε παροδικές, κρίσιμες ωστόσο στην προσχολική ηλικία, βαρηκοΐες. Η γλώσσα βρίσκει την ορθή θέση ξεκούρασης, μία θέση που διευκολύνει την σωστή σύγκλιση των γνάθων, την λειτουργία της κατάποσης αλλά και την ορθή άρθρωση. Το εκκρεμές της λειτουργίας αυτί-μύτη-στόμα αποκαθίσταται με λίγες μόλις “πατητές” στην πιο κοντινή παραλία !

 

 

Βρέφη – Εξοικείωση

 

Αναλογιζόμενοι το τόσο ευεργετικό θαλασσινό νερό, φροντίζουμε από νωρίς να εξοικειώνουμε το παιδί με τη θάλασσα. Ξεκινούμε παίρνοντας το μικρούλι μας αγκαλιά και κάνοντας μια χαλαρή βόλτα μέσα στο νερό χωρίς να το πιέζουμε σφιχτά επάνω μας. Του μιλούμε για τη θάλασσα, ρίχνουμε νερό στο κεφαλάκι του, του λέμε ότι η θάλασσα είναι διασκέδαση και ξενοιασιά. Ταυτόχρονα φροντίζουμε να περνούμε το ίδιο μήνυμα και με τις κινήσεις μας μέσα στο νερό.

 

Τα βρέφη συνήθως δυσανασχετούν στην πρώτη τους επαφή με το νερό, γι’ αυτό δεν χρειάζεται να ασκήσουμε πίεση προκειμένου να πείσουμε το παιδί να μπει στη θάλασσα Με καλή διάθεση, ηρεμία, υπομονή, γέλια και παιχνίδια, σίγουρα θα είμαστε περισσότερο αποτελεσματικοί. Μετά τα 2 χρόνια το παιδί μπορεί να αρχίσει πλέον να κολυμπά. Είναι βέβαια δύσκολο να το εμπιστευτούμε ακόμη μόνο του, έστω και αν φορά σωσίβιο. Φροντίζουμε να το επιβλέπουμε πάντα, τουλάχιστον με το βλέμμα μας. Γνωρίζουμε ότι σε μία τόσο μικρή ηλικία και τα παιχνίδια στην ακτή χρειάζονται επιτήρηση, καθώς υπάρχει πάντα πιθανότητα το παιδί να χτυπήσει από κάποιο αιχμηρό αντικείμενο ξεχασμένο στην παραλία (γυαλί-σίδερο).

 

 

Νήπια – Παιχνίδια με την άμμο

 

Το πρώτο στοιχείο που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για τα παιχνίδια του μικρού σας είναι η άμμος. Στις όμορφες ελληνικές παραλίες όπου η άμμος είναι καθαρή και υγρή το παιχνίδι απογειώνεται. Τα νήπια παίζοντας με την άμμο εκφράζονται ελεύθερα και δημιουργικά. Αξιοποιούν τη έμπνευση και τα εργαλεία τους (κουβαδάκι, φτυαράκι, τσουγκράνα) σε πρωτότυπες, καλλιτεχνικές δημιουργίες. Αναπαριστούν σκηνές της καθημερινής ζωής ή βιώματα και τα επενδύουν με συναισθήματα ευχάριστα (χαρά, ενθουσιασμό, ικανοποίηση, υπερηφάνεια) ή δυσάρεστα (ανησυχία, θυμός, φόβος ή λύπη). Το παιδί που σκάβει με ορμή ένα λάκο, πετά με δύναμη το κουβαδάκι του στην άμμο ή γκρεμίζει με οργή έναν πύργο, σίγουρα κάτι προσπαθεί να μας πει. Ας το ακούσουμε…

 

Παίζοντας με την άμμο το παιδί αλληλεπιδρά με συνομήλικα παιδιά στην παραλία, επικοινωνεί με τους γονείς που συνοδεύουν το παιχνίδι του, μονολογεί ή περιγράφει το δικό του παιχνίδι συνθέτοντας φράσεις με λέξεις που καθημερινά ακούει και προσπαθεί να κατακτήσει. Το παιχνίδι στην άμμο, όπως κάθε παιχνίδι με σενάριο και φαντασία εξασκεί τις φυσικές ικανότητες, παρατείνει τη συγκέντρωση προσοχής, προάγει τις επιτελικές λειτουργίες, καλλιεργεί το συναίσθημα και την κοινωνικότητα και ενισχύει την προφορική έκφραση και επικοινωνία. Η άμμος βοηθά στο συντονισμό της λεπτής κινητικότητας καθώς και στην εμπέδωση εννοιών όπως: βάρος, ποσότητα, περιεκτικότητα, κλπ. Για παράδειγμα, το παιδί μαθαίνει να γεμίζει ολόκληρο ή το μισό κουβαδάκι, να διακρίνει το βάρος ενός κουβά με στεγνή και υγρή άμμο.

 

 

Νήπια – Παιχνίδια με το νερό

 

Για το νερό θα χρειαστείτε εξοπλισμό όπως μπουκάλια, χωνιά, σφουγγάρια, χαρτί, ύφασμα, δοχεία με τρύπες, ζωάκια. Το παιχνίδι με το νερό επίσης βοηθά στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας, αλλά και στην διερεύνηση και την κατάκτηση εννοιών όπως η απορροφητικότητα, βάρος, ποσότητα, ταχύτητα στο νερό, άνωση, βύθιση, κλπ. Το παιδί μαθαίνει πως το σφουγγάρι απορροφά το νερό, οπότε γίνεται βαρύτερο. Μαθαίνει ότι το σφουγγάρι, όταν στυφτεί, ελαφραίνει πάλι. Μαθαίνει επίσης ότι τα βαριά αντικείμενα βουλιάζουν ενώ τα ελαφρά  θα ανεβούν στην επιφάνεια, ακόμη κι αν τα βυθίσουμε.

 

Η καλοκαιρινή φουσκωτή μπάλα είναι ένα ακόμη αγαπημένο παιχνίδι. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσα και έξω από τη θάλασσα. Με αυτήν το παιδί μπορεί να συντονίσει μάτι-χέρι (οπτικοκινητικός συντονισμός) προσπαθώντας να πετάξει ή να πιάσει την μπάλα, να πειραματιστεί και να κατακτήσει έννοιες όπως πετώ ψηλά, βουλιάζω, τινάζω, κλωτσώ, να απολαύσει την χαρούμενη επικοινωνία με τους γονείς του σε ένα παιχνίδι δίχως όρια και περιορισμούς σε μια χαλαρή αλληλεπίδραση καλής διάθεσης και ξενοιασιάς.

 

Απολαύστε αυτό το ελληνικό καλοκαίρι δίνοντας χρόνο στην επικοινωνία με το παιδί ή τα παιδιά σας. Διασκεδάστε μαζί τους δημιουργώντας εμπειρίες συναισθηματικής και γνωστικής φόρτισης, βιώματα γλωσσικής και μαθησιακής προόδου. Ξεκινήστε τώρα για την παραλία αφού πρώτα μεριμνήσετε για την επικινδυνότητα του ήλιου. Ένα φανελάκι, αντηλιακό, καπέλο και γυαλιά είναι αρκετά σημαντική προστασία. Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο στο διάστημα μεταξύ 11 και 4 το απόγευμα. Το μεσημέρι ο ήλιος μεσουρανεί και η πιθανότητα εγκαύματος αυξάνει. Γνωρίζετε άλλωστε καλά ότι οι υπεριώδεις ακτίνες διαπερνούν ακόμη και τα νέφη και ενδέχεται να προκαλέσουν ζημιά στην ευαίσθητη παιδική επιδερμίδα, αν τη βρουν απροστάτευτη.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Ομάδες δημιουργικής απασχόλησης

Προγράμματα Δημιουργικής Απασχόλησης

 

Στην ηλικία των 3 έως 5 ετών, εκπληκτικές αλλαγές συμβαίνουν σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης των παιδιών (φυσικό, γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό). Τα παιδιά αναπτύσσονται φυσικά, γεγονός που τους επιτρέπει να συμμετέχουν αλλά και να αναζητούν με δική τους πρωτοβουλία νέες εμπειρίες. Παράλληλα, η περισσότερο αναπτυγμένη γλωσσική τους ικανότητα επιτρέπει πιο σύνθετες και πολύπλοκες μορφές επικοινωνίας με το περιβάλλον, ενώ αυξάνει την ικανότητα της νοητικής αναπαράστασης των εμπειριών τους, της λογικής σκέψης αλλά της επίλυσης των προβλημάτων. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας δρουν, σκέφτονται και μιλούν πολύ, σε μια επίμονη προσπάθειά τους να γνωρίσουν τον κόσμο που τα περιβάλλει. Είναι η καλύτερη περίοδος λοιπόν για να παρέμβουμε λειτουργικά, ως γονείς και ως ειδικοί που δουλεύουμε με παιδιά, προκειμένου να δώσουμε δημιουργική ώθηση στη γνωστική, γλωσσική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.

 

Τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουν ανάγκη από ποικίλα ερεθίσματα. Χρειάζονται ένα πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον, επαναπροσαρμόσιμο κάθε φορά στις νέες τους ανάγκες. Ένα περιβάλλον που τους παρέχει προκλήσεις και ευκαιρίες να συνυπάρξουν με ομηλίκους και να συνεργαστούν μαζί τους υπό την καθοδήγηση ή την επίβλεψη των ενηλίκων. Οι ενήλικες μπορούν να δώσουν εναύσματα στα παιδιά, έτσι ώστε αυτά να διοχετεύσουν θετικά την ενεργητικότητά τους σε δραστηριότητες δημιουργικές που θα βοηθήσουν την κατάκτηση νέων μαθησιακών στόχων. Θα πρέπει να διευκρινιστεί εδώ, ότι όταν μιλάμε για μαθησιακούς στόχους δεν εννοούμε στόχους ακαδημαϊκούς. Δημιουργική απασχόληση στην προσχολική ηλικία δεν σημαίνει φροντιστηριακή προετοιμασία για το Δημοτικό. Έρευνες δείχνουν ότι στην ηλικία των 3 έως 5 ετών, η έμφαση σε αποκλειστικά ακαδημαϊκές επιδόσεις εμποδίζει την ολόπλευρη ανάπτυξη και –κυρίως– τη συναισθηματική ωρίμανση και θετική κοινωνικοποίηση των παιδιών.

 

Οι μαθησιακοί στόχοι που ο γονιός ή ο ειδικός θα θέσει πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτό που ο Vygotsky (1978) ονόμασε «ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης»: πρόκειται για το αμέσως ανώτερο επίπεδο από αυτό στο οποίο τα παιδιά βρίσκονται όσον αφορά συγκεκριμένες δεξιότητές τους και το οποίο γίνεται προσπελάσιμο με τη βοήθεια ή την υποστήριξη κάποιου ενήλικα, συνήθως. Ο ενήλικας αυτός λοιπόν θα πρέπει να εκτιμήσει το δυναμικό της ομάδας του, σταθμίζοντας αρχικά το επίπεδο των παιδιών που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Έτσι θα μπορέσει να προσδιορίσει και το είδος των αναγκών που εκδηλώνει η ομάδα ως σύνολο αλλά και κάθε ένα από τα μεμονωμένα μέλη της χωριστά. Οι ανάγκες αυτές θα προσδιορίσουν στη συνέχεια τους στόχους του προγράμματος που θα σχεδιάσει, ώστε να επιτύχει την πρόσβαση στο επόμενο επίπεδο ανάπτυξης.

 

Κάτι που θα πρέπει να λάβει ιδιαίτερα υπόψη του όποιος ασχολείται με Ομάδες Δημιουργικής Απασχόλησης είναι ο βαθμός και τα όρια της προσωπικής του παρέμβασης, ως ενήλικα. Η παρέμβαση αυτή θα πρέπει να μην είναι φειδωλή, αλλά επαρκής και επομένως λειτουργική για τα παιδιά. Θα πρέπει όμως παράλληλα να είναι και οριοθετημένη, ώστε να μην περιορίζει τα παιδιά στο ρόλο των απλών εκτελεστών. Οφείλει όχι μόνο να τους επιτρέπει αλλά και να τους δημιουργεί ευκαιρίες για ανάπτυξη πρωτοβουλίας. Απώτερος στόχος όλων των προγραμμάτων δημιουργικής απασχόλησης –αλλά και ευρύτερα, όλως των προγραμμάτων μάθησης– είναι η αυτονομία του παιδιού. Παρεμβαίνουμε προκειμένου να «διδάξουμε» στα παιδιά τρόπους που θα τους επιτρέψουν, μακροπρόθεσμα, να μας εγκαταλείψουν, συνεχίζοντας μόνοι τους την προσωπική τους πορεία προς τη γνώση. Δικό μας έργο σ’ αυτά τα πρώτα βήματα είναι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που, κάποια στιγμή αργότερα, θα επιτρέψουν σ’ εμάς να εμπιστευτούμε τα παιδιά και στα παιδιά να νιώσουν την ασφάλεια ν’ αφήσουν το ενήλικο χέρι και να συνεχίσουν μόνα τους πλέον.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Δημιουργικές ασχολίες στο σπίτι

Δημιουργικές  ασχολίες  στο  σπίτι

 

Τα παιδιά, για να αναπτυχθούν σωστά και να είναι ευτυχισμένα, χρειάζονται την ενεργό παρουσία και των δύο γονιών στο σπίτι και τη ζωή τους. Οι ώρες με το παιδί μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα ευχάριστες και δημιουργικές για όλη την οικογένεια, όταν οι «μεγάλοι», γυρνώντας στο σπίτι, απεκδύονται την κούραση και τα προβλήματα της ενήλικης ζωής και γίνονται παιδιά να παίξουν πλάι στο παιδί τους.

 

Θυμηθείτε ότι στην εξέλιξη του παιδιού καθοριστικά συμβάλλουν τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του, τα οποία είναι σημαντικά τόσο για τη σωματική όσο και για την πνευματική του ανάπτυξη. Το παιδί διαθέτει στην ηλικία αυτή ένα ευρύ σύνολο δυνατοτήτων που, αν καλλιεργηθούν συστηματικά, θα αναπτυχθούν σε ικανότητες. Πλησιάστε το λοιπόν κι αφήστε το να ανακαλύψει μαζί σας τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Χαρίστε του ερεθίσματα ικανά να ελκύσουν το ενδιαφέρον του και να εξασφαλίσουν την ενεργό συμμετοχή του. Θα διευρύνει έτσι την εμπειρία του και θα αποκομίσει γνώση πολύτιμη για τη ζωή του.

 

Ο χαρακτήρας του παιδιού οικοδομείται μέσα από τη δραστηριότητα και τη δημιουργική απασχόληση κατά την περίοδο των 3 έως 6 ετών. Τα παιδιά επιθυμούν διαρκώς τη μάθηση, αναζητούν καινούρια πράγματα και ασχολίες. Νιώθουν ασφάλεια και πληρότητα όταν, όσο μεγαλώνουν, συνεχώς αυξάνουν τις εμπειρίες τους. Οι γονείς από την άλλη, έχουν έτσι την ευκαιρία να μεταγγίσουν στο παιδί αξίες και οράματα, να το μυήσουν στη στάση ζωής που οι ίδιοι επέλεξαν ως υγιή. Ωστόσο, σημαντική είναι εδώ η συνέπεια των ενηλίκων ως προς τις αρχές τις οποίες «διδάσκουν» στο νεοφώτιστο μικρό ή τη μικρή τους. Πέρα από τη θεωρητική κατάρτιση, το παιδί χρειάζεται να δει την έμπρακτη εφαρμογή των αρχών αυτών στην καθημερινή ζωή των γονιών του, προκειμένου να μπορέσει να τις αφομοιώσει λειτουργικά για τη δική του ζωή.

 

Προκειμένου να απασχοληθεί δημιουργικά ένα παιδί, προαπαιτούνται ορισμένες συνθήκες που θα πρέπει να λάβει υπόψη του ο γονιός.

 

Έτσι…

• μην ξεκινάτε καμία δραστηριότητα, εάν το παιδί ή εσείς δεν βρίσκεστε την κατάλληλη διάθεση.
• μην επαναλαμβάνετε πολλές φορές τα ίδια πράγματα. Τα μικρά παιδιά αγαπούν την επανάληψη, δεν αντέχουν όμως την υπερβολή της.
• μην εξαντλείτε τα όρια αντοχής του παιδιού. Μην περιμένετε να βαρεθεί και να εγκαταλείψει το ίδιο. Σταματήστε εσείς τη δραστηριότητα, ενώ το παιδί είναι ακόμη χαρούμενο.
• μην αναλαμβάνετε εσείς τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Περιορίστε το χρόνο δικής σας ομιλίας και επιτρέψτε στο παιδί σας να εκφραστεί με το δικό του ρυθμό (που δεν αναμένεται βέβαια να είναι εξίσου γρήγορος με τον δικό σας).

 

Σημαντικό επίσης βήμα είναι να δώσουν οι γονείς στο μικρό ή τη μικρή τη δυνατότητα από πολύ νωρίς να βασίζεται στον εαυτό του. Αφήστε το παιδί ελεύθερο να κάνει πράγματα κι ας απαιτεί περισσότερο χρόνο. Κάντε μαζί του τις καθημερινές δουλειές, οι οποίες για τους μεγάλους είναι ρουτίνα αλλά γι’ αυτό αποτελούν νέες συναρπαστικές εμπειρίες.

• Ξεκινήστε με το παιδί να παρατηρεί αρχικά τις δουλειές του σπιτιού, ώστε να αντιληφθεί ότι τα πράγματα γύρω του οφείλουν να είναι καθαρά και τακτοποιημένα. Στη συνέχεια αφήστε το να σας βοηθήσει, εξασφαλίζοντας βέβαια συνθήκες ασφάλειας γι’ αυτό και …τα υπάρχοντά σας (μην του αναθέσετε, για παράδειγμα, να ξεσκονίσει τα πολύτιμα κρυστάλλινα ποτήρια σας!).
• Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει την αφή. Όλα τα παιδιά λατρεύουν να ασχολούνται με τα χέρια τους. Αφήστε το να ετοιμάσει κάποιο γλυκό, να φτιάξει ζυμάρι και να πλάσει κουλουράκια, να αλλάξει το χώμα στις γλάστρες.
• Μάθετέ του να προσέχει το δωμάτιό του, να τακτοποιεί τα παιχνίδια του σε καλάθια και σε χαμηλά ράφια, στα οποία έχει εύκολα πρόσβαση.
• Πάρτε το μαζί σας στο σούπερ μάρκετ και μετά βολέψτε μαζί τα ψώνια.
• Δώστε του να περάσει χάντρες σε σχοινί και να κάνει ένα κολιέ για σας, για κάποιο φίλο ή για τον εαυτό του.
• Διαβάστε μαζί ένα βιβλίο ή περιοδικά σχετικά με τη φύση και ανακαλύψτε πχ. πού ζουν τα ζώα: βρείτε τα ζώα που ζουν στη ζούγκλα, στο ζωολογικό κήπο ή στο σπίτι. Συζητήστε για τη ζωή και τις συνήθειες των ζώων.
• Πάρτε μαζί σας το παιδί μια μέρα στη δουλειά σας -εφόσον κάτι τέτοιο είναι εφικτό, βέβαια- και εξηγήστε του ό,τι απορίες έχει. Μιλήστε του για τη δουλειά σας και κάντε το να προβληματιστεί. Δείξτε του τον τρόπο να σκέφτεται και να εμβαθύνει σε κάθε τι, να μην ικανοποιείται με επιφανειακές απαντήσεις (εφόδιο ιδιαίτερα πολύτιμο για τη μετέπειτα ζωή του).

 

Γίνετε κι εσείς παιδιά μαζί με το παιδί σας. Χαλαρώστε και σίγουρα θα βρείτε πολλές δημιουργικές ασχολίες για να κάνετε με το παιδί. Ωστόσο, αν ορισμένες φορές δεν έχετε τη διάθεση για κάτι τέτοιο, αφήστε το παιδί να παίξει μόνο του, δίχως να επεμβαίνετε με υποδείξεις που απειλούν να στερήσουν από τα παιδιά τη δημιουργικότητά τους. Τα παιδιά δεν χρειάζονται τις «σωστές» οδηγίες μας για να παίξουν. Δεν υπάρχει λόγος να μετατρέψουμε το παιχνίδι του σε ενήλικη δραστηριότητα, δηλ. σε κάτι χρήσιμο που θα έχει ένα “λογικό” αποτέλεσμα.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Παιχνίδια για να παίξετε με το παιδί

Τι είδους παιχνίδια θα παίξετε με το παιδί σας;

 

Το παιχνίδι αποτελεί την κατεξοχήν δραστηριότητα που επιλέγουν τα παιδιά για την ευχαρίστηση και την ψυχαγωγία τους. Πέρα όμως από το ελεύθερο παιχνίδι στο οποίο επιδίδονται οι μικροί και οι μικρές μας δίχως να επιζητούν τη δική μας ανάμειξη, οι γονείς μπορούν να εκμεταλλευτούν δημιουργικά τη διάθεση των παιδιών -προσχολικής κυρίως ηλικίας- για παιχνίδι, ενθαρρύνοντας και καθοδηγώντας το παιδί να παίξει μαζί τους.Τα παιχνίδια που μπορούν γι’ αυτό το σκοπό να επιλέξουν είναι πολλά, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Ορισμένα από τα παιχνίδια αυτά διατίθενται στο εμπόριο. Αν και λίγο μεράκι και διάθεση αρκούν για να αυτοσχεδιάσετε -εσείς αυτή τη φορά- ένα δικό σας παιχνίδι.
 
Τα εκπαιδευτικά παιχνίδια: Υπάρχουν παιχνίδια ειδικά σχεδιασμένα για να διδάξουν στο παιδί βασικές έννοιες όπως ζώα, χρώματα, σχήματα, επαγγέλματα κλπ. Ωστόσο, υλικό για τις έννοιες αυτές μπορείτε και εσείς να φτιάξετε και να προμηθεύσετε στα παιδιά σας. Μαζέψτε από βιβλία και περιοδικά εικόνες με ζώα και τους τόπους κατοικίας τους, ηχογραφήστε μια κασέτα με τις φωνές τους και να μάθετε στο παιδί να τα διακρίνει. Δώστε του κάρτες ή τουβλάκια με χρώματα για να τα ονομάσει (ξεκινώντας από τα βασικά: κόκκινο-μπλε-κίτρινο-πράσινο), να τα διαχωρίσει (κάνοντας πύργους από τουβλάκια με διαφορετικούς χρωματισμούς) ή να τα αντιστοιχίσει (κόκκινο στο κόκκινο). Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με τα σχήματα (κύκλο-τετράγωνο-τρίγωνο).
 
Τα δημιουργικά παιχνίδια:Πρόκειται για δραστηριότητες όπου το παιδί χρησιμοποιεί ελεύθερα τη βούλησή του. Τέτοιες είναι η ζωγραφική με δακτυλομπογιές ή μαρκαδόρους, τα έργα με πλαστελίνη, πηλό και ζυμάρι, το κουκλοθέατρο, το παιχνίδι με την άμμο και το νερό, οι κατασκευές με άχρηστο υλικό. Μέσα από δραστηριότητες σαν κι αυτές, το παιδί αναπαριστά σκηνές της καθημερινής ζωής, ασκεί την προσοχή και συγκέντρωσή του, εκφράζει το συναισθηματικό του κόσμο, και προάγει την έκφραση και την επικοινωνία του.
 
Παιχνίδια μνήμης και παρατηρητικότητας: Το παιδί 3 και 4 ετών είναι χρονολογικά ώριμο για να ταιριάξει εικόνες και σχήματα, αρκεί να του εξηγήσουμε σαφώς τι πρέπει να κάνει. Βάλτε μπροστά του μια σειρά από 4-5 αντικείμενα, να τα παρατηρήσει για ένα λεπτό. Στη συνέχεια κρύψτε τα όλα ή απομακρύνετε 1-2 αντικείμενα από μπροστά του για να βρει ποιο λείπει. Ή πάλι, αλλάξτε τη σειρά των αντικειμένων και ζητήστε του να τα τοποθετήσει όπως ήταν στην αρχή. Εξίσου σημαντική είναι και η άσκηση της ακουστικής μνήμης, όπου το παιδί θα πρέπει να θυμηθεί θορύβους και ήχους που ήδη γνωρίζει να διακρίνει π.χ. φωνές ζώων, ήχος τρένου, κόρνας αυτοκινήτου κλπ.
 
Παιχνίδια κανόνων: Τα περισσότερα παιχνίδια βασίζονται σε ένα σύστημα κανόνων τους οποίους τα παιδιά οφείλουν να σεβαστούν προκειμένου να παίξουν. Καλό θα είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να γενικεύσουν, υποδεικνύοντάς τους ότι ανάλογους κανόνες ακολουθούμε και στη ζωή: στην οικογένεια, στο σχολείο, στην παρέα, στην κοινωνία.
 
Αντίληψη: Πολλά είναι τα παιχνίδια που αναπτύσσουν την παιδική αντιληπτικότητα (οπτική-ακουστική-συναισθηματική), βοηθώντας στην όξυνση της παρατηρητικότητας και την ωρίμανση της λογικής σκέψης. Ωστόσο, μια απλή περιήγηση σ΄ένα βιβλίο με εικόνες ικανές να έλξουν το ενδιαφέρον του παιδιού και μια συζήτηση σχετικά με αυτό, μια βόλτα με το αυτοκίνητο στη φύση ή μια επίσκεψη σ’ ένα ιστορικό μουσείο μπορούν επίσης να βοηθήσουν το παιδί να διευρύνει τον κόσμο του, αναπτύσσοντας τη σκέψη, την κρίση και τη λογική του.
 
Μίμηση: Στα παιδιά αρέσει να προσποιούνται ότι είναι κάποιο άλλο πρόσωπο ή ζώο εκφράζοντας μέσα απ’αυτό διάφορα γεγονότα ή καταστάσεις που χαράσσονται έντονα στη μνήμη τους. Αναλαμβάνοντας ρόλους ενηλίκων, το παιδί κατανοεί καλύτερα τον κόσμο τους, αναπτύσσει πρωτοβουλία, καλλιεργεί τον προφορικό του λόγο και την επικοινωνία και προάγει την κοινωνικότητά του. Τέτοια παιχνίδια ρόλων μπορούν εύκολα να σχεδιάσουν οι γονείς, προκειμένου να ενισχύσουν το λόγο του παιδιού ή να διευκολύνουν τη μύησή του σε νέα γεγονότα και καταστάσεις.
 
Ομιλία: Το παιδί χρησιμοποιεί το λόγο στις περισσότερες δραστηριότητές του, είτε εγωκεντρικά, συνοδεύοντας απλώς το παιχνίδι του, είτε λειτουργικά προκειμένου να συνεννοηθεί με τους συμπαίκτες του. Αφήστε το να εκφραστεί δίχως να το διακόπτετε ή να το κριτικάρετε και καθοδηγήστε το να επιλέγει με σαφήνεια τις λέξεις και τις φράσεις του. Αν δείτε ότι δυσκολεύεται, προτείνετέ του εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης, ενθαρρύνοντάς το να τους χρησιμοποιεί.
 
Εν ολίγοις, παίξτε άφοβα με το παιδί σας σε κάθε δεδομένη ευκαιρία. Δύσκολα θα βρείτε άλλη περισσότερο ιδανική συνθήκη μάθησης. Μην περιμένουμε ότι το παιδί μας θα αρχίσει να μαθαίνει στο νηπιαγωγείο. Η πρώτη μέρα της ζωής είναι η πρώτη μέρα της μάθησης.
 
Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ
 

Παιχνίδι και μάθηση

Παιχνίδι και Μάθηση: πόσο συμβιβάζονται ;

 

Η λέξη ‘παιχνίδι’ προκαλεί σίγουρα έντονα αλλά αντιφατικά συναισθήματα σε αυτούς που την ακούν, μικρούς και μεγάλους. Για τα παιδιά, που τόσο στερούνται το παιχνίδι στις μέρες μας, η λέξη αυτή αποτελεί την μόνη ευχαρίστηση καθώς και εργαλείο εκτόνωσης από τις καθημερινές τους υποχρεώσεις, ενώ για τους γονείς, που το βλέπουν μάλλον ως αιώνιο εχθρό της ‘σχολικής μελέτης’, το παιχνίδι αποτελεί μόνιμη απειλή.

 

Συμβαίνει μάλιστα, όχι σπάνια, να κορυφώνεται η ‘κόντρα’ μεταξύ γονέων και παιδιών ως προς το φλέγον θέμα της κατανομής του ημερήσιου χρόνου μεταξύ μελέτης και παιχνιδιού. Τότε, το θερμόμετρο ανεβαίνει και … αρχίζουν οι απαγορεύσεις, οι εντάσεις και τα κλάματα! Το παιχνίδι, ή μάλλον η στέρηση αυτού, τρέπεται αυτόματα σε τιμωρητικό εργαλείο, αποκτά ρόλο σωφρονιστικό, με στόχο να συνετίσει το παιδί και να το πείσει να ασχοληθεί με την μελέτη του σχολείου: ‘Δεν θα βγεις το σαββατοκύριακο να παίξεις γιατί πήγες σχολείο αδιάβαστος χθες!’

 

Ωστόσο, μήπως το συνετότερο θα ήταν να γίνει μια προσπάθεια συμφιλίωσης μεταξύ των δύο αιώνιων εχθρών; Μήπως τελικά το παιχνίδι αποτελεί όντως απαραίτητη ανάγκη για την παιδική ψυχή που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και να καταστείλουμε έτσι εύκολα απαγορεύοντάς το ή έστω χρησιμοποιώντας τιμωρητικά ή βίαια μέσα. Μήπως τελικά το κακό που άθελά μας κάνουμε είναι διπλό όταν καλοπροαίρετα αλλά … κάπως απροβλημάτιστα κλείνουμε πεισματικά τα μάτια μπροστά στην πραγματική αξία του παιχνιδιού;

 

Το παιδί που δεν ψυχαγωγείται, δεν εκτονώνεται, είναι παιδί χωρίς διεξόδους, χωρίς χαρά. Το παιδί που δεν παίζει είναι το παιδί που δεν χαμογελά. Ένα τέτοιο παιδί θέλουμε να αναθρέψουμε; Σίγουρα όχι! Κι από την άλλη… μήπως τελικά το παιχνίδι μπορεί να γίνει φίλος, σύμμαχος της μάθησης και η εγγενής του δύναμη μαθησιακό εργαλείο; Μήπως τελικά το ‘δώστε στα παιδιά κίνητρο για μάθηση’ που συχνά ακούμε να αναφέρουν σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες, πρακτικά σημαίνει ‘μάθηση μέσα από το παιχνίδι’;

 

Πώς όμως μπορεί ένα παιδί να παίζει και συγχρόνως να μαθαίνει; Μήπως εδώ μπλέκουνε λίγο τα πράγματα;

 

Όπως τα πράγματα δεν μπλέκουνε όταν … ένα παιδί μαθαίνει την αξία των χρημάτων μέσα από την μονόπολη, μαθαίνει προσθαφαιρέσεις προσποιούμενο τον μανάβη ή τον χασάπη που θα πρέπει να αθροίσει το κόστος των προϊόντων του καταναλωτή και να δώσει ρέστα, μαθαίνει λέξεις παίζοντας το γνωστό σε όλους μας ‘πρόσωπο, ζώο ή πράγμα’ και διευρύνει έτσι το λεξιλόγιό του ή μαθαίνει ορθογραφία παίζοντας κρεμάλα … έτσι δεν μπλέκουνε τα πράγματα σε κάθε προσπάθεια μάθησης μέσα από το παιχνίδι.

 

Τα πράγματα γίνονται μάλλον πολύ ξεκάθαρα! Η μάθηση είναι ‘ο στόχος’ ενώ το παιχνίδι μπορεί να γίνει ένα άριστο ‘μέσον’. Όταν ο στόχος είναι ξεκάθαρος ως προς το τι επιδιώκουμε να μάθει ένα παιδί και όταν το μυαλό μας, η ευρηματικότητα μας, η διάθεσή μας και ίσως … το ταλέντο μας, επινοήσουν παιχνίδια, διασκεδαστικές δηλαδή δραστηριότητες, για να φτάσουμε τον μαθησιακό μας στόχο, τότε έχουμε την συνταγή της επιτυχίας!

 

Και για αυτόν που ίσως να ισχυριστεί ότι το πάντρεμα παιχνιδιού και μάθησης, είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο, είναι κάτι που παίρνει χρόνο και είναι επομένως ανέφικτο, η απάντηση είναι, ότι ο χρόνος, πρακτικά, θα αποδειχθεί διπλός, εάν προσπαθήσει κάποιος να διακρίνει το παιχνίδι από τη μάθηση, ως δυο ενδεχομένως εξίσου σεβαστά, αλλά ξεχωριστά κεφάλαια στη ζωή του παιδιού. Και εάν αμφιβάλλετε για τα αποτελέσματα από πλευράς μάθησης … δοκιμάστε το και συγκρίνετε μόνοι σας! Το κέφι των μικρών κατά τη μαθησιακή διαδικασία και οι επιδόσεις τους όταν αυτή ολοκληρωθεί, θα σας εκπλήξουν.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Παιχνίδι: βρεφική & προσχολική ηλικία

Το παιχνίδι στη βρεφική και προσχολική ηλικία

 

Στα πρώτα χρόνια της ζωής και ανάπτυξης, το παιχνίδι είναι αυτό που δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για την ψυχοκινητική εξέλιξη αλλά και την ανάπτυξη ευρύτερων δεξιοτήτων στο παιδί. Όντας από τη φύση του διασκεδαστικό, γενεσιουργό χαράς, το παιχνίδι συνιστά κίνητρο για μάθηση κάθε τύπου, σε κάθε παιδί, σε κάθε ηλικία.

 

Και ενώ η διάθεση για παιχνίδι δεν φαίνεται να λείπει από κανένα παιδί, έργο του ενήλικα είναι να «μάθει» στο παιδί να παίζει, ήδη από τη βρεφική ηλικία. Δεν αρκεί να παράσχουμε στο παιδί αφειδώς όλου του κόσμου τα παιχνίδια, εάν έπειτα το εγκαταλείπουμε μ’ αυτά στο δωμάτιό του με την προτροπή να παίξει – και μάλιστα…ήσυχα! Μέσα από το παιχνίδι το παιδί έχει την ευκαιρία να κατανοήσει τον κόσμο, να αλληλεπιδράσει με τους άλλους γύρω του με κοινωνικό τρόπο, να εκφραστεί, να αναπαραστήσει τις σκέψεις και ιδέες του, να ελέγξει τα συναισθήματά του, να αναπτύξει την ικανότητα συμβολισμού, τη φαντασία και δημιουργικότητά του. Όλα αυτά όμως θα τα επιτύχει μόνον εφόσον μάθει αρχικά να παίζει, με τη συντροφιά και τη διακριτική καθοδήγηση των ενηλίκων που αγαπά.

 

Όσον αφορά την αποτελεσματικότητά του ως μέσο μάθησης, το παιδικό παιχνίδι ελάχιστα διαφοροποιείται από άλλα μέσα μάθησης, όπως η σχολική διδασκαλία. Διάφορες στατιστικές επισημαίνουν, ότι παιδιά που για κάποιον λόγο δεν παίζουν, αποτυγχάνουν συνήθως αργότερα και στις σχολικές τους επιδόσεις. Άλλωστε -και εδώ συγκλίνουν οι γνώμες των ειδικών- όταν παιδιά με διάφορα προβλήματα ανάπτυξης μάθουν, στα πλαίσια ενός προγράμματος εργοθεραπείας, να παίζουν δημιουργικά, σύντομα βελτιώνονται και οι ακαδημαϊκές τους βελτιώσεις.

 

Ένα σημαντικό στοιχείο του παιχνιδιού είναι η κίνηση. Η κίνηση είναι αυτή που προσφέρει όλα τα αποφασιστικά ερεθίσματα για να κινητοποιηθούν οι διαδικασίες της σωματικής αύξησης. Η επιθυμία του παιδιού για κίνηση είναι τόσο μεγαλύτερη όσο γρηγορότερα αυτό αυξάνεται. Έτσι, το μικρό παιδί έχει περισσότερη ανάγκη κίνησης απ’ ό,τι ένα μεγαλύτερο, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από έρευνες που αποδεικνύουν την πολύ μεγάλη κινητική δραστηριότητα του νεογέννητου. Αξιοσημείωτο είναι δε, ότι η ανάγκη αυτή για κίνηση εκδηλώνεται και κατά τη διάρκεια του ύπνου, οπότε βρέφη και νήπια αλλάζουν συχνά τη θέση του σώματός τους.

 

Ποιο είναι όμως το είδος των παιχνιδιών που πρέπει να δίνεται σε κάθε ηλικία;

 

• Για τα παιδιά που διανύουν τον 1ο χρόνο της ζωής τους, επιλέξτε παιχνίδια που ασκούν την όραση, την ακοή και την αφή. Παιχνίδια με έντονα χρώματα και ήχους, όπως κουδουνίστρες με ήχο, πολύχρωμα μόμπιλ που θα κρεμάσετε στην κούνια του, ένα καθρεφτάκι που θα επιτρέψει ποικίλες αντανακλάσεις, πάνινες μπάλες, μαλακά κουκλάκια, μουσικούς μελωδούς. Τα παιχνίδια πρέπει μην έχουν βάρος, να είναι απαλά στην υφή, από ύφασμα ή πλαστικό, ώστε να μπορεί το παιδί να τα πιάσει. Ταυτόχρονα δεν θα πρέπει να είναι πολύ μικρά, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος κατάποσης. Μετά τον 6ο μήνα, τα παιδιά έχουν συνήθως αρχίσει να αποκτούν, σταδιακά, τον έλεγχο του σώματός τους. Μπορούν έτσι να ανασηκώνονται, να μπουσουλούν και σύντομα αρχίζουν τα πρώτα τους βηματάκια. Προσθέστε λοιπόν στα προς επιλογήν σας παιχνίδια τους μαλακούς κύβους και τα λαστιχένια λούτρινα παιχνίδια, για να κάνετε το μπάνιο του περισσότερο ευχάριστο.

 

• Απ’ τον 1ο ως τον 3ο χρόνο της ζωής του οι μικροί μας φίλοι αναλαμβάνουν ρόλο μικρών εξερευνητών: τρυπώνουν και εξετάζουν κάθε γωνιά του σπιτιού, ανακατεύουν όλα όσα συναντούν στο πέρασμά τους. Κατάλληλα γι’ αυτές τις ηλικίες είναι παιχνίδια που μπορούν να στηθούν, όπως τα τουβλάκια, οι κύβοι (και οι ξύλινοι τώρα πλέον) τα απλά συναρμολογούμενα-κατασκευές (χωρίς μικρά αποσπώμενα κομμάτια), ακόμη τα απλά μεγάλα παζλ και τα παζλ με ξύλινες λαβές. Ακόμη, ενδιαφέρον έχουν τα παιχνίδια με τα οποία το παιδί μπορεί να μιμηθεί και να αναπαραστήσει σκηνές της καθημερινής ζωής (για παράδειγμα, τα κουζινικά, το κουκλόσπιτο). Σκεφτείτε παράλληλα τα αυτοκινητάκια και τα τρενάκια που σπρώχνοντάς τα το παιδί μαθαίνει να συντονίζει κινήσεις χεριών-ποδιών (προσέξτε να μην έχουν επικίνδυνες αιχμές), τη μπάλα (για να μάθει να τη σπρώχνει αλλά και να την πετά), τα καροτσάκια που μπορεί να έλκει ή να σπρώχνει, αλλά και τις μπογιές και τα χαρτιά για να ζωγραφίζει, καθώς τα μικρά χοντρά χρωματιστά βιβλία (μην ξεχνάτε, ότι οι καλές συνήθειες αποκτούνται σε μικρή ηλικία). Τέλος, το πατροπαράδοτο κουνιστό αλογάκι ή ένα ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες θα ξετρελάνουν σίγουρα το μικρό που θα τα αποκτήσει.

 

• Για το 3ο έτος ιδανικά είναι τα πρώτα εικονογραφημένα βιβλία, οι κατασκευές με σπιτάκια, οι οικογένειες ζώων, οι lego-συνθέσεις, αλλά και τα μπλοκ ζωγραφικής, οι χοντροί μαρκαδόροι, οι ξυλομπογιές, τα μολύβια, οι δακτυλομπογιές, ώστε το παιδί να αρχίσει να αναπτύσσει τη λεπτή του κινητικότητα, ζωγραφίζοντας και οι πολύχρωμες πλαστελίνες για περαιτέρω δημιουργίες. Η ίδια ηλικία είναι επίσης κατάλληλη για κρυφτό, τούμπες και, ας μην ξεχνάμε, το πατροπαράδοτο κουνιστό αλογάκι.

 

• Από το 4ο έτος το παιδί αξιοποιεί την κινητικότητά του παίζοντας με μια μπάλα ή ένα ποδηλατάκι. Σ’ αυτή την ηλικία έχει ήδη αρχίσει να κοινωνικοποιείται. Έτσι, επιδεικνύει τώρα αυξανόμενο ενδιαφέρον για παιχνίδια ομαδικά, όπως το κουκλοθέατρο, και παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων (το «μανάβικο» κ.λπ.). Χρήσιμο θα ήταν τέλος, ένα παιδικό μουσικό όργανο. Ποιος ξέρεις, ίσως είμαστε εμείς αυτοί που θα αναδείξουμε ένα νέο μουσικό ταλέντο.

 

Μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη σωστή επιλογή του παιχνιδιού έχει βέβαια ο ενήλικας. Το παιχνίδι που αρέσει σ’ εμάς δεν είναι πάντα αυτό το οποίο θα ενθουσιάσει και το παιδί. Βασικό κριτήριο της επιλογής μας θα πρέπει να είναι η χαρά που αναμένουμε το παιδί να αντλήσει από το παιχνίδι, συνυπολογίζοντας ωστόσο τόσο τις δυνατότητες του παιδιού μας όσο και το εύρος χρήσης του παιχνιδιού.

 

 

Το παιχνίδι πρέπει:

 

• να ερεθίζει τη φαντασία και όχι να την περιορίζει, όπως π. χ. μια κούκλα που μιλά.

 

• να έχει αρκετές εναλλακτικές δυνατότητες χρήσης, ώστε να κρατά το ενδιαφέρον του παιδιού. Τα πολλά εξαρτήματα σ’ ένα παιχνίδι είναι αρκετά ενδιαφέροντα, γιατί αυξάνουν τις δυνατότητες συνδυασμών.

 

• να είναι φτιαγμένο από υλικό ανθεκτικό, με καλή ποιότητα, που δεν καταστρέφεται εύκολα.

 

• να διαθέτει σχήμα και το χρώμα να είναι αρεστά στο παιδί και όχι απαραίτητα σ’ εμάς.

 

• να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ικανότητες και της ανάγκες της ηλικίας του παιδιού.

 

Και το βασικότερο: το παιχνίδι είναι πολύ καλύτερο μ’ έναν συμπαίκτη, πόσο μάλλον όταν ο συμπαίκτης αυτός είναι ο ίδιος ο γονιός.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Δυσκολίες λόγου & σχολείο

Προβλήματα λόγου και ομιλίας στην προσχολική ηλικία: Οιωνοί μαθησιακών προβλημάτων

 

Είναι άραγε η πρώτη Δημοτικού η ηλικία που πρωτοεμφανίζονται τα προβλήματα λόγου;

 

Θα έπρεπε ένας γονιός να περιμένει την είσοδο του παιδιού του στο Δημοτικό σχολείο για να διαπιστώσει εάν όλα πάνε καλά στην ανάπτυξη του γλωσσικού του συστήματος;

 

Είναι η ανάγνωση και η γραφή ικανότητες ανεξάρτητες από το ευρύτερο γλωσσικό δυναμικό ενός παιδιού;

 

Μήπως η μύηση στο γραπτό λόγο είναι μάλλον το αποτέλεσμα μάλλον μιας υγιούς γλωσσικής ανάπτυξης παρά κάποιο τυχαίο, συγκυριακό γεγονός, εντελώς ανεξάρτητο από το ιστορικό της προσχολικής γλωσσικής ανάπτυξης ενός παιδιού;

 

Γλωσσολογικές έρευνες αποδεικνύουν ότι προβλήματα λόγου και ομιλίας, περισσότερο ή λιγότερο έκδηλα κατά την προσχολική ηλικία, προσδιορίζουν την ικανότητα ενός παιδιού να μάθει να διαβάζει και να γράφει αργότερα στο σχολείο. Ήδη από το 1970 καταγράφονται έρευνες που συσχετίζουν τις προσχολικές γλωσσικές ικανότητες ενός παιδιού με τα προβλήματα που εκδηλώνονται αργότερα σε ανάγνωση και γραφή. Σήμερα, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η φωνολογική επεξεργασία του λόγου κατά την προσχολική ηλικία, είναι καθοριστική για την επιτυχία ή αποτυχία της μύησης ενός παιδιού στο γραπτό λόγο!

 

Έτσι, σύμφωνα με τα επιστημονικά πορίσματα των τελευταίων ετών ‘κακοί αναγνώστες’, τα παιδιά που ταλανίζουν το δάσκαλο του Δημοτικού σχολείου (ιδιαίτερα της Α’ τάξης), υπήρξαν τα νήπια με γλωσσικές αδυναμίες φωνολογικού τύπου, αδυναμίες δηλαδή που αφορούν την αντίληψη των φθόγγων της γλώσσας μας καθώς και των κανόνων που διέπουν το φθογγολογικό ή φωνολογικό σύστημα της Ελληνικής.

 

Αναφορά γίνεται βέβαια πάντα για παιδιά με ‘φυσιολογική’ νοημοσύνη και όχι για παιδιά με νοητική υστέρηση στο κατώφλι της Α’ Δημοτικού. Για την τελευταία αυτή κατηγορία μαθητών συντρέχουν οπωσδήποτε και άλλοι λόγοι (βαθύτερα γνωστικά αίτια) που ούτως ή άλλως επιβαρύνουν τη μαθησιακή τους επίδοση.

 

Τι είναι λοιπόν αυτό που ευθύνεται για την κακή επίδοση των ‘έξυπνων’ μαθητών στην ανάγνωση και στη γραφή και πώς μπορούμε αυτό να το γνωρίζουμε ήδη από την προσχολική ηλικία, ώστε να προλάβουμε ή να αποτρέψουμε την εκδήλωση μαθησιακών προβλημάτων στο σχολείο αργότερα;

 

 

Γενικά, οι φωνολογικές αδυναμίες που δυσχεραίνουν τη μύηση στον γραπτό λόγο συνοψίζονται στις εξής:

 

(α) Ανεπαρκής φωνολογική οργάνωση. Όταν δηλαδή ένα νήπιο μπερδεύει ακόμη σύμφωνα στην ομιλία του κατά την είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο. Η αδυναμία αυτή είναι εύκολα αναγνωρίσιμη από γονείς και εκπαιδευτικούς καθώς το παιδί φαίνεται να μην ‘ξεκαθαρίζει’ τις κουβέντες του.

 

(β) Κακή φωνολογική ενημερότητα. Όταν δηλαδή ένα νήπιο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ή να αποδώσει τον συλλαβικό ρυθμό (π.χ. να χτυπήσει παλαμάκια τις συλλαβές μιας λέξης) ή δυσκολεύεται να πει από ποια φωνούλα αρχίζει μία λέξη (να απομονώσει δηλαδή τον αρκτικό φθόγγο) ή να αναγνωρίσει λέξεις με κοινή ρήμα.

 

(γ) Ειδική γλωσσική διαταραχή. Εδώ το πρόβλημα αφορά ευρύτερη γλωσσική διαταραχή. Ο γονιός μπορεί να υποψιαστεί κάτι τέτοιο, εάν στα νήπια εξακολουθεί να διαπιστώνει στο λόγο του παιδιού του σφάλματα γραμματικής και σφάλματα άρθρωσης.

 

(δ) Δυσλεξία. Ειδική μαθησιακή διαταραχή που εκδηλώνεται όταν το παιδί εκτίθεται στη συστηματική διδασκαλία της Νέας Ελληνικής και συνεπάγεται δυσκολία στο χειρισμό – επεξεργασία γραπτών συμβόλων.

 

 

Οι γλωσσικές – φωνολογικές αυτές αδυναμίες είναι κύρια υπαίτιες για την ‘κακή’ μαθησιακή επίδοση στην Α’ Δημοτικού καθώς δυσχεραίνουν την μύηση ενός παιδιού στον γραπτό λόγο. Και εάν για την διάγνωση της Δυσλεξίας πρέπει να αναμένουμε την είσοδο του παιδιού στο Δημοτικό για να μπορέσουμε να την διαγνώσουμε και να την αποκαταστήσουμε, ευτυχώς για τις υπόλοιπες διαταραχές διάγνωση μπορεί να γίνει πολύ πιο γρήγορα. Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης γίνεται εύκολα αντιληπτή, εάν αναλογιστούμε τα οφέλη της πρώιμης παρέμβασης και αποκατάστασης των προβλημάτων αυτών – πριν την είσοδο του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο. Σήμερα υπάρχει τέτοια δυνατότητα! Οι όποιες γλωσσικές αδυναμίες δεν οδηγούν πλέον απαραίτητα σε ‘κακή’ μαθησιακή επίδοση. Ευτυχώς, εάν λειτουργήσουμε έγκαιρα και έγκυρα κάποια παιδιά μπορούν τελικά να αγαπήσουν το σχολειό και τη μάθηση και να αποφύγουν τον άδικο χαρακτηρισμό του ‘τεμπέλη’ μαθητή που… ‘δεν παίρνει τα γράμματα’.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Σχολική ετοιμότητα

Προϋποθέσεις για την ένταξη των νηπίων στο Δημοτικό Σχολείο

 

Η εξέλιξη του λόγου ακολουθεί μια σειρά από προκαθορισμένα στάδια, τα οποία αναμένονται σε κάθε φάση ανάπτυξης. Ο ρυθμός μετάβασης από το ένα στάδιο στο άλλο δεν είναι φυσικά ίδιος για όλα τα παιδιά. Επιπλέον, κάποιες φορές, ένα παιδί ενδέχεται να περάσει στο επόμενο στάδιο, χωρίς να έχει κατακτήσει με επάρκεια όλες τις δεξιότητες του προηγούμενου. Ωστόσο, η μετάβαση από τον προφορικό στο γραπτό λόγο, η οποία ξεκινά με την είσοδο του παιδιού στο δημοτικό σχολείο, απαιτεί δύο βασικές για την ανάπτυξη του παιδιού προϋποθέσεις:

 

• Την ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος και των εγκεφαλικών δομών που συναρτώνται με τα γλωσσικά κέντρα του εγκεφάλου, έτσι ώστε να έχουν οργανωθεί τα συστήματα λόγου στο παιδί

 

• Την ψυχοκοινωνική ωριμότητα του παιδιού, προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενα απόσυρσης, επιθετικότητας ή άλλων συναισθηματικών διαταραχών που αφορούν το ρόλο του παιδιού στην τάξη και τις σχέσεις του με συμμαθητές/τριες και διδάσκοντες.

 

 

Με άλλα λόγια, πριν το παιδί της προσχολικής ηλικίας ενταχθεί στη σχολική τάξη, πρέπει να έχει κατακτήσει τα βασικά στοιχεία και τους βασικούς φωνολογικούς, μορφολογικούς, συντακτικούς, σημασιολογικούς και πραγματολογικούς κανόνες και μηχανισμούς της γλώσσας του και να έχει οριοθετήσει επαρκώς τον εαυτό του στη σχέση του με το περιβάλλον.

 

Έρευνες καταδεικνύουν ότι παιδιά που εκδηλώνουν κάποια εξελικτική ανωριμότητα ή διαταραχή στον προφορικό λόγο στην προσχολική ηλικία –και εφόσον αυτή εξακολουθεί να υφίσταται όταν μπαίνουν στο σχολείο– θα αντιμετωπίσουν συνήθως προβλήματα στην εκμάθηση της ανάγνωσης και γραφής. Για παράδειγμα, η έλλειψη σωστής φωνημικής επεξεργασίας θα επηρεάσει την ταυτότητα των φθόγγων και την αντιστοίχισή τους με τα γραφήματα στη λέξη, ενώ η έλλειψη ικανότητας φωνολογικής ανάλυσης και σύνθεσης του ηχητικού καναλιού της λέξης θα έχέι επίπτωση στη δομή της λέξης. Κατά συνέπεια, στην πρώτη περίπτωση, θα έχουμε στο γραπτό λόγο συγχύσεις και αντικαταστάσεις γραμμάτων, ενώ στη δεύτερη θα έχουμε παραλείψεις και αναγραμματισμούς.

 

Το σχολείο όμως δεν αποκαλύπτει μόνο, αλλά επιπλέον καθιστά περισσότερο περίπλοκες τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες του λόγου στο παιδί που δεν χαίρει προνομίων αποκατάστασης των δυσκολιών του. Κι αυτό γιατί η γλωσσική ανωριμότητα ή διαταραχή επηρεάζει και άλλους τομείς στην εξέλιξη του παιδιού. Η δυσκολία στην επικοινωνία ή η ανεπαρκής ωριμότητα για εκτέλεση καθηκόντων (η περιορισμένη δηλαδή ικανότητα για εστίαση της προσοχής και διατήρηση της συγκέντρωσης) επιβαρύνει την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του παιδιού και, ανάλογα με την ιδιοσύσταση του καθενός, γεννά δευτερογενή, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρά, ψυχολογικά προβλήματα.

 

 

Ένα παιδί με προβλήματα λόγου στην Α Δημοτικού είναι ένα παιδί με ανεπαρκή σχολική ετοιμότητα και ανήκει στην ομάδα υψηλού κινδύνου για εκδήλωση συναισθηματικής διαταραχής.

 

Καλό θα ήταν λοιπόν, ο κάθε γονιός, προτού γράψει το παιδί του στη Α τάξη του Δημοτικού σχολείου, να γνωρίζει με βεβαιότητα ότι το παιδί:

• Διακρίνει ακουστικά και αρθρώνει καθαρά όλους της ήχους σε όλες τις λέξεις, έτσι ώστε δεν θα μεταφέρει αλλοιωμένους ήχους και στο γραπτό του

 

• χρησιμοποιεί ικανοποιητικό για την ηλικία του βασικό λεξιλόγιο και είναι σε θέση να αντιληφθεί έννοιες περισσότερο αφηρημένες μα προαπαιτούμενες σε μία σχολική τάξη (όπως: αριθμός, λέξη, πρόταση, σελίδα, σειρά, στήλη, επόμενος, προηγούμενος κλπ)

 

• αντιλαμβάνεται σύνθετες συντακτικές δομές, που του επιτρέπουν να κατανοήσει τις οδηγίες των ενηλίκων και εύρος μνήμης τέτοιο που να μπορεί να θυμηθεί ό,τι μόλις άκουσε

 

• διαθέτει οπτική και κινητική ωριμότητα, προκειμένου να μυηθεί στα σύμβολα του γραπτού λόγου, να διακρίνει όσα μεταξύ τους μοιάζουν, να μπορέσει με ευχέρεια (στις λεπτές κινήσεις) να τα αναπαράγει και να συντονίσει το μάτι με το χέρι για να αντιγράψει τις αλληλουχίες γραφημάτων που συνιστούν τις λέξεις

 

• εστιάζει την προσοχή του και παραμένει συγκεντρωμένο για 5-7 λεπτά, είναι επομένως έτοιμο να ανταποκριθεί σε σχολικά καθήκοντα και να τα ολοκληρώσει

 

• γνωρίζει και σέβεται τους βασικούς κανόνες επικοινωνίας, οι οποίοι απαιτούν την προσεκτική ακρόαση όταν κάποιος άλλος μιλά και τη διατύπωση μιας απάντησης όταν τεθεί μια ερώτηση.

 

Εάν όλα τα παραπάνω ισχύουν, μπορείτε ανεπιφύλακτα να προχωρήσετε τις διαδικασίες ώστε να εγγράψετε το νήπιό σας στην Α Δημοτικού, να του ευχηθείτε από καρδιάς “καλή πρόοδο!” και να αναμείνετε τις πρώτες του επιτυχίες στο σχολικό στίβο. Εάν αμφιβάλλετε όμως, αναζητήστε εγκαίρως τη γνώμη των ειδικών στο λόγο και τη μάθηση. Η πρόληψη κάθε προβλήματος είναι σαφώς λιγότερο μακρόχρονη και περισσότερο αποτελεσματική από τη θεραπεία του.

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ

Στο κατώφλι του δημοτικού σχολείου

 

Η είσοδος στο Δημοτικό σχολείο αποτελεί στιγμή – σταθμό στην πορεία της ζωής ενός παιδιού και της οικογένειάς του, η οποία συνοδεύει το μικρό, έως τότε, νήπιο στο ‘μεγάλο’ σχολείο για να ξεκινήσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Το 6χρονο νήπιο θεωρείται ότι πληρεί πλέον τις προϋποθέσεις για να αναλάβει ένα νέο ρόλο, το ρόλο του μαθητή. Η φυσική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη έχουν συντελέσει σ’αυτό το επίπεδο ετοιμότητας, καθώς έχουν ωριμάσει το σώμα, τη σκέψη, το συναίσθημα και την κοινωνικότητα του παιδιού.

 

Ο λόγος συνιστά συνήθως δείκτη της γνωστικής και ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Το 6χρονο παιδί αναμένεται ότι είναι επικοινωνιακά επαρκές για να αντεπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις που επιβάλλει η μετάβαση στο δημοτικό σχολείο. Στα έξι του μόλις χρόνια έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το βασικό μέρος της κατάκτησης του προφορικού ή φωνούμενου λόγου και καλείται τώρα πια να μυηθεί στο νέο σύστημα συμβόλων του γραπτού λόγου.

 

Τo εξάχρονο παιδί γνωρίζει λέξεις, άρα διαθέτει ένα πλούσιο σημασιολογικό σύστημα που αναμένουμε να αξιοποιήσει και για τη γραπτή κατανόηση (ανάγνωση) και τη γραπτή έκφραση (γραφή). Κατανοεί και εφαρμόζει σύνθετους γραμματικούς κανόνες καθώς μιλά, χρησιμοποιεί επομένως ένα ισχυρό μορφο-συντακτικό σύστημα που τώρα καλείται να στηρίξει την εκμάθηση της ανάγνωσης και την οργάνωση του γραπτού του κειμένου. Γνωρίζει και χρησιμοποιεί τους ήχους του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας του καθώς και τον τρόπο που αυτοί οι ήχοι (φωνήματα) συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τις λέξεις της γλώσσας του. Σε κάθε έναν από αυτούς τους ήχους θα μάθει σύντομα να αντιστοιχεί ένα γραπτό σύμβολο (γράφημα). Η διαδικασία δεν είναι απλή και εύκολη για το άπειρο ‘πρωτάκι’. Απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση, προσπάθεια, επιμονή, αυτορρύθμιση, εμπιστοσύνη στον εαυτό, καλή διάθεση και συνεργασιμότητα.

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ ενός παιδιού κατά την είσοδό του στο Δημοτικό σχολείο είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει την πρόοδο και διασφαλίζει την επικοινωνιακή και ακαδημαϊκή λειτουργικότητά του. Το γλωσσικό σύστημα είναι ένα και το αυτό. Φωνούμενος και γραπτός λόγος έχουν κοινά θεμέλια. Ένα καλά θεμελιωμένο σύστημα σημασιών και κανόνων (γραμματικών & συντακτικών) εξασφαλίζει ευχέρεια στην επικοινωνία για το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει ευρύ λεξιλόγιο και μορφο-συντακτικές δομές τέτοιες που θα επιτρέψουν σ’ ένα παιδί της Α’ Δημοτικού να κατανοεί καλύτερα τις οδηγίες του εκπαιδευτικού στη σχολική τάξη, να διατυπώνει συγκροτημένο προσωπικό λόγο, να διευκολύνει την εκμάθηση της ανάγνωσης συνάγοντας νόημα από τα γραπτά σύμβολα που αποκωδικοποιεί και συνθέτει σε συλλαβές και λέξεις, να επιτυγχάνει στο μάθημα της γλώσσας, να συμμετέχει εντέλει δυναμικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η γλωσσική ετοιμότητα αντανακλάται εξίσου σε επίπεδο προφορικής και γραπτής έκφρασης, με τον ίδιο τρόπο που γλωσσικά λάθη έκφρασης σε προφορικό και γραπτό λόγο κρύβουν συνήθως ένα αδύναμο γλωσσικό σύστημα.

 

Η κατάκτηση των μηχανισμών γραφής και ανάγνωσης, πρωταρχικός εκπαιδευτικός στόχος της Α’τάξης, συνιστά συνήθως το κύριο μέλημα δασκάλων και γονιών την πρώτη χρονιά του δημοτικού σχολείου. Το παιδί που αποτυγχάνει ή καθυστερεί εγείρει ανησυχίες, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν είχε διερευνηθεί το επίπεδο γλωσσικής ετοιμότητας και αναδυόμενου γραμματισμού του παιδιού ήδη από την προσχολική ηλικία. Για παράδειγμα, συχνά λάθη γραπτής κωδικοποίησης των παιδιών στις πρώτες απόπειρες γραφής, λάθη που εμμένουν και επαναλαμβάνονται με τρόπο συστηματικό παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διορθώσεις, ενδέχεται να μην οφείλονται σε απροσεξία αλλά να έχουν βαθιές ρίζες σε αντίστοιχα λάθη στην εκφορά του λόγου. Σκεφτείτε το παιδί που συγχέει και αντικαθιστά ήχους στην ομιλία του (πχ. το παιδί που λέει ‘φέλω’ αντί ‘θέλω’), όταν καλείται να αποδώσει γραπτά ό,τι λέει. Ή το παιδί που μπερδεύει ή/και αλλοιώνει τη σειρά των συλλαβών σε μια πολυσύλλαβη λέξη (‘παθάρυθο’ αντί ‘παράθυρο’). Αντιστοιχώντας σε γραφήματα τους ήχους που υπαγορεύει στον εαυτό του, εμπιστευόμενο δηλαδή τον εσφαλμένο τρόπο με τον οποίο προφέρει τη λέξη, μεταφέρει τη φωνολογική σύγχυση που εκδηλώνει στην εκφορά του λόγου και στο τετράδιό του, κάνοντας λάθη γραφής που δεν μπορεί να ελέγξει, παρά τη συστηματική μελέτη της καθημερινής του ορθογραφίας και την καλή συγκέντρωση.   Έτσι, μια δυσκολία που αφορά στην οργάνωση του φωνολογικού συστήματος ή/και στη φωνητική πραγμάτωση των ήχων της γλώσσας (δυσκολία της οργάνωσης του προφορικού λόγου, ανιχνεύσιμη ήδη από την προσχολική ηλικία) μεταφέρεται στο σχολικό τετράδιο και επηρεάζει την εκμάθηση του μηχανισμού ανάγνωσης και γραφής, περιορίζοντας την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας του παιδιού και ως εκ τούτου βάλλοντας σημαντικά την αυτοπεποίθησή του. Αντίστοιχες ανιχνεύσιμες στην προσχολική ηλικία δυσκολίες συνιστούν η ικανότητα οργάνωσης της αφήγησης, η ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας πληροφοριών (εργαζόμενη μνήμη), η ικανότητα αυτορρύθμισης, η ικανότητα διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων και η ευρύτερη επικοινωνιακή λειτουργικότητα του παιδιού

 

Η ‘γλωσσική ετοιμότητα’ και η έγκαιρη αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν στην οργάνωση και εκφορά του λόγου κατά την προσχολική ηλικία έχουν ρόλο καθοριστικό για την ομαλή προσαρμογή και περαιτέρω ακαδημαϊκή πρόοδο του παιδιού στο σχολείο. Επιστημονικά πορίσματα ερευνών δείχνουν σήμερα ότι η σχέση των μαθησιακών προβλημάτων με αυτά του φωνούμενου λόγου και της άρθρωσης είναι πολύ πιο στενή από ό,τι ίσως νομίζουμε. Θα πρέπει επομένως να αντιληφθούμε την εξελικτική πορεία της γλωσσικής ανάπτυξης από τη νηπιακή έως την παιδική-μαθητική αλλά και την εφηβική ηλικία σε ένα ενιαίο, ευρύτερο χρονικά, πλαίσιο και να προλάβουμε αναδυόμενες δυσκολίες που ενδέχεται να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού. Η ενδυνάμωση του γλωσσικού συστήματος από την προσχολική ηλικία αποφέρει καρπούς στην μαθησιακή ικανότητα του παιδιού της Α’ Δημοτικού και έχει τη δύναμη να επηρεάσει σημαντικά την σχολική προσαρμογή και επίδοσή του, κυρίως στα πρώτα σχολικά χρόνια. 

 

 

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ